Ο όρος ναρκισσισμός,

Ο όρος ναρκισσισμός, σύμφωνα με τον ελληνικό μύθο του ναρκίσσου, αναφέρεται στην αγάπη του εαυτού. Η έννοια εισήχθη στην ψυχανάλυση λίγο πριν τη δημοσίευση του βιβλίου του Freud «Για το ναρκισσισμό: Μια εισαγωγή» (1914). Αυτό ήταν μια απάντηση σε τέσσερα σχετικά ζητήματα:

• για τις δυσκολίες που συναντιούνται στην ψυχανάλυση με τους νευρωτικούς ασθενείς,
  
• για τη διαμάχη με τον Jung, ο οποίος υπερασπιζόταν την ιδέα της ενότητας της ψυχικής ενέργειας,
  
• για τη συζήτηση με τον Adler σχετικά με το ρόλο «της αρσενικής διαμαρτυρίας» στο σχηματισμό του συμπτώματος, και προ πάντων
  
• για το αυξανόμενο ενδιαφέρον του Freud αναφορικά με τις ψυχώσεις, το οποίο άνοιξε το δρόμο του στη μελέτη του Εγώ.
  

 Με την πρόταση της έννοιας του ναρκισσισμού, ο Freud (1914) επέδειξε πώς τέσσερα διαφορετικά φαινόμενα συσχετίζονται:

• ο ναρκισσισμός ως σεξουαλική διαστροφή
  
• ο ναρκισσισμός ως στάδιο στην ανάπτυξη
  
• ο ναρκισσισμός ως λιμπιντική κάθεξη του Εγώ
  
• ο ναρκισσισμός ως επιλογή αντικειμένου.
  

Περιέγραψε επίσης ένα «ιδανικό εγώ» ως κληρονόμο του παιδικού ναρκισσισμού και ως ψυχικό παράγοντα της αυτό-παρατήρησης. Αυτές οι τελευταίες δύο έννοιες διαμορφώθηκαν πιο αναλυτικά, αργότερα από τον Freud.

Ο όρος αρχικά δανείστηκε από τον Paul Nacke, ο οποίος το 1899 περιέγραψε μια μορφή διαστροφής της συμπεριφοράς, όπου ένα άτομο μεταχειρίζεται το σώμα του, όπως κάποιος θα μεταχειριζόταν το σώμα ενός σεξουαλικού συντρόφου. Η λέξη ναρκισσισμός εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1910 στα γραπτά του Freud, σε μια εκτενή σημείωση που προστέθηκε στην τρίτη έκδοση του βιβλίου του «Three Essays on the Theory of Sexuality».

Τον χρησιμοποίησε πάλι στο «Leonardo da Vinci and a Memory of his Childhood», και κατόπιν πρόσφερε έναν πληρέστερο ορισμό στη συζήτησή της περίπτωσης του Schreber: «έρχεται μια στιγμή στην ανάπτυξη του ατόμου, στην οποία ενοποιεί τα σεξουαλικά του ένστικτα (που έχουν εμπλακεί έως τώρα στις αυτό-ερωτικές δραστηριότητες), προκειμένου να ληφθεί, αν αποκτηθεί ένα αντικείμενο αγάπης και αρχίζει με τη λήψη του σώματός του ως αντικείμενο της αγάπης του». Στο τρίτο κεφάλαιο του βιβλίου του «Totem and Taboo», ο Freud καθόρισε το ναρκισσισμό με τον ίδιο σχεδόν τρόπο.
Έτσι διαμόρφωσε την υπόθεση ύπαρξης ενός ναρκισσιστικού σταδίου εξέλιξης που εμφανίζεται μεταξύ του αυτό-ερωτικού σταδίου και του σταδίου του αντικείμενου της αγάπης. Στο «Instincts and their Vicissitudes» (1915), ο Freud περιέγραψε «μια πρωταρχική ψυχική κατάσταση» : «αρχικά, στην αρχή της ψυχικής ζωής, το εγώ είναι σε κάθεξη με τα ένστικτα και είναι ως ένα βαθμό σε θέση να ικανοποιείται, να απολαμβάνει με αυτά. Καλούμε αυτήν την κατάσταση ναρκισσισμό και αυτόν τον τρόπο της ικανοποίησης, αυτό-ερωτικό». Γίνεται ευκολότερο να κατανοήσουμε πώς ο ναρκισσισμός μπορεί να θεωρηθεί ως μια φάση μεταξύ του αυτό-ερωτισμού και του σταδίου του αντικείμενου της αγάπης, και του αυτό-ερωτισμού ως τρόπο ικανοποίησης, εάν λάβουμε υπόψη τη σημασία των αλλαγών του αυτό-ερωτισμού κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης, ως ταυτοποιητικές, προσδιοριστικές διαδικασίες, όπως περιγράφονται από τον Karl Abraham (ενσωμάτωση) και από τον Sandor Ferenczi (ενδοβολή). Ο Freud περιέγραψε τη σχέση μεταξύ του ναρκισσιστικού αυτοπροσδιορισμού (ταύτισης) και του υστερικού αυτοπροσδιορισμού στην 26η του από τις «Introductory Lectures».  (1916-1917).

Ο Freud έθεσε ως δεδομένη μια αρχική κάθεξη του εγώ, έναν αρχικό ναρκισσισμό, στο νήπιο. Αργότερα ένα τμήμα αυτής της πρωταρχικής λιμπιντικής κάθεξης, επαναπροσανατολίζεται επάνω σε αντικείμενα. Δημιουργείται συνεπώς μια αντίθεση μεταξύ: της λίμπιντο του εγώ και της λίμπιντο του αντικείμενου. Ο ναρκισσισμός θεωρείται με τον τρόπο αυτό, ως συμπλήρωμα της λίμπιντο του εγωιστικού ενστίκτου της αυτοσυντήρησης.

Επομένως ο ναρκισσισμός παίζει έναν πολύ σημαντικό ρόλο στο δομικό καθορισμό του Εγώ, επειδή το Εγώ διατηρεί μόνιμα μια ναρκισσιστική κάθεξη που καμία ενστικτώδης εμπλοκή δεν θα μπορούσε να την εξαντλήσει (1917).
Το 1915 Freud πρόσθεσε το τμήμα «The Libido Theory» στο βιβλίο του «Three Essays»  (1905), στο οποίο η ναρκισσιστική λίμπιντο περιγράφηκε ως «η μεγάλη δεξαμενή από την οποία τα αντικείμενα που κατέχονται (με κάθεξη), στέλνονται έξω και στην οποία επαναποσύρονται για ακόμα μια φορά». Αυτή τη μεταφορά έκτοτε, ο Freud την επαναλαμβάνει σχεδόν όποτε συζητά για τον ναρκισσισμό.

Για την ψυχανάλυση, μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι ο Freud αντιδιέστειλε τα μονοπάτια που οδηγούν στην επιλογή αντικειμένου ναρκισσιστικού τύπου με τα μονοπάτια που οδηγούν στην επιλογή αντικειμένου ανακλητικού ή συνδετικού τύπου:

• Το αγαπημένο πρόσωπο στην επιλογή ναρκισσιστικού τύπου είναι ή «ο ίδιος» ή «αυτός που ήταν» ή «αυτός που θα ήθελε να είναι» ή «κάποιος που κάποτε ήταν κομμάτι του εαυτού του».
  

• Το αγαπημένο πρόσωπο στην επιλογή ανακλητικού ή συνδετικού τύπου είναι ή «η γυναίκα που με θηλάζει» ή «ο άντρας που με προστατεύει».
  

Στον ενήλικο, ο παιδικός ναρκισσισμός αντικαθίσταται κατά την άποψη του Freud από το «ιδανικό εγώ» ή «εγώ-ιδανικό», που αργότερα μετονόμασε σε Υπερεγώ (superego). Στο «Για το ναρκισσισμό: Μια εισαγωγή»  (1914), συζήτησε αρχικά για μια συγκεκριμένη ψυχική δομή αρμόδια για τη αναμέτρηση του πραγματικού Εγώ με το  «ιδανικό εγώ» ή «εγώ-ιδανικό» (ideal ego  ή ego ideal –ο ίδιος ο Freud ποτέ δεν διέκρινε σαφώς αυτούς τους δύο όρους).

Το Υπερεγώ, η ενήλικη μετεξέλιξη του ναρκισσισμού, είναι αυτό  που «παρατηρεί αυστηρά την συνείδηση» και συμπεριλαμβάνεται διαπλεγμένο σύμφωνα με τον Freud, στην κανονική συνείδηση της εγρήγορσης, στη λογοκρισία του ονείρου, και στις ψευδαισθήσεις παρακολούθησης. Στο «Mourning and Melancholia» ο Freud απέδωσε στον ναρκισσισμό έναν κύριο ρόλο στην έναρξη της κατάθλιψης, επισημαίνοντας ότι το «ιδανικό εγώ» διαχωρίζεται από το υπόλοιπο Εγώ.

Περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε στο  άρθρο μας, για το ρόλο που παίζει ο ναρκισσισμός στην ανάπτυξη της κατάθλιψης, σύμφωνα με την ψυχανάλυση.
Όταν το Υπερεγώ  έκανε την πρώτη του εμφάνιση στην ψυχαναλυτική εργασία του Freud (1923), ήταν απλά ένα εναλλακτικό όνομα για το «ιδανικό εγώ», ενώ αργότερα θα εννοείτο κυρίως ως η ψυχική δομή της (προ)φύλαξης και της απαγόρευσης.
Ένας αρχαιοελληνικός μύθος που περιγράφει την πορεία και την μεταμόρφωση του ναρκίσσου, κατέληξε να έχει περίοπτη θέση ως ο ναρκισσισμός και οι μεταμορφώσεις του, στην ψυχανάλυση.  Και δεν είναι ο μόνος. Τυχαίο; Δεν νομίζω!
Ο Ναρκισσισμός κοστίζει και στην υγεία (και στην τσέπη...!!!). Ο λόγος είναι ότι η αίσθηση μεγαλείου του Εγώ, χρειάζεται ενεργοβόρες και στρεσογόνες τακτικές για να συντηρηθεί... Η σύγκρουση με την πραγματικότητα, γεννά τελικά και αναπόφευκτες καταθλίψεις... Αντι-οικολογικός λοιπόν ο Ναρκισσισμός...