Ερωτας, Θεός, Λέξεις στην Ουτοπία του Χρόνου

Μια υπαρξιακή νουβέλα, μαγική, αλληγορική και υπερβατική για το μεγάλο ταξίδι των ερωτευμένων ψυχών, για την Ομορφιά και την Αγάπη είναι «Το μυστικό του χρυσοχόου» της Ελια Μπαρθελό

«Γράφω για μένα. Δεν υπάρχει πια κανείς. Δεν υπάρχει κανείς, τώρα που η Θέλια δεν είναι πια εδώ».
Είναι ολομόναχος «τέσσερις η ώρα το πρωί», τέλη Δεκέμβρη. Αυτός «ο χρυσοχόος» και «τα μικροσκοπικά του γράμματα», τα οποία έχουν τη δυνατότητα, λειτουργώντας αλχημιστικά, να θέσουν σε κίνηση τη μηχανή του χρόνου. Τρία πράγματα μπορεί να θέσουν σε κίνηση αυτήν την άφατη, άδηλη και αήττητη μηχανή: Ο έρωτας, ο θεός και οι λέξεις, επί τω προκειμένω «τα μικροσκοπικά γράμματα του χρυσοχόου».
Αυτά είναι εξάλλου και το μικρό - μέγα μυστικό του. Στο «Μυστικό του χρυσοχόου» της Ελια Μπαρθελό, μια νουβέλα μικρή και μαγική, που σκοπό έχει να θέσει επί τάπητος το μείζον ζήτημα του έρωτα και του χρόνου. Και πώς μπορεί να τα διασώσει κανείς αυτά τα ανυπέρβλητα.
Στην ΙσπανίαΗ ιστορία, παράλληλα με έναν έρωτα, τον ίδιο έρωτα, διαδραματίζεται σε τρεις τετελεσμένους χρόνους: εκείνος μεσήλιξ κι αυτή νεαρή, στην Ισπανία της δεκαετίας του 50. Εκείνος έφηβος κι αυτή μια ώριμη κυρία, στην Ισπανία της δεκαετίας του 70.

Εκείνος μόνος κι εκείνη απούσα πια, κανείς δεν θα τολμούσε με όσα έχουν συμβεί να την αποκαλέσει «νεκρή», στην Ισπανία, την τελευταία χρονιά του 20ού αιώνα. Η ιστορία τους, αυτό που θα αποκαλούσαν οι ρομαντικοί «καρμική». Συναντήθηκαν όταν «πού πια καιρός», πάλι και πάλι.
Εκείνος, συνήθως επιστρέφοντας (έτσι δεν κάνουν πάντοτε οι άνδρες;). Αυτή, πάντα σε θέση αναμονής. Την πρώτη φορά επειδή την έστησε άθελά του νύφη σε μιαν εκκλησία. Ο λόγος, παράλογος για τους ορθολογιστές: στην Ουμπρία, όπου όλα αυτά διαδραματίζονται, έναν τόπο καθαρά Ου-τοπία, είναι εύκολο ένας λάθος βηματισμός να σε πετάξει «εκτός τόπου και χρόνου».
Για να τηρήσει την υπόσχεσή του, θυμάται ή δεν θυμάται το περιστατικό, αλλά το σώμα και η ψυχή ποτέ δεν ξεχνούν τη μεγάλη αγάπη, θα επιστρέψει και θα τη βρει έστω κι αργά: φίλη πια, γνωστή, παρέα της... μαμάς του! Δεν γίνεται φυσικά παρά να την ξαναγαπήσει: παράφορα, όπως την πρώτη φορά, εφόσον τα μεγάλα αισθήματα δεν τα νικά ούτε ο ου-τόπος, ούτε κι ο χρόνος.
Κάτι μέσα τους που εκείνοι μπορεί να αγνοούν, πάντοτε ωστόσο λάμπει και ξέρει: «Στιγμές που κανένα ρολόι δεν μπορεί να μετρήσει, στιγμές που δεν ανήκουν στον κόσμο αυτόν.
-Γύρισες, πίσω, Θεέ μου, γύρισες πίσω», ψιθυρίζει αυτή, αλλά ωστόσο κι εκείνος το ξέρει: «Οτι ζούσε ένα θαύμα στο οποίο ποτέ δεν θα είχε τολμήσει να ελπίσει».
Μια ερωτική, υπαρξιακή νουβέλα, μαγική, αλληγορική και υπερβατική: για το μεγάλο ταξίδι των ερωτευμένων ψυχών μέσα στον χρόνο.
Για τον χρόνο που ενδεχομένως να είναι και κυκλικός και τα μεγάλα να επαναλαμβάνονται στη διαρκή ροή του, νικώντας την υποθετική γραμμικότητα που ανθρωπίνως αναγνωρίζουμε.
Για το παράδοξο και το άφατο που, ωστόσο, είναι πάντα παρόν. Για την ανυπέρβλητη δύναμη της Γραφής, που ως και τους νεκρούς εραστές ανασταίνει. Για την ομορφιά που υπάρχει, φτάνει κανείς να μπορεί να τη δει. Για την αγάπη που επιμένει ακόμα κι όταν εκείνη φεύγει. Για την τοξίνη των λέξεων που μπορεί έως και να χαρίζει ζωή σε ό,τι αξίζει.
Μια νουβέλα που, επαληθεύοντας τη θεωρία του Πουανκαρέ, πως σε ένα πεπερασμένο σύμπαν δεν γίνεται παρά η στιγμή να επαναλαμβάνεται, κάτι που αριστουργηματικά υποστήριξε με το έργο του και ο Μπόρχες μια ζωή, προσεγγίζει τα πιο βαθιά συναισθήματα με τον πιο παράδοξο τρόπο. Οχημα του υπερβατικού ήρωα, η γραφή και η μουσική, το «Famous Blue Raincoat» του Λέοναρντ Κοέν, «τα μικροσκοπικά γράμματα του χρυσοχόου». Επιδίωξη, τι άλλο: το θαύμα. Να συνεχίσει να υπάρχει η στιγμή. Ο ήρωας, εξάλλου, τόσο σαφής πριν από το τέλος (όχι τυχαία, τέλος του αιώνα): «Αύριο είναι η τελευταία μέρα του αιώνα. Αύριο, με το περίφημο μπλε αδιάβροχο που μου χάρισε τόσες λοξές ματιές στη Βιγιασάντα της δεκαετίας του πενήντα και στάθηκε η αφορμή της συνάντησής μου με τη Θέλια, θα ανέβω και πάλι στο Εμπάιαρ Στέιτ Μπίλντιγκ. Αν, κάπου, μακριά από την Ουμβρία, υπάρχει ένας τόπος και μια χρονική στιγμή όπου μπορεί να συμβεί το αδύνατον, πρέπει να είναι εκεί, αύριο τα μεσάνυχτα. Θα ανέβω στον εξώστη, όπου τα Χριστούγεννα του 1973 η Θέλια με αναζητούσε και, με τα μάτια κλειστά στο χιόνι, στα φώτα και στα πυροτεχνήματα, θα περιμένω να γίνει το θαύμα». Διότι θυμώνουν τα θαύματα όταν δεν τα πιστεύεις.
ΥΓ. Το βιβλίο θα πρέπει να ομολογήσω ότι ενδεχομένως και να μην το είχα διαβάσει αν έλειπε η εξαιρετική προσέγγισή του από τον Librofilo στο μπλογκ του.
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ
Η Ελια Μπαρθελό (Ελδα, Αλικάντε, 1957) διδάσκει Ισπανική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Ινσμπουργκ στην Αυστρία και έχει γράψει μυθιστορήματα, διηγήματα και δοκίμια.
Με τα πρώτα τρία μυθιστορήματά της («Safrada», «Εl Mundo de Υarek» -Διεθνές Βραβείο UPC για την καλύτερη νουβέλα επιστημονικής φαντασίας, 1993-, «Consecucnias naturals») καθιερώθηκε ως μία από τις πιο αντιπροσωπευτικές φωνές στον χώρο της φανταστικής λογοτεχνίας στην Ισπανία.
Το τέταρτο βιβλίο της με τίτλο «Εl vuclo del Ηipogrifo», ένα μυθιστόρημα που δύσκολα εντάσσεται σε κάποιο συγκεκριμένο λογοτεχνικό είδος, μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες κάνοντάς τη γνωστή σε ένα ευρύτερο κοινό διεθνώς.
Ακολούθησε «Το μυστικό του χρυσοχόου» («Εl sccreto del orfebre», 2003), το πρώτο έργο της που μεταφράζεται στα Ελληνικά.
Εχει, επίσης, γράψει νεανικά μυθιστορήματα, περισσότερα από τριάντα φανταστικά και αστυνομικά διηγήματα και ένα δοκίμιο για τα αρχέτυπα του τρόμου στο έργο του Χούλιο Κορτάσαρ.
ΕΛΕΝΗ ΓΚΙΚΑ
elgika@pegas