Η ψυχολογία του θύματος: το «Σύνδρομο της Στοκχόλμης»

Δρ Λίζα Βάρβογλη, Ph.D. Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια
Η περίπτωση της Νατάσα Κάμπους, που κατάφερε να ξεφύγει από τα χέρια του ανθρώπου που για οκτώ χρόνια την είχε υπό την ομηρία του, συγκλόνισε την παγκόσμια κοινή γνώμη. Πώς ένας άνθρωπος που ζει σε καθεστώς καταπίεσης, είναι όμηρος και βρίσκεται εκεί παρά τη θέλησή του φτάνει στο σημείο να αναπτύξει θετικά συναισθήματα για τον απαγωγέα του, ακόμα και να στεναχωρηθεί για το θάνατό του;
Η απάντηση που δίνουν οι ψυχολόγοι στο παράδοξο αυτό ονομάζεται «Σύνδρομο της Στοκχόλμης».
Από πού προέρχεται η ονομασία «Σύνδρομο της Στοκχόλμης»;
Η ονομασία «Σύνδρομο της Στοκχόλμης» δόθηκε στο ψυχολογικό φαινόμενο που παρατηρήθηκε το 1973 στη Στοκχόλμη της Σουηδίας, σε ομήρους μιας τραπεζικής ληστείας. Οι ληστές κράτησαν έξι ημέρες σε ομηρία τους εργαζόμενους της τράπεζας. Σε αυτή την περίπτωση τα θύματα της ομηρίας δημιούργησαν συναισθηματικό δέσιμο με τους θύτες τους, τους οποίους έφτασαν να υπερασπιστούν μετά την απελευθέρωσή τους.
Τι είναι το «Σύνδρομο της Στοκχόλμης»;
Καταρχήν θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι πρόκειται για μια ψυχολογική διαταραχή, με την έννοια ότι πρόκειται για μια φυσιολογική αντίδραση σε μία αφύσικη κατάσταση. Πρόκειται για μια ψυχολογική αντίδραση που παρατηρείται μερικές φορές σε ομήρους, όταν οι όμηροι αναπτύσσουν συναισθηματικούς δεσμούς και δείχνουν αφοσίωση στους θύτες τους, παρά τον κίνδυνο στον οποίο είναι εκτεθειμένοι οι όμηροι.
Το σύνδρομο αυτό εμφανίζεται και σε άλλες ομάδες ανθρώπων, όταν υπάρχει σχέση θύτη-θύματος, εξουσιαστή και εξουσιαζόμενου, όπως:
Κακοποίηση γυναικών
Κακοποίηση παιδιών
Θύματα αιμομιξίας
Φυλακισμένοι πολέμου
Μέλη σεκτών
Σχέσεις που βασίζονται στην άσκηση εξουσίας και το φόβο
Σχέσεις εξουσίας και το φόβου
Aτομα που βρίσκονται σε μια σχέση εξουσίας και φόβου συχνά δημιουργούν συναισθηματικούς δεσμούς με το άτομο που τα κακοποιεί (συναισθηματικά, σωματική, ή πνευματικά).
Στο γραφείο του ψυχολόγου μερικά από τα άτομα που επιδεικνύουν έντονη έκπληξη αλλά και σοκ είναι αυτά που είχαν εμπλακεί σε εξουσιαστικές σχέσεις. Όταν τελειώνει η σχέση, συχνά σχολιάζουν: «ξέρω πόσο με πλήγωσε αυτός ο άνθρωπος, αλλά ακόμα τον αγαπάω», «δεν ξέρω γιατί, παρόλα όσα μου έκανε, μου λείπει», «ξέρω ότι ακούγεται τρελό, αλλά την θέλω ξανά στη ζωή μου».
Πρόσφατα, κάποιο άτομo εξομολογήθηκε ότι «με το ζόρι κατάφερα να ξεφύγω από αυτή τη σχέση που μου δηλητηρίασε τα καλύτερά μου χρόνια με το ξύλο και τις βρισιές που ανέχτηκα από αυτόν τον άνδρα. Έμαθα ότι βγαίνει με μια άλλη κοπέλα και της κάνει ακριβώς τα ίδια. Ξέρω ότι ακούγεται εντελώς παλαβό, αλλά ομολογώ ότι ζηλεύω».
Οι συγγενείς και οι φίλοι των ανθρώπων οι οποίοι καταφέρνουν να βγουν από τέτοιες άσχημες σχέσεις αισθάνονται ακόμα μεγαλύτερη έκπληξη και σοκ όταν ακούν τέτοιου είδους σχόλια από τους δικούς τους ανθρώπους που έχουν γίνει το θύμα κάποιου άλλου. Τέτοιες καταστάσεις δύσκολα βγάζουν νόημα και σαφώς δε στέκουν κοινωνικά. Ωστόσο, έχουν ψυχολογικό νόημα.
Συμπτώματα του «Συνδρόμου της Στοκχόλμης»
Θετικά συναισθήματα από το θύμα προς το άτομο που το κακοποιεί ή το ελέγχει
Αρνητικά συναισθήματα από το θύμα προς την οικογένειά του, τους φίλους ή τις αρχές που προσπαθούν να το «σώσουν»
Υποστήριξη για τους λόγους που οδηγούν το θύτη στη συγκεκριμένη συμπεριφορά
Θετικά συναισθήματα του θύτη προς το θύμα
Υποστηρικτική συμπεριφορά του θύματος προς τον θύτη, τον βοηθάει και τον στηρίζει
Ανικανότητα του θύματος να φερθεί με τρόπο που να διαλύσει το δεσμό του με τον θύτη του
Γιατί το θύμα αγαπά το βασανιστή του;
Το συναισθηματικό δέσιμο με τον θύτη αποτελεί στην ουσία μια στρατηγική επιβίωσης για τον άνθρωπο που έγινε θύμα κακοποίησης και φόβου. Το «Σύνδρομο της Στοκχόλμης» αποτελεί κοινή γνώση και συχνά χρησιμοποιείται από την Αστυνομία ως τακτική που αυξάνει τις πιθανότητες επιβίωσης των ομήρων.
Η αντίδραση του ψυχολογικού δεσμού με τον θύτη μπορεί να εντοπιστεί και σε ερωτικές ή οικογενειακές σχέσεις, όπου ένα μέλος είναι το θύμα και το άλλο θύτης, ο οποίος με κάποιον τρόπο κακοποιεί το θύμα.
Από ψυχολογική άποψη, το άτομο που γίνεται θύμα και αναπτύσσει συναισθηματικό δέσιμο με τον θύτη του φέρεται, κατά κάποιον τρόπο, κι εντελώς ασυνείδητα, με τον τρόπο που θα λειτουργούσε κι ένα βρέφος, προκειμένου να επιβιώσει.
Το βρέφος συνδέεται, δημιουργεί συναισθηματικό δεσμό με έναν ενήλικα προκειμένου να μεγιστοποιήσει τις πιθανότητές του να το φροντίσει αυτός ο ενήλικας κι έτσι να επιβιώσει. Βάσει ενός ανάλογου μηχανισμού, το θύμα αναπτύσσει έναν συναισθηματικό δεσμό ή ψυχολογικό δέσιμο με τον θύτη του, γιατί αυτός είναι ένας τρόπος να αυξήσει τις πιθανότητές του να επιβιώσει.
Πότε δημιουργείται το «Σύνδρομο της Στοκχόλμης»;
Η ψυχολογική αυτή αντίδραση του συναισθηματικού δεσίματος δε δημιουργείται σε κάθε περίπτωση ομηρίας ή σχέσης κακοποίησης. Φαίνεται ότι υπάρχουν τέσσερις καταστάσεις που καθορίζουν την εμφάνιση του συνδρόμου σε καταστάσεις ομηρίας ή μέσα σε σχέσεις:
Η αίσθηση του θύματος ότι υπάρχει απειλή στην φυσιολογική ή ψυχολογική επιβίωση του ατόμου και η πεποίθηση ότι ο θύτης θα εκτελέσει την απειλή του
Η αίσθηση του θύματος ότι υπάρχει μια έστω και μικρή καλοσύνη από τον θύτη προς το θύμα
Απομόνωση του θύματος από τη γνώμη άλλων ατόμων εκτός από του θύτη
Η αίσθηση του θύματος ότι δεν υπάρχει δυνατότητα να ξεφύγει από αυτή την κατάσταση

Τι έδειξε “το δίλημμα του φυλακισμένου” σε αληθινούς κρατούμενους

Το δίλημμα του φυλακισμένου είναι ένα από τα πιο διάσημα παραδείγματα και ταυτόχρονα μία από τις πιο πολυσυζητημένες περιπτωσιολογικές μελέτες στα μαθήματα εισαγωγής σε σχολές ψυχολογίας και οικονομικών επιστημών. Ουσιαστικά, το παράδειγμα αναφέρεται σε δύο κρατούμενους, απομονωμένοι ο ένας από τον άλλον, οι οποίοι παρουσιάζονται να έχουν δύο επιλογές: είτε να καταδώσουν τον συνεργάτη (δολιοφθορά), είτε να παραμείνουν σιωπηλοί (συνεργασία). Τώρα, ας εξηγήσουμε ότι, αν ο ένας από τους δύο κρατούμενους μαρτυρήσει και ο συνεργάτης του παραμείνει σιωπηλός, τότε το “καρφί” ελευθερώνεται, ενώ ο συνεργάτης καταδικάζεται σε 3 χρόνια φυλάκισης. Αν και οι δύο μαρτυρήσουν, τότε περνάνε 2 χρόνια στη φυλακή. Αν και οι δύο παραμείνουν σιωπηλοί, καταδικάζονται σε 1 χρόνο φυλάκισης.
Η θεωρία των παιγνίων αναφέρει ότι σε μια τέτοια αντιπαράθεση, η προδοσία είναι η κυρίαρχη στρατηγική, δεδομένου ότι προσφέρει την ελαφρώς υψηλότερη πληρωμή σε ένα ταυτόχρονο παιχνίδι. Οι οικονομολόγοι αναφέρονται σε αυτό ως “Ισορροπία Nash” μετά την απονομή του Βραβείου Νόμπελ στον John Nash και τη βραβευμένη με Όσκαρ βιογραφική ταινία “A Beautiful Mind”.
Η αλήθεια είναι ότι αυτό το παιχνίδι έχει παιχτεί πολλές φορές στο παρελθόν και προφανώς η θεωρία είναι σωστή: η προδοσία είναι το κυρίαρχο αποτέλεσμα.  Αλλά όχι απαραίτητα και όχι πάντα. Για παράδειγμα, μία από τις πιο ενδιαφέρουσες ερμηνείες του παραδείγματος έγινε χρησιμοποιώντας δύο κοινωνικές ομάδες. Η πρώτη απαρτιζόταν από φοιτητές, ενώ η δεύτερη από πραγματικούς κρατούμενους. Η μελέτη διεξήχθη από δύο οικονομικά πανεπιστήμια του Αμβούργου με σκοπό να αναλύσουν τις διάφορες συμπεριφορές μεταξύ των δύο ομάδων. Το αποτέλεσμα ήταν απροσδόκητο!
Εμπιστοσύνη ή όχι: το δίλημμα του φυλακισμένου
Μια ομάδα κρατούμενων στις γυναικείες φυλακές της Κάτω Σαξονίας, στη Γερμανία, επιλέχθηκε για να παίξει το ίδιο παιχνίδι μαζί μια άλλη ξεχωριστή ομάδα αποτελούμενη από μαθητές, μέσα μία ταυτόχρονη και μία διαδοχική έκδοση του παιχνιδιού. Φυσικά, δεν υπήρχαν ποινές φυλάκισης για το παιχνίδι. Στους φοιτητές προσφέρονταν χρηματικές ανταμοιβές, ενώ στις κρατούμενες καφές και τσιγάρα.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν στο ταυτόχρονο παιχνίδι ότι μόνο το 37% των φοιτητών συνεργάστηκαν, ενώ οι τρόφιμοι συνεργάστηκαν σε ποσοστό 56%.
Με βάση τα ζευγάρια, μόνο το 13% των φοιτητών κατάφερε να πάρει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα και την αμοιβαία συνεργασία, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό των κρατούμενων ήταν 30%.
Στο διαδοχικό παιχνίδι, πολύ περισσότεροι φοιτητές (63%) συνεργάστηκαν, με αποτέλεσμα το αμοιβαίο ποσοστό συνεργασίας να εκτοξευθεί έως 39%, ενώ για τις κρατούμενες παρέμεινε περίπου το ίδιο. Αξίζει να σημειωθεί, όμως, ότι το ταυτόχρονο παιχνίδι απαιτεί περισσότερη “τυφλή” εμπιστοσύνη και από τα δύο μέρη, και οι κρατούμενες ήταν πολύ πιο πρόθυμες να δείξουν εμπιστοσύνη μπροστά στους φοιτητές.
Τώρα, όλοι υποθέτουν ότι οι κρατούμενες, βλέποντας πως ζούνε σε ένα ακανόνιστο και αγχωτικό περιβάλλον, θα μαρτυρούσαν σε μεγαλύτερες αναλογίες συγκριτικά με τους μαθητές. Συνέβη, όμως, ακριβώς το αντίθετο και ενώ η χρηματική ανταμοιβή δεν ήταν και τόσο μεγάλη (η πιθανή μείωση της ποινής φυλάκισής τους θα είχε πιθανότατα διαφορετικά αποτελέσματα). Η έρευνα, η οποία δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα Οικονομικής Συμπεριφοράς και Οργάνωσης, καταδεικνύει ότι οι κρατούμενοι δεν είναι τόσο αναξιόπιστοι και καιροσκόποι όσο η κοινωνία πιστεύει από τη στιγμή που πάτησαν το πόδι τους σε σωφρονιστικό ίδρυμα.
Πηγές: www.zmescience.com/science/psychology-science/prisoners-dilemma-played-real-prisoners-0423423/

Περισσότερα ψυχολογικά προβλήματα για τα παιδιά των φυλακισμένων

inShare

Τα παιδιά που έχουν στη φυλακή τον ένα γονιό τους -ή ακόμα χειρότερα και τους δύο- αντιμετωπίζουν 2,5 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο, σε σχέση με τα υπόλοιπα παιδιά, να εμφανίσουν ψυχολογικά προβλήματα. Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα ενός τριετούς ευρωπαϊκού προγράμματος, σύμφωνα με το οποίο οι κυβερνήσεις, οι αστυνομικές και δικαστικές Αρχές συχνά δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν τις ανάγκες πάνω από 800.000 παιδιών, τα οποία ζουν χωρίς τους γονείς τους, επειδή αυτοί φυλακίστηκαν.
Το τριετές πρόγραμμα «COPING», που μόλις ολοκληρώθηκε, συντονίστηκε από το βρετανικό πανεπιστήμιο του Χάντερσφιλντ, με επικεφαλής την καθηγήτρια Αντέλ Τζόουνς, σύμφωνα με το BBC, χρηματοδοτήθηκε από το 7ο Πρόγραμμα Πλαίσιο για την Έρευνα της ΕΕ και εστιάστηκε σε τέσσερις χώρες: Βρετανία, Σουηδία, Γερμανία και Ρουμανία.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι πολλά παιδιά φυλακισμένων παραμελούνται από το σύστημα και παράλληλα υποφέρουν το κοινωνικό στίγμα, καθώς και άλλα κοινωνικά μειονεκτήματα. Το πρόγραμμα συστήνει στις αρμόδιες δημόσιες υπηρεσίες και Αρχές να δείξουν μεγαλύτερη ευαισθησία και να δώσουν προτεραιότητα στις ανάγκες των παιδιών των φυλακισμένων, από την αρχική φάση σύλληψης του γονέα έως την κοινωνική υποστήριξη του παιδιού μετά την φυλάκιση του πατέρα ή της μητέρας του. Ιδιαίτερα τονίζεται το δικαίωμα του παιδιού να έρχεται σε επαφή με τους φυλακισμένους γονείς του και, σε αυτό το πλαίσιο, να λαμβάνεται υπόψη η λογική απόσταση της φυλακής του γονέα από την κατοικία του παιδιού.
Η Τζόουνς τόνισε ότι «ήδη από την πρώτη στιγμή της σύλληψης του γονέα ή της αστυνομικής έρευνας στο σπίτι του, η όλη διαδικασία μπορεί να δημιουργήσει μεγάλο στρες σε ένα παιδί, ιδίως αν συμβούν γεγονότα όπως το σπάσιμο της πόρτας από τους αστυνομικούς για να μπουν στο σπίτι ή η ακινητοποίηση του γονιού με χειροπέδες. Στα παιδιά σπάνια δίνεται μια εξήγηση για το τι συμβαίνει και συχνά δεν έχουν καν την ευκαιρία να αποχαιρετίσουν τους γονείς τους που συλλαμβάνονται. Η τραυματική εμπειρία για ένα παιδί μπορεί να επιδεινωθεί, αν καταστραφούν προσωπικά αντικείμενα του, όπως παιγνίδια, π.χ. κατά την έρευνα των αστυνομικών στο σπίτι για ναρκωτικά».
Οι ερευνητές επισημαίνουν πως τα παιδιά των φυλακισμένων εκτίθενται σε πολλαπλές ψυχολογικές και κοινωνικές πιέσεις, καθώς η οικογένειά τους διαλύεται, συνήθως βιώνουν αυξημένες οικονομικές δυσκολίες, ενώ τα ίδια αισθάνονται να στιγματίζονται από την κοινωνία. Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν χαρακτηρίσει αυτή την κατηγορία παιδιών ως μία από τις πιο ευάλωτες στον κόσμο.

ΤΟ ΔΙΛΛΗΜΑ ΤΟΥ ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΥ

 

Πόσο κοστίζει ο εγωισμός; Γιατί εμείς οι άνθρωποι αργά ή γρήγορα πρέπει να μάθουμε να συνεργαζόμαστε; Ένα μαθηματικό παίγνιο μπορεί να απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα; Και πως σε όλα αυτά εμπλέκονται η οικονομία, το δίκαιο, η πολιτική επιστήμη και η βιολογία;

Καλιφόρνια 1950. Ο ψυχρός πόλεμος στα φόρτε του. Δύο Αμερικανοί μαθηματικοί, ο Merrill Meeks Flood και ο Melvin Dresher εργάζονται στο ερευνητικό κέντρο που τροφοδοτεί με μελέτες τις Αμερικανικές Ένοπλες δυνάμεις, τη RAND Corporation. Το ερευνητικό κέντρο ήθελε μελέτες στη θεωρία των παιγνίων με σκοπό την χρησιμοποίησή τους σε ενδεχόμενο πυρηνικό πόλεμο. Κατά τη διάρκεια των ερευνών τους οι Flood και Dresher ανακαλύπτουν ένα απλό μαθηματικό μοντέλο σε μορφή παιγνίου στο οποίο οι δύο παίκτες μπορούν είτε να συνεργαστούν μεταξύ τους είτε να προδώσουν ο ένας τον άλλον. Τον ίδιο χρόνο, ο μαθηματικός Albert William Tucker (1905-1995), καθηγητής του νομπελίστα John Nash (1928- ) στο Princeton, απευθυνόμενος σε ψυχολόγους στο πανεπιστήμιο του Stanford, χρησιμοποιεί ένα παράδειγμα με φυλακισμένους και ποινές με σκοπό να κάνει πιο κατανοητό στο κοινό το παίγνιο των Flood και Dresher. Από τη διάλεξη του Tucker και έπειτα το παίγνιο ονομάζεται "Δίλημμα του Φυλακισμένου" και αποτελεί το πιο διάσημο πρόβλημα της θεωρίας των παιγνίων.

Το δίλημμα έχει ως εξής: Δύο άνθρωποι (εμείς θα τους αποκαλούμε Α και Β) είναι ύποπτοι για την τέλεση ενός εγκλήματος. Όμως η αστυνομία δεν έχει επαρκή στοιχεία για την ενοχή τους . Ο ανακριτής καλεί τον Α στο γραφείο του και του λέει τα εξής. Αν επιρρίψει την ευθύνη στον Β και ο Β δεν μιλήσει θα αφεθεί ελεύθερος ενώ ο Β θα κάνει 10 χρόνια φυλακή. Αν όμως και ο Β επιρρίψει την ευθύνη στον Α και οι δύο θα φυλακιστούν για 4 χρόνια. Αν δεν μιλήσει και τον καρφώσει ο Β, οι όροι αντιστρέφονται. Ο Β θα αφεθεί ελεύθερος και ο Α θα μείνει στη φυλακή για 10 χρόνια. Αν όμως και οι δύο δεν ομολογήσουν θα φυλακιστούν μόνο για ένα χρόνο. λόγω έλλειψης στοιχείων. Την ίδια συζήτηση κάνει και με τον ΠαίκτηΒ. Ο Α και ο Β δεν συναντιούνται και δεν επικοινωνούν μεταξύ τους.

Ας έρθουμε λοιπόν στη θέση του Παίκτη Β. Σκέπτεται: "Αν ο Α με έχει καρφώσει, εμένα με συμφέρει να τον καρφώσω γιατί αν το κάνω θα φάω 4 χρόνια ενώ αν δεν το κάνω θα κάτσω στη στενή 10 χρόνια. Αν δεν με έχει καρφώσει, πάλι με συμφέρει να τον καρφώσω γιατί θα αφεθώ ελεύθερος ενώ αν δεν το κάνω θα κάτσω ένα χρόνο στη φυλακή. Άρα ό,τι και να κάνει ο Α εμένα με συμφέρει να τον καρφώσω".

Φωνάζει τον δεσμοφύλακα και του λέει ότι θα ομολογήσει και θα ρίξει την ευθύνη στον Α. Όμως και ο Α σκέφτεται με τον ίδιο τρόπο και τον καρφώνει. Συνεπώς και οι δύο φίλοι μας θα κάτσουν 4 χρόνια στη φυλακή.

Ήταν όμως λογική η επιλογή τους; Αν σκεφτούμε ότι και οι δύο σκέφτηκαν το συμφέρον τους, ναι. Και οι δύο έλπιζαν ότι ο άλλος δεν θα μιλούσε και θα αφήνονταν ελεύθεροι. Τα ήθελαν όλα για τον εαυτό τους. Να κερδίσουν όσο μπορούν περισσότερα ή έστω να υποστούν όσο το δυνατόν λιγότερη ζημιά. Να όμως που ο εγωισμός τους δεν έφερε το καλύτερο αποτέλεσμα και για τους δύο, δηλαδή να μην καρφώσει ο ένας τον άλλο και να τη γλιτώσουν φτηνά με ένα χρόνο φυλάκισης ο καθένας.

Το Δίλημμα του Φυλακισμένου έγινε ευρέως γνωστό στους επιστημονικούς κύκλους και απασχόλησε επιστήμονες από πολλούς και διαφορετικούς επιστημονικούς κλάδους. Οι οικονομολόγοι είδαν στα πρόσωπα των δύο φυλακισμένων τον homο economicus, τον άνθρωπο που συμπεριφέρεται έτσι ώστε να μεγιστοποιήσει το κέρδος και να ελαχιστοποιήσει το κόστος. Οι φιλόσοφοι ασχολήθηκαν με τα ηθικά διλήμματα των παικτών. Το δίλημμα του φυλακισμένου έχει εφαρμογές στο δίκαιο, την ψυχολογία, ακόμα και τη βιολογία. Πολύ εντυπωσιακό για ένα απλό μαθηματικό παίγνιο.

Ένας από τους επιστήμονες που εντυπωσιάστηκαν από το Δίλημμα του Φυλακισμένου στα τέλη της δεκαετίας του 1970 ήταν ο Αμερικανός μαθηματικός και πολιτικός επιστήμονας Robert Axelrod. Ο Axelrod βρήκε στο Δίλημμα του Φυλακισμένου μία πιθανή απάντηση στο ερώτημα που τον απασχολούσε: υπό ποιες συνθήκες δύο θεμελιωδώς εγωιστικά όντα μπορούν να επιλέξουν να συνεργαστούν; Για να απαντήσει στο ερώτημα δημιούργησε το Επαναλαμβανόμενο Δίλημμα του Φυλακισμένου, όπου το παίγνιο δεν παίζεται μια φορά αλλά πολλές. Στο Επαναλαμβανόμενο Δίλημμα του Φυλακισμένου οι παίκτες έχουν τη δυνατότητα να μάθουν από τα λάθη τους και να επανορθώσουν, ανοίγοντας έτσι ένα παράθυρο στην αμοιβαία συνεργασία. Το 1979 καλεί τους σημαντικότερους θεωρητικούς των παιγνίων να υποβάλλουν στρατηγικές, υπό τη μορφή προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών, για να παίξουν το Επαναλαμβανόμενο Δίλημμα του Φυλακισμένου. Υποβάλλονται 14 στρατηγικές από ψυχολόγους, μαθηματικούς, κοινωνιολόγους και πολιτικούς επιστήμονες. O Axelrod βάζει τις διάφορες στρατηγικές να αναμετρηθούν μεταξύ τους. Νικητής του διαγωνισμού αναδεικνύεται ο Αμερικανοεβραίος μαθηματικός και ψυχολόγος Anatol Rapoport (1911- ) με τη στρατηγική Tit for Tat ή αλλιώς Μία Σου και Μία Μου. Η στρατηγική αυτή είναι πολύ απλή: Ο παίκτης ξεκινά συνεργαζόμενος με τον αντίπαλο και κατόπιν πράττει ότι έπραξε και ο αντίπαλος στον προηγούμενο γύρο. Συνεργάστηκε, θα συνεργαστεί. Πρόδωσε, θα τον προδώσει κι εκείνος στον επόμενο γύρο.

Ο Axelrod διοργάνωσε και ένα δεύτερο τουρνουά τον επόμενο χρόνο. Αυτή τη φορά υποβλήθηκαν 63 στρατηγικές. 62 καινούριες και η Μία Σου και Μία Μου. Πολλές από αυτές ήταν παραλλαγές του Μία Σου και Μία Μου. Η πιο πετυχημένη παραλλαγή ήταν η στρατηγική Δυο Σου και Μία Μου (Tit for Two Tats) του Βρετανού εξελικτικού βιολόγου και γενετιστή John Maynard Smith (1920-2004) όπου ο παίκτης προδίδει μετά από δύο συνεχόμενες προδοσίες. Όμως νικητής αναδείχθηκε και πάλι ο Rapoport

Το 1981 ο Axelrod μαζί με τον Βρετανό εξελικτικό βιολόγο William Donald Hamilton (1936-2000) δημοσιεύουν ένα άρθρο στο περιοδικό Science για την εξέλιξη της συνεργασίας. Σε αυτό μεταφέρουν τις μελέτες του Axelrod στην εξελικτική βιολογία και αποδεικνύουν ότι η συνεργασία είναι μια εξελικτικά σταθερή στρατηγική, δηλαδή μια συμπεριφορά που επιτρέπει να διαχυθούν τα χαρακτηριστικά που κάνουν ένα είδος να επικρατήσει και να επιβιώσει. Οι ζωντανοί οργανισμοί που συνεργάζονται μεταξύ τους έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπαραχθούν και επομένως να περάσουν τα γονίδιά τους στην επόμενη γενιά. Οι νυχτερίδες, τα ψάρια που ανήκουν στο είδος των γαστερόστεων που επιλέγουν αν θα είναι αρσενικά ή θηλυκά, οι μαϊμούδες ακόμα και οι ιοί και οι βακτηριοφάγοι όπως ο φ6 χρησιμοποιούν κατά κόρον τη στρατηγική Μια Σου και Μία Μου. Το άρθρο των Axelrod και Hamilton αποτελεί ένα από τα πιο πολυσυζητημένα επιστημονικά άρθρα και αναφέρεται συχνά στη σχετική βιβλιογραφία. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι το 1989 ένας από τους πιο διάσημους εκλαϊκευτές της επιστήμης, ο Βρετανός εξελικτικός βιολόγος Richard Dawkins (1941- ), στη δεύτερη έκδοση του βιβλίου του Το Εγωιστικό Γονίδιο αφιερώνει ένα νέο κεφάλαιο στα ευρήματα του Axelrod και στην εφαρμογή τους στην εξελικτική βιολογία (Δυστυχώς αυτό το κεφάλαιο δεν υπάρχει στην ελληνική έκδοση του βιβλίου).

Ας φύγουμε λοιπόν τώρα από τη θεωρία και να περάσουμε στην πράξη. Όσο κι αν σας φαίνεται παράλογο η Μαφία, ο Ελευθεροτεκτονισμός και οι λοιπές μυστικές οργανώσεις έχουν μια πολύ καλή λύση στο να επιβάλλουν τη συνεργασία μεταξύ των παικτών στο Δίλημμα του Φυλακισμένου. Τον νόμο της σιωπής ή αλλιώς Ομερτά. Όποιος μιλήσει, όποιος προδώσει, πεθαίνει ή πέφτει σε δυσμένεια. Οπότε ο παίκτης δεν έχει να κάνει τίποτε άλλο από το να σιωπήσει, να συνεργαστεί και να αφήσει τον εγωισμό του στην άκρη. Το πρόβλημα λύνεται με την ιδιαίτερα μεγάλη αύξηση του κόστους της προδοσίας. Η προδοσία κοστίζει τη ζωή του παίκτη. Και η ζωή είναι ανεκτίμητη.

Όμως ο νόμος της σιωπής δεν είναι και η καλύτερη εναλλακτική λύση. Ίσως και εμείς οι άνθρωποι όπως και άλλοι ζωντανοί οργανισμοί να είμαστε γενετικά προγραμματισμένοι να συνεργαζόμαστε, πιθανόν με τη μορφή Μια Σου και Μια Μου. Ο Αμερικανός Edward O. Wilson (1929- ), ο βιολόγος που το 1975 θεμελίωσε την Κοινωνιοβιολογία, υποστηρίζει πως όταν οι άνθρωποι συγκρότησαν κοινωνίες και δημιούργησαν πολιτισμό, η αλτρουιστική συμπεριφορά έγινε από ένστικτο κανόνας κοινωνικής συμπεριφοράς (social norm), μετά νομική επιταγή και τελικά ηθική αρχή. Οι κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς μας επιβάλλουν τη συνεργασία. Όμως αυτή η συζήτηση ξεφεύγει από τα όρια της εκλαϊκευμένης επιστήμης και περνά στα χωράφια των κοινωνικών επιστημών και της φιλοσοφίας.

    Πηγή : ideoscope.blogspot.gr

by Αντικλείδι , http://antikleidi.wordpress.com

Το πείραμα της φυλακής (Φίλιπ Ζιμπάρντο)

Η ψυχολογία του δεσμοφύλακα και του φυλακισμένου- ένα πείραμα που ξεσήκωσε αντιδράσεις

Δημοσιεύθηκε 17 Απριλίου 2014 11:22 | Σχόλια κλειστά

• 
  
• 
  
• 
  
• 
  

Του Εμμανουήλ Πολυζόπουλου Ψυχιάτρου- Ψυχοθεραπευτή
Το Πείραμα φυλάκισης του Στάνφορντ ήταν ένα πείραμα πάνω στις ψυχολογικές επιπτώσεις που επιφέρει η μετατροπή ενός ατόμου σε φυλακισμένο ή δεσμοφύλακα. Το πείραμα διεξήχθη το 1971 από την ερευνητική ομάδα του Καθηγητή Ψυχολογίας Φίλιπ Ζιμπάρντο του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ
Εικοσιτέσσερις φοιτητές επιλέχθηκαν από 70 για να παίξουν τους ρόλους των φυλακισμένων και των δεσμοφυλάκων και να ζήσουν σε μια υποτιθέμενη φυλακή που είχε δημιουργηθεί για τους σκοπούς του πειράματος στο υπόγειο του κτιρίου της Επιστήμης της Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ. Η επιλογή των υποψηφίων έγινε με βάση την απουσία ψυχολογικών και ιατρικών προβλημάτων, αλλά και ποινικού μητρώου, έτσι ώστε να αποτελούν ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα για την επιστημονική παρατήρηση. Οι ρόλοι μοιράστηκαν μετά από ρίψη κέρματος (κορώνα ή γράμματα).
Οι φυλακισμένοι και οι δεσμοφύλακες μπήκαν κατευθείαν στους ρόλους τους προχωρώντας τους ρόλους του όμως πέρα από τις προβλέψεις, οδηγούμενοι σε επικίνδυνες και ψυχολογικά καταστροφικές καταστάσεις. Το ένα τρίτο από τους φρουρούς κρίθηκε ότι επέδειξαν «γνήσια» σαδιστικές τάσεις, με αποτέλεσμα αρκετοί φυλακισμένοι να τραυματιστούν ψυχολογικά και δύο από τους φοιτητές να αποχωρήσουν νωρίς από το πείραμα. Μετά την κατάρρευση ενός φοιτητή από τις απάνθρωπες συνθήκες που επικρατούσαν στη φυλακή και συνειδητοποιώντας ότι είχε παθητικά επιτρέψει ανάρμοστες συμπεριφορές να λάβουν χώρα κάτω από την εποπτεία του, ο Ζιμπάρντο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τόσο οι φυλακισμένοι όσο και οι δεσμοφύλακες είχαν ταυτιστεί υπερβολικά με τους ρόλους τους, με αποτέλεσμα να τερματίσει το πείραμα μετά από έξι μέρες.
Η μελέτη δημιούργησε περισσότερα νέα ερωτήματα από αυτά που απάντησε, σχετικά με την ανηθικότητα και το σκοτάδι που κατοικεί στην ανθρώπινη ψυχή. Ως ένα καθαρά επιστημονικό εγχείρημα, αυτό ήταν μια αποτυχία, αλλά εξήχθησαν κάποια συμπεράσματα που δίνουν μια εικόνα για την ανθρώπινη ψυχολογία και την κοινωνική συμπεριφορά. Οι ηθικές επιπτώσεις αυτής της μελέτης εξακολουθούν να συζητιούνται σε κολέγια και προπτυχιακά μαθήματα ψυχολογίας σε όλο τον κόσμο.
Στις σύγχρονες εποχές του Αμπού Γκράιμπ και του Γκουαντάναμο, το Πείραμα του Στάνφορντ αποκτά πάλι επικαιρότητα και δείχνει ότι η συστηματική κακοποίηση, η άρνηση και καταστρατήγηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν είναι ποτέ πολύ μακριά, σε κάθε φυλακή. Το πείραμα έθεσε βάσεις για πολλές παρόμοιες μελέτες, αλλά αυτά είχαν πολύ αυστηρότερους ελέγχους εφαρμογής.
 Το Πλαίσιο
Το 1971, ο ψυχολόγος Φίλιπ Ζιμπάρντο (Philip G. Zimbardo) προσπάθησε να δείξει ότι οι δεσμοφύλακες και κατάδικοι έχουν την τάση να υιοθετήσουν προκαθορισμένους ρόλους και να συμπεριφέρονται με τρόπο που πίστευαν ότι ήταν υποχρεωμένοι να ακολουθήσουν, αντί να χρησιμοποιούν την κρίση και το ήθος τους.
Ο Ζιμπάρντο προσπαθούσε να καταδείξει τι θα συνέβαινε όταν η ατομικότητα και η αξιοπρέπεια αφαιρούνται από έναν άνθρωπο, και η ζωή τους είναι πλήρως ελεγχόμενη. Ήθελε επίσης να αποδείξει την κατάργηση κάθε έννοιας ανθρωπισμού και την χαλάρωση των κοινωνικών και ηθικών αξιών που μπορεί να επισυμβεί σε φυλακές και στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Η Μέθοδος

Για τη διεξαγωγή του «Πειράματος των φυλακών του Στάνφορντ», ο Ζιμπάρντο κατασκεύασε ένα ομοίωμα σωφρονιστικού ιδρύματος στο υπόγειο του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ. Αγγελίες δημοσιεύτηκαν σε τοπικές εφημερίδες προσφέροντας $ 15 ανά ημέρα για τουςσυμμετέχοντες σε αυτό το πρόγραμμα. Από τις 75 αιτήσεις, επιλέχθηκαν 24 άνδρες που κρίθηκαν ότι είναι νοητικά και συναισθηματικά σταθεροί. Κυρίως μεσαία τάξη και λευκοί, που χωρίστηκαν τυχαία σε δύο ομάδες: 12 κρατούμενοι και 12 φρουροί.
Η ομάδα που επιλέχθηκε να είναι οι φρουροί ήταν εφοδιασμένοι με στολές «στρατιωτικού τύπου». Είχαν, επίσης, εξοπλισμό με ξύλινα κλομπ και γυαλιά «καθρέφτη», για να αποτραπεί η άμεση οπτική επαφή.
Στην εναρκτήρια του προγράμματος συνάντηση, ο Ζιμπάρντο, ο οποίος ενήργησε ως φύλακας κατά τη διάρκεια του πειράματος, ενημέρωσε τους φρουρούς ότι ο μόνος κανόνας ήταν ότι η σωματική τιμωρία δεν επιτρέπεται. Εκτός από αυτό, όλη η υπόλοιπη λειτουργία των φρουρών ήταν η συνήθης – βάρδιες, επισκέψεις στα κελιά, έλεγχοι, ανακρίσεις κλπ.
Οι φυλακισμένοι, ήταν ντυμένοι με φόρμες και εσώρουχα. Δεν απαντούσαν με τα ονόματα τους αλλά μόνο με αναγνωριστικούς αριθμούς. Είχαν επίσης μια μικρή αλυσίδα γύρω από τον αστράγαλο τους για να τους υπενθυμίζει ότι ήταν τρόφιμοι σε ένα σωφρονιστικό ίδρυμα. Οι συνθήκες ήταν σκληρές, με μόνο τα βασικά δηλαδή στρώματα ύπνου και απλό φαγητό.
Οι κρατούμενοι είχαν εντολή να περιμένουν στο σπίτι τους πριν την έναρξη του πειράματος. Εκεί δέχθηκαν επιδρομή, χωρίς καμία προειδοποίηση, συνελήφθησαν από το τοπικό αστυνομικό τμήμα και κατηγορήθηκαν για ένοπλη ληστεία. Η επίσημη Αστυνομία είχε συμφωνήσει να βοηθήσει στο πείραμα. Όπως θα συνέβαινε και στην πραγματική ζωή, στους κρατούμενους διαβάστηκαν τα δικαιώματά τους και έγινε λήψη των δακτυλικών τους αποτυπωμάτων.
Ο Ζιμπάρντο, που ενεργεί ως δεσμοφύλακας, κρατούσε σημειώσεις για το τι συνέβη καθ” όλη την διάρκεια της μελέτης.

 Αποτελέσματα
Το Πείραμα του Στάνφορντ κατέδειξε πολύ γρήγορα την σκοτεινή και απάνθρωπη πλευρά της ανθρώπινης φύσης:
Οι κρατούμενοι άρχισαν να υφίστανται ένα μεγάλο εύρος από ταπεινώσεις και τιμωρίες στα χέρια των φρουρών και πολλοί άρχισαν να δείχνουν σημάδια ψυχικής και συναισθηματικής δυσφορίας.
Τη δεύτερη ημέρα του πειράματος, οι κρατούμενοι οργάνωσαν μια μαζική εξέγερση και ταραχές, ως ένδειξη διαμαρτυρίας για τις συνθήκες. Οι Φρουροί εργάστηκαν επιπλέον ώρες και επινόησαν μια στρατηγική για καταστείλουν την εξέγερση, χρησιμοποιώντας πυροσβεστήρες. Δεν υπήρχε προτροπή από τον Ζιμπάρντο για την πρωτοβουλία αυτή των φρουρών. Οι φρουροί χρησιμοποίησαν δική τους μεθοδολογία για να πετύχουν τον σκοπό τους – την καταστολή της εξέγερσης.
Ακολούθησαν ανακρίσεις που περιλάμβαναν ταπεινωτικές συμπεριφορές προς τους κρατούμενους, με την αναγκαστική άσκηση και τις σωματικές τιμωρίες γίνονται όλο και πιο συχνές. Στρώματα κατασχέθηκαν από κρατούμενους και αναγκάστηκαν πλέον να κοιμηθούν στα κρύα και σκληρά δάπεδα. Οι τουαλέτες έγιναν προνόμιο, αντί για βασικό ανθρώπινο δικαίωμα, ενώ η πρόσβαση στο μπάνιο συχνά απαγορεύονταν. Οι κρατούμενοι έπρεπε να καθαρίσουν τις τουαλέτες με τα γυμνά χέρια τους, ενώ κάποιοι άλλοι υποβάλλονται σε σεξουαλική ταπείνωση, ως όπλο εκφοβισμού. Το πείραμα έδειξε ότι το ένα τρίτο από τους φρουρούς άρχισαν να δείχνουν μια ακραία σαδιστική συμπεριφορά ενώ και ο ίδιος ο Ζιμπάρντο άρχισε να ταυτίζεται με τον ρόλο του ως δεσμοφύλακας. Δύο από τους κρατουμένους έπρεπε να απομακρυνθούν νωρίς επειδή έδειχναν σημάδια ψυχολογικής καταπόνησης.
Είναι ενδιαφέρον, κανένας από τους κρατούμενους δεν ήθελε να σταματήσει το πείραμα πρόωρα, ακόμα και όταν τους διαβεβαίωσαν ότι θα λάβουν ολόκληρη την αμοιβή τους. Οι κρατούμενοι προσαρμόστηκαν πολύ γρήγορα στους ρόλους τους. Κάποιος κρατούμενος προχώρησε σε απεργία πείνας ως ένδειξη διαμαρτυρίας για τη μεταχείριση των συγκρατούμενων του και ως μια προσπάθεια να τύχει πρόωρης απόλυσης από την φυλακή. Παραδόξως, οι συγκρατούμενοι του, τον είδαν ως ταραχοποιό στοιχείο και όχι ως θύμα που προσπαθούσε να τους βοηθήσει.
Το Πείραμα της Φυλάκισης του Στάνφορντ διεξήχθη για έξι ημέρες μέχρι που μια παρατηρητής του πειράματος, η Christine Maslach, μεταπτυχιακή φοιτήτρια (θα γινόταν αργότερα η σύζυγος του Ζιμπάρντο), διενήργησε προγραμματισμένες ψυχολογικές συνεδρίες τόσο με τους δεσμοφύλακες όσο και με τους φυλακισμένους και συγκλονίστηκε από τις σκηνές που περιέγραφαν. Πρέπει να σημειωθεί ότι κατά την διάρκεια του πειράματος, υπήρξαν πάνω από 50 εξωτερικοί παρατηρητές του, αλλά η Χριστίνα Maslach ήταν η μόνη που εξέφρασε ανησυχίες σχετικά με το τι συνέβαινε.
 Συμπεράσματα
Ο Ζιμπάρντο θεώρησε ότι το πείραμα κατέδειξε πως οι προσωπικότητες των ανθρώπων θα μπορούσαν να αλλοιωθούν άρδην όταν τους δίδεται θέση εξουσίας. Ο Ζιμπάρντο επίσης αναγνώρισε ότι κάποιοι φύλακες είχαν προσπαθήσει να αλλάξουν το σύστημα, αρνούμενοι να υποκύψουν στο Σύστημα. Τόσο όμως οι περισσότεροι δεμσοφύλακες όσο και οι κρατούμενοι συμπεριφέρθηκαν και ενήργησαν με τον τρόπο που πίστευαν ότι ήταν ο ενδεδειγμένος.

Τα αποτελέσματα του πειράματος έχουν χρησιμοποιηθεί σε πολλές περιπτώσεις υποθέσεων στα Ανώτατα Δικαστήρια, στην προσπάθεια πολλών να καταδείξουν ότι οι δεσμοφύλακες πρέπει να έχουν σαφείς οδηγίες και κατευθύνσεις λειτουργίας του πλαισίου τους, οριζόμενο από το υψηλότερο επίπεδο Νόμων και Αρχών, ώστε να αποφευχθεί η κακοποίηση των κρατουμένων.
 Κριτικές και Επικρίσεις
Ζητήματα ηθικής του Stanford Prison Experiment έχουν εγερθή εδώ και πολύ καιρό, διότι τα πειράματα αυτά θα μπορούσαν να αποτελέσουν πραγματικό κίνδυνο για τους ανθρώπους ως προς την ψυχική και συναισθηματική τους σταθερότητα. Βέβαια, οι περισσότερες από αυτές τις συζητήσεις λαμβάνουν χώρα πολύ εκ των υστέρων. Άλλες επικρίσεις περιλαμβάνουν την εγκυρότητα των αποτελεσμάτων. Ήταν ένα πείραμα πεδίου παρά ένα επιστημονικό πείραμα και έτσι υπάρχουν μόνο οφθαλμοφανή αποτελέσματα παρατήρησης και καμία επιστημονική αξιολόγηση. Επιπλέον, θα ήταν πολύ δύσκολο για οποιονδήποτε να αναπαράγει τις συνθήκες του πειράματος.
Έχει επίσης επικριθεί σε μεγάλο βαθμό το κείμενο της αγγελίας που ανέφερε ότι «ζητούνται εθελοντές για πειράματα φυλακής», που αυτό θα μπορούσε να προσελκύσει ανθρώπους με προδιάθεση προς τη βία.
Στον απόηχο της μελέτης, πολλοί από τους φύλακες και κρατουμένους δήλωσαν ότι ενήργησαν με τρόπο που σκέφτηκαν ότι ήταν προσδοκόμενο και αιτούμενο για αυτούς, οπότε δεν υπάρχει συμφωνία σχετικά με το εάν η μελέτη απεικονίζει πραγματικά την ανθρώπινη φύση.
Από τον Ζιμπάρντο επίσης έχουν παραλειφθεί στα συμπεράσματα του ότι δεν παρουσίασαν όλοι οι φρουροί σαδιστικές τάσεις, με κάποιους να επιδίωξαν να βοηθήσουν ενεργά τους φυλακισμένους και να δείξουν την αλληλεγγύη τους προς αυτούς.
Κατοπινές μελέτες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η κατάχρηση εξουσίας στις φυλακές προέρχεται συχνά από πάνω προς τα κάτω και ότι, όταν δίδονται τέτοιες εντολές μπορούν να επηρεάσουν τα τελικά αποτελέσματα. Αν στους δεσμοφύλακες που είχαν επιλεγεί για το πείραμα του Stanford Prison είχαν δοθεί αυστηρότερες κατευθυντήριες γραμμές από τον Ζιμπάρντο στην αρχή τότε μπορεί να υπήρχαν λιγότερες σαδιστικές τάσεις και συμπεριφορές.

Ψυχίατρος και ψυχολογία του φυλακισμένου

Posted on February 8, 2014

Ο ψυχίατρος είναι ο υπεύθυνος για την παρακολούθηση και τη βελτίωση της ψυχικής υγείας των φυλακισμένων ατόμων. Ψυχολογικές έρευνες έχουν δείξει ότι η συχνότητα αυτοκτονιών εντός φυλακής είναι 6 φορές μεγαλύτερη σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Ψυχίατρος σε φυλακή ανηλίκων παρακολουθούσε μια σειρά από έγκλειστους στις φυλακές του Κορυδαλλού και κυριολεκτικά έφριξε με τις συνθήκες που επικρατούσαν εκεί!
Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επιδρούν αρνητικά στην ψυχική υγεία των φυλακισμένων. Ο ίδιος ο εγκλεισμός του φυλακισμένου οδηγεί στην εσωστρέφεια και την απομόνωσή του. Εκτός από την ελευθερία του, στερείται ξαφνικά την οικογένειά του, τους φίλους του, τη δουλειά που ενδεχομένως είχε και όλα αυτά -σε συνδυασμό με την αυστηρή πειθαρχία και το συνωστισμό που επικρατεί στις φυλακές- γεννούν πολλών ειδών ψυχολογικά προβλήματα.
Η ζωή μέσα στη φυλακή δεν είναι το ευκολότερο πράγμα. Οι δυσμενείς συνθήκες υγιεινής, η ακραία βία που παρατηρείται και οι άσχημες σχέσεις μεταξύ των κρατουμένων και του προσωπικού των φυλακών είναι οι παράγοντες εκείνοι που επιτείνουν σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό το πρόβλημα.
Υπάρχουν δύο κατηγορίες φυλακισμένων. Η πρώτη περιλαμβάνει αυτούς που εκ των προτέρων αντιμετωπίζουν ψυχικές ασθένειες. Έρευνες έχουν δείξει ότι το 7% των ανδρών και το 14% των γυναικών που βρίσκονται στη φυλακή αντιμετωπίζουν διάφορα ψυχολογικά προβλήματα, τη στιγμή που οι αντίστοιχες ασθένειες στον πληθυσμό εκτός φυλακής κυμαίνεται στο 1%. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν τα άτομα που, μπαίνοντας στη φυλακή, δεν αντιμετωπίζουν κάποιο ψυχολογικό πρόβλημα, ο εγκλεισμός τους ωστόσο τους κάνει να υποφέρουν σε πολύ μεγάλο βαθμό. Και στις δύο περιπτώσεις το διαρκές στρες ενισχύει τα κρούσματα βίας, απειθαρχίας, εθισμού σε ναρκωτικές ουσίες, ακόμα και σε αυτοκτονίες ή δολοφονίες.
Έτσι, ούτε ο σωφρονισμός των φυλακισμένων συντελείται αποτελεσματικά ούτε το προσωπικό των φυλακών μπορεί να κάνει αποτελεσματικά τη δουλειά του. Για το λόγο αυτό είναι επιτακτική ανάγκη η επιστημονική παρακολούθηση της ψυχικής υγείας των φυλακισμένων αλλά και του προσωπικού των φυλακών. Η αντιμετώπιση των διάφορων ψυχολογικών προβλημάτων και η αποκατάσταση του συναισθηματικού κόσμου των ασθενών είναι έργο του ψυχιάτρου, ο οποίος καλείται να βοηθήσει ανθρώπους που βιώνουν την ιδιαίτερη και επώδυνη εμπειρία της φυλακής.
Αυτό που πρέπει να τονιστεί είναι ότι οι φυλακισμένοι έχουν και αυτοί δικαιώματα. Η ψυχολογική υποστήριξή τους και η επίλυση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν είναι καθοριστική για τον αποτελεσματικό σωφρονισμό και την επιτυχή επιστροφή τους στην κοινωνία.

Επίκαιρες Σκέψεις πάνω στον «Δειλό» του Θεόφραστου

Αναρτήθηκε από Eos Aurora  //  4 Νοεμβρίου 2012  //  Top Articles, γιατί άραγε;  //  0 Σχόλια

Ο φιλόσοφος που έζησε στα μέσα του 4^ου αιώνα π.Κ.Ε., Θεόφραστος πέρασε στην ιστορία κυρίως λόγω του έργου του με τον τίτλο «Χαρακτήρες». Πρόκειται για τριάντα σύντομα σχεδιάσματα ανθρώπινων χαρακτήρων που αποτέλεσαν παραδείγματα για τους μετέπειτα συγγραφείς της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας και αντικείμενο μίμησης για πολλά έργα γραμμένα στα αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά κατά τον 17^ο και 18^ο αιώνα. Είτε πρόκειται για ένα εγχειρίδιο ηθικού, είτε ρητορικού, είτε ακόμα και κωμικού περιεχομένου μέσα στους «Χαρακτήρες» βρίσκουμε μία σειρά περιγραφών ανθρώπων ο Θεόφραστος ξεκινάει το έργο του με την εξής φράση:

«Πολλές φορές στο παρελθόν απόρησα, ίσως μάλιστα και να μην πάψω ποτέ να απορώ, όταν εφιστώ την προσοχή μου σ’ αυτό το ζήτημα: για ποιο λόγο τέλος πάντων και ενώ όλη η Ελλάδα απλώνεται κάτω από τον ίδιο ουρανό και όλοι οι Έλληνες μορφώνονται με τον ίδιο τρόπο, συμβαίνει σε εμάς να μη διαθέτουμε την ίδια συγκρότηση στους χαρακτήρες μας.»

Μετά από αυτή την απορία ο φιλόσοφος καταλήγει ότι υπάρχουν αγαθοί, αλλά και φαύλοι άνθρωποι, ενώ προκαλεί ενδιαφέρον γιατί επιλέγει να παρουσιάσει τους δεύτερους αποκλείοντας οποιοδήποτε τυχόν θετικό στοιχείο έχουν. Ο ίδιος δίνει παρακάτω την απάντηση:
«…πιστεύω ότι οι γιοι μας θα γίνουν καλύτεροι αν τους έχουμε αφήσει κληρονομιά τέτοια συγγράμματα, τα οποία αν τα χρησιμοποιήσουν ως υποδείγματα, θα επιλέξουν να συνυπάρχουν και να συναναστραφούν με τους πιο ευπρεπείς από τους ανθρώπους, ώστε να μη γίνουν κατώτεροί τους.»
Τίποτα δεν είναι τυχαίο, λοιπόν και έχεις ολοκληρωτική ευθύνη στην επιλογή με αυτούς που συναναστρέφεσαι και ποιον επιλέγεις να κάνεις «πνευματικό σου σύμμαχο».
Ας δούμε ένα απόσπασμα του πώς περιγράφει τον «Δειλό» ο Θεόφραστος:

«Χωρίς αμφιβολία η δειλία θα φαινόταν ότι είναι μία υποχώρηση ψυχής, εξαιτίας του φόβου, ενώ ο δειλός το είδος του ανθρώπου, που όταν πλέει στη θάλασσα, παίρνει τα βράχια για πειρατικά πλοία. Αν έρθει κανένα κυματάκι, ρωτά μήπως κάποιος από τους συνεπιβάτες τους δεν είναι μυημένος. Εμφανίζεται ξαφνικά στον κυβερνήτη και τον ρωτά αν έχουν κάνει τη μισή διαδρομή και πώς του φαίνεται ο καιρός. Σε εκείνον που κάθεται δίπλα τού λέει ότι τον φόβισε κάποιο όνειρο … παρακαλεί να τον βγάλουν στην στεριά.
Όταν υπηρετεί στον πόλεμο και επιτίθεται το πεζικό, είναι ικανός να τους καλέσει όλους και να τους ζητήσει να πάνε να σταθούν πρώτα πλάι του και να έχουν τα μάτια τους ανοιχτά, λέγοντας ότι είναι καθήκον τους να αναγνωρίζουν ποιοι είναι οι εχθροί. Αν ακούσει κραυγές και δει ανθρώπους να πέφτουν, λέει σε εκείνους που στέκονται δίπλα του ότι ξέχασε να πάρει το σπαθί του πάνω στη βιασύνη. Τρέχει μέσα στη σκηνή του και στέλνει έξω το δούλο του με τη διαταγή να παρακολουθεί τη θέση των εχθρών. Κρύβει το σπαθί του κάτω από το μαξιλάρι και ξοδεύει χρόνο κάνοντας ότι το ψάχνει …»

Το παραπάνω απόσπασμα περιγράφει ακριβώς αυτό που συμβαίνει επανειλημμένως γύρω σου σήμερα: Όχι απλά δειλούς—ανθρώπους σε μία παγ(ι)ωμένη στάση—αλλά χειρότερα ακόμα. Για να συνεχίσει ο δειλός να ζει και να προχωράει χρειάζεται ψευδαισθήσεις, -ισμούς, πνευματικά δεκανίκια και πατερίτσες. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα ανέπτυξε το «σύνδρομο της εξαφάνισης του είδους του», δηλαδή ελπίζει πως όπως τα ζώα υπό εξαφάνιση σήμερα, έτσι και εκείνος σαν ένα άλλο ζώο σε εξαφάνιση, κάποιος/-οι έχει δημιουργήσει το αντίστοιχο υπερ-διαστατικο-πνευματικο-αφυπνιστικο-διασωστικό οργανισμό WWF που χάρη στις ευγενικές χορηγίες εράνων, τηλεοπτικών μαραθωνίων, σκαφών, σωστικών πλοκαμιών και παγωνόκοκοροφτέρων θα μπορέσει να συνεχίσει να αναπαράγεται στον «ζωολογικό κήπο της Εδέμ με ασφάλεια».
Φυσικά είναι σίγουρος ότι έχει κάνει όλες τις απαραίτητες κινήσεις για αυτό το επικείμενο σώσιμό του, για αυτό όταν βλέπει να αργεί να έρθει η «κιβωτός», κοιτάει καχύποπτα γύρω του ποιος δεν έχει ακολουθήσει πιστά τα βήματα της «πνευματική μυήσεως». Αλίμονο αν είστε συνεπιβάτης του στην «κιβωτό της σωτηρίας» και τύχει και πέσετε σε καμία υπερ-διαστατική λακούβα! Θα σας κοιτάξει με ολόκληρο το ανοικτό του τρίτο μάτι και θα ξέρει σίγουρα ότι δεν χορέψατε στο σωστό ρυθμό των τριών ογδόων το «χορό της κουταλ-ίνης», λόγο για να σας καρφώσει στον κυβερνήτη και να του τα ψάλλει και αυτού ένα χεράκι που βάζει μέσα στην κιβωτό όποιον και όποιον χωρίς τη σωστή «πνευματική βίζα». Δεν πάμε για τουρισμό, αλλά για μόνιμη εγκατάσταση στην 9^η πλέον διάσταση, βρε αδερφέ! Λίγη σοβαρότητα, παρακαλώ!
Όλα αυτά είναι απόρροια ενός ίσως και μόνο πράγματος: της εμμονής να αντιλαμβάνεται ο δειλός τον κόσμο του μέσα από τις διόπτρες, τις πνευματικές φούσκες, τα πνευματικά δεκανίκια και κάθε είδους βοηθήματα και όχι γιατί είναι απλά δειλός, αλλά γιατί του λείπει ένα πολύ βασικό χαρακτηριστικό: η Επιμονή. Έχει φυσικά εμμονές, αλλά ούτε ίχνος επιμονής (και δεν εννοώ υπομονή, άλλη μία κατάσταση αποτελέσματος).
Επιμονή σημαίνει διάρκεια, αλλά διάρκεια που δεν φθείρεται από κάθε είδους εμπόδιο που θα βρει μπροστά της. Η διάρκεια δεν είναι κατάσταση ηρεμίας, αλλά μία συνεχής κίνηση, ένα διαρκές νόημα που με επιμονή ο άνθρωπος ακολουθεί σχηματίζοντας και ερμηνεύοντας τις παρατηρήσεις του. Η έννοια της διάρκειας είναι έμφυτη στην επιμονή, όχι όμως μία άγονη επιμονή που σε σπρώχνει με το ζόρι να τελειώσει άλλη μία μέρα και να αρχίσει μία άλλη. Η γόνιμη επιμονή για να έχει διάρκεια χρειάζεται να έχει και στόχο.
Η οποιαδήποτε μορφής επιμονή είναι αδρανής αν δεν επιμένει σε κάτι που αξίζει, δηλαδή απλά την έμφυτη θέληση να υπερκεράσει ο άνθρωπος τις όποιες δυσκολίες και την αδράνεια δημιουργώντας ο ίδιος το νόημα της ζωής τους, απαλλαγμένος ολοκληρωτικά από «βοηθήματα». Η έννοια της επιμονής δεν συμβαδίζει με τη χρήση εξωγενών «βοηθημάτων» γιατί ακριβώς όλα αυτά δεν έχουν κάτι βασικό: την ΔΙΑΡΚΕΙΑ και την ΑΝΑΛΥΨΗ ΕΥΘΥΝΗΣ, βασικά στοιχεία της προσωπικότητας του πολεμιστή και βασικά στοιχεία έλλειψης του μαζάνθρωπου.
Σκέψου από πόσους ανθρώπους περιτριγυρίζεσαι που είναι χαρισματικοί, ταλαντούχοι και ευρηματικοί, αλλά δεν έχουν ΔΙΑΡΚΕΙΑ (επιονή, συνέχεια) και δεν αναλαμβάνουν την ΕΥΘΥΝΗ της ζωής τους, ενώ ταυτόχρονα τρέμουν στην ιδέα ότι δεν βρίσκονται στο «σωστό στρατόπεδο» της επικείμενης διάσωσής τους, ότι δεν έχουν ποντάρει τις μάρκες τους σε όλους τους πιθανούς σωτήρες τους μια και αλίμονο για αυτούς δεν είναι μία επιλογή απλά ανάμεσα στο κόκκινο και μαύρο. Και όταν παρόλα αυτά σηκωθεί το κυματάκι ψάχνει επίμονα δειλά στους γύρω του να βρει την παραφωνία, χρόνος χαμένος στην αναζήτηση μίας «σωτηριολογικής τελειότητας».

Θα έλεγα όμως ότι ο μεγαλύτερος εχθρός της επιμονής δεν είναι μόνο η δειλία. Είναι ακόμα η εμμονική πρόσληψη της ίδιας της πραγματικότητας εντελώς γραμμικά, που όταν κάτι δεν βρίσκεται στο χάρτη πορείας του ανθρώπου, η έλλειψη φαντασίας και βούλησης το μεταμορφώνει στο τέρας της αυτο-λύπησης. Είναι η ίδια η συνήθεια σύγκρισης της προσωπικής πορείας του καθενός, με τις περισσότερο ή λιγότερο «ευνοημένες» πορείες των άλλων. Είναι επίσης η ίδια η παράδοση άνευ όρων στην αδράνεια ή θα έλεγα καλύτερα στην τεμπελιά και η ευκολία του να παραδίδεται στη γκρίνια και στην απογοήτευση. Δειλία είναι η ευκολία του να παρατάς τον πόλεμο και ταυτόχρονα να επικρίνεις όσους πολεμούν, ειδικά όσους πολεμούν με τρόπους που εσύ δεν συμφωνείς και γι αυτό η αυτολύπηση είναι μονόδρομος ! Ο απόλυτα παρανοϊκός παραλογισμός. 

Το αντίθετο της δειλίας δεν είναι το θάρρος, αλλά η ΕΠΙΜΟΝΗ στους στόχους σου, στόχοι που έχουν ΔΙΑΡΚΕΙΑ και αξία όταν δεν συνοδεύονται από συνταγογραφούμενες ιάσεις και θεραπείες τρίτων. Ο άνθρωπος που δεν έχει επιμονή ικανοποιείται απλά με τη μετριότητα ανεξάρτητα από τα ταλέντα και τις δεξιότητές του, είναι με λίγα λόγια δειλός. Αναλογίσου ποια είναι η σχέση σου με την επιμονή και τους στόχους σου;
Μήπως καλύτερα θα προτιμούσες τελικά να σε περιτριγύριζαν άνθρωποι όχι και τόσο ευφυείς, όχι και τόσο ταλαντούχοι, όχι και τόσο έξυπνοι, αλλά με ξεκάθαρους στόχους με διάρκεια και επιμονή. Είναι τελικά η δειλία απόρροια φόβου ή μήπως λάθος που κάνει κάποιος νομίζοντας τα βράχια για πειρατικά πλοία όταν οικειοθελώς επιβιβάζεται σε «κιβωτούς σωτηρίας».
Άσκηση Για Ελευθερία
Κάνε μια λίστα με τους ανθρώπους που συναναστρέφεσαι και δες ποιοί και πόσο δειλοί είναι, θα το καταλάβεις από την ΕΠΙΜΟΝΗ και την ΔΙΑΡΚΕΙΑ στους ΣΚΟΠΟΥΣ τους. Μετά αποφάσισε αν τους θέλεις στην ζωή σου. Το να συναναστρέφεσαι με δειλούς σε κάνει κι εσένα το ίδιο, κατά το γνωστό «με στραβό κοιμάσαι, το πρωί αλληθωρεύεις»

Αναζητώντας την υπέρβαση της οδύνης και το νόημα της ζωής μέσα στην ελευθερία.

	Κείμενα Πνευματικού Προσανατολισμού
	"Το μεγάλο παιχνίδι" Αναζητώντας την υπέρβαση της οδύνης και το νόημα της ζωής μέσα στην ελευθερία. του Νικήτα Καυκιού Το κείμενο αυτό γράφτηκε σε μία περίοδο της ζωής μου (2004) που είχα απομακρυνθεί από τον Θεό και την Εκκλησία. Το δημοσιεύω αν και πλέον ελάχιστα σημεία του με εκφράζουν διότι αποκαλύπτει την υπαρξιακή αγωνία ενός ανθρώπου που έχει χάσει το Θεό και αναζητά με πάθος να βρει κάποιο ενελλακτικό νόημα ή μια εναλλακτική φιλοσοφία επιβίωσης. Τα φαινόμενα Δεν γνωρίζω αν αυτό που γνωρίζω είναι αληθινό. Για να μπορέσω όμως να ζήσω αποδέχομαι ως αληθινό αυτό που νομιίζω ότι είναι αληθινό. Όχι διότι είναι όντως έτσι αλλά διότι μου χρειάζεται να υποθέσω ότι είναι έτσι. Δεν έχω τη δυνατότητα ως άνθρωπος να γνωρίσω αυτό που Είναι έτσι όπως είναι, γι' αυτό και δεν αγωνίζομαι μάταια να ανακαλύψω γνωστικά αυτό που όντως υπάρχει. Αντικειμενική πραγματικότητα δεν σημαίνει αληθινή πραγματικότητα αλλά αντι-κείμενη φαινομενικότητα. Πρόκειται γι' αυτό που βρίσκεται απέναντι από τη γνωρίζουσα συνειδητότητά μου και φαίνεται ως αληθινό. Αναπόφευκτα έχω να κάνω με αυτή την αντι-κείμενη, φαινομενική πραγματικότητα. Ευτυχώς για μένα αυτή η αντι-κείμενη φαινομενικότητα διέπεται από ορισμένους κανόνες. Ανακαλύπτοντας αυτούς τους κανόνες μπορώ να προβλέπω με υψηλή στατιστική πιθανότητα την πορεία και την έκβαση των γεγονότων ώστε να συντονίζω τη δράση μου με τη ροή των πραγμάτων. Δίνω μεγάλη προσοχή στους κανόνες. Το παιχνίδι Συνειδητοποιώ σε βάθος και προσπαθώ να μη ξεχνώ ότι πρόκειται για παιχνίδι. Τηρώντας τους κανόνες κάνω ότι μπορώ ενεργοποιώντας όλες μου τις δυνάμεις για να καλλιεργήσω και να αναπτύξω στο έπακρο τα χαρίσματα που μου έχουν δοθεί ως εσωτερικές δυνατότητες. Παλεύω χαρούμενα. Κάνω το καλύτερο που μπορώ με τα δεδομένα που η πραγματικότητα μου προσφέρει. Δεν περιμένω να μου προσφέρει η ζωή αυτό που χρειάζομαι. Εκμεταλλεύομαι αυτό που ήδη διαθέτω με τον καλύτερο τρόπο. Αγωνίζομαι όχι γιατί έχω ανάγκη την επιτυχία αλλά γιατί αν δεν αγωνιστώ συνθλίβομαι κάτω από τη βία της πραγματικότητας που με περιβάλλει. Τίποτε από όλα όσα ανήκουν στη αντικείμενη φαινομενικότητα δεν μπορεί και δεν φαίνεται να θέλει να με σώσει. Αντιλαμβάνομαι ότι η ροή της ιστορίας δεν ακολουθεί την πορεία των επιθυμιών και των αναγκών μου. Αυτό που έχω μεγάλη ανάγκη είναι αδιάφορο για το φαινομενικό σύμπαν. Αν δεν ενεργοποιήσω όλες μου τις δυνάμεις η ορμή της ιστορικότητας θα με παρακάμψει ή θα με συντρίψει. Δεν ζω σε ένα κόσμο αγάπης. Οι άνθρωποι που ισχυρίζονται ότι με αγαπούν είναι δεμένοι μαζί μου με σχέσεις εξάρτησης. Το ότι με αγαπούν δεν σημαίνει ότι ενδιαφέρονται και πασχίζουν για την ανάπτυξη και τη βελτίωση μου. Το ότι με αγαπούν δεν σημαίνει ότι θέλουν να στηρίξουν ενεργά την πορεία της προσωπικής μου ολοκλήρωσης, ευτυχίας ή τελείωσης. Απλά έχουν επενδύσει πάνω μου και με χρειάζονται για να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες ή για να πραγματώσουν μέσα από μένα τα δικά τους όνειρα.

Προδοσίες...

Παράτολμο να θεωρείς την προδοσία απλώς ως προέκταση μιας αναιρούμενης διαδικασίας...

κι όμως...



Ακόμη και μία βροχη είναι η προδοσία του καιρού απεναντι στην Υποσχομενη λιακαδα.....






Προδοσία στην ακινησία της εικόνας, με υπόνοιες κινήσεων που χορεύουν στη σκέψη..






Προδοσία στη φύση του ανθρώπου...
όταν υπερβαίνεις τη μικροδιάστατη Φύση και γίνεσαι Άγγελος...






Προδοσία της πραγματικότητα
από την αντανάκλαση
που προσδίδει πολυεπίπεδη απεικόνιση
στο απλό φιλί...





Προδοσία στο φως,
όταν οι σκιές αρχίζουν χορό στο αδιόρατο φόντο της Νύχτας...






Προδοσία στο ίχνος του "Θέλω"
η άρνησή σου να ικανοποιήσεις τον παλμό
που εξαλοκουθεί πεισματικά να δωρίζει ελπίδες στο ανάστατο Είναι,
καθως πίσω από τις φυλλωσιες της ευαισθησίας
πλάθει αντοχές Υπερανθρωπινης εμμονής...
και ανδρώνει το "Θέλω"
σε Διεκδίκηση ποτισμένη με την Πίστη στο ακατόρθωτο!!!..

Η Ιδέα μετουσιώθηκε σε σταγόνα από ~reflection~ στις 7:24 μ.μ.

Οι ρίζες του χρόνιου θυμού

Για να καταλάβουμε πως αναπτύσσονται τα στοιχεία του θυμού, θα κάνουμε ένα σύντομο ταξίδι στην εξελικτική ψυχολογία.
Το νεογέννητο και η δύναμη της άνευ όρων αγάπης: Όταν γεννιόμαστε, τις πρώτες στιγμές που ξεπροβάλλουμε μέσα απ’ τη μητέρα μας σαν ξεχωριστά άτομο, είμαστε τελείως ανοιχτοί, ευάλωτοι και ευεπηρέαστοι.
Η δομή του εγώ δεν έχει σχηματιστεί ακόμα,

και έτσι είμαστε πολύ ανοιχτοί στο να διαμορφωθούμε από τον κόσμο.
Δεν είμαστε βέβαια άγραφο χαρτί, γιατί υπάρχει μια ιστορία στην ύπαρξή μας από τους γονείς μας, από τη φύση κοκ., αλλά αυτή η ιστορία σε κείνη τη φάση, λειτουργεί περισσότερο παρασκηνιακά και η προσωπικότητά μας δεν έχει ακόμα διαμορφωθεί.
Όταν γεννιόμαστε και λίγο αργότερα, είμαστε κατά βάση ανοιχτοί και δεκτικοί.
Αν είμαστε τυχεροί, έχουμε μια μητέρα που είναι διανοητικά υγιής και ικανή να παρέχει ένα περιβάλλον ανατροφής όπου μας κατακλύζει με άνευ όρων αγάπη. Η διαδικασία της μητρότητας, ξυπνάει στη μητέρα τη βαθιά αγάπη και εκείνη συνδέεται με τη δική της καλή φύση.
Φυσικά και οι δύο γονείς είναι παρόντες σ? αυτή την ιστορία αλλά μπορεί κάποια παιδιά να μεγαλώνουν μόνο με τον πατέρα ή μόνο με τη μητέρα. Βιολογικά, η μητέρα είναι περισσότερο συνδεδεμένη με τον ρόλο του τροφού σ? αυτή την πρώιμη φάση και ο πατέρας ξεχωρίζει αργότερα καθώς το παιδί αρχίζει να εξερευνά τον κόσμο. Επειδή εστιάζουμε στα πρώτα στάδια της νηπιακής ηλικίας, θα αναφερθούμε περισσότερο στο ρόλο της μητέρας ως βασικής τροφού.
Ο John Welwood στο βιβλίο του «Τέλεια Αγάπη, Ατελείς Σχέσεις», λέει για την πρώιμη εμπειρία της άνευ όρων αγάπης:
«Όταν βρίσκονται στην στοργική αγκαλιά της μητέρας τους, τα μωρά χαλαρώνουν μέσα στην ευδαιμονία της ζεστασιάς που είναι η αγάπη καθώς αυτή ρέει ελεύθερα μέσα τους από την απόλυτη πηγή των πάντων. Η φροντίδα της μητέρας είναι η εξωτερική συνθήκη που επιτρέπει στο παιδί να βιώσει την αγάπη και τη χαρά που είναι η ουσία της ύπαρξής του.»
Έτσι, στη στοργική φροντίδα της μητέρας μας, είναι ελεύθερη να αναδυθεί και να ανθίσει η δική μας φύση αγάπης και καλοσύνης. Αν είχαμε αυτή την καλή τύχη, η πρώιμη ανάπτυξή μας πιθανότατα πήγε αρκετά καλά.
Σ? αυτά τα πρώτα στάδια της νηπιακής ηλικίας, η καλή μας φύση ακόμα καλλιεργείται και διαμορφώνεται. Σαν βρέφη, αρχικά βιώνουμε αυτή την αίσθηση του καλού ως κάτι έξω από μας και για μας η μητέρα είναι σαν τον ήλιο, η πηγή των πάντων. Αυτή η διαδικασία συνεχίζεται για κάποιο διάστημα μέχρι που σε κάποια φάση εσωτερικεύουμε την αγάπη της μητέρας μας και την αναγνωρίζουμε ως δική μας.
Το παιδί χρειάζεται δύο ως τρία χρόνια μέσα σ? ένα σταθερό περιβάλλον αγάπης, προκειμένου να νιώσει τελικά ότι είναι ασφαλής και ότι η βασική του φύση είναι φτιαγμένη από αγάπη.
Φυσικά τα βρέφη δεν το αντιλαμβάνονται αυτό ως έννοια  αλλά έχουν μια βαθιά εσωτερική γνώση ότι όλα είναι καλά στον κόσμο. Σ? αυτό το σημείο υπάρχει ένα βαθύ αποτύπωμα αγάπης στην ύπαρξη του βρέφους και αυτό το αποτύπωμα παραμένει σε όλη του τη ζωή.
Η καλλιέργεια του σπόρου της καλής φύσηςΌταν λοιπόν ένα παιδί ανατραφεί σ? ένα στοργικό περιβάλλον όσο χρόνο χρειάζεται ώστε να εδραιωθεί η εμπιστοσύνη στην αγάπη της μητέρας του, τότε αυξάνονται δραματικά οι πιθανότητες να γίνει ένας ενήλικας με μεγάλη αυτοεκτίμηση και υγιή ψυχολογία και να έχει διανοητική και συναισθηματική ευημερία.
Το πιθανότερο είναι ότι αυτό το άτομο θα έχει τη σιγουριά ότι ο κόσμος είναι καλός, ότι η ζωή είναι καλή και θα νιώθει και για τον εαυτό του ότι καλός και ψυχικά υγιής.
Φυσικά τίποτα δεν είναι σίγουρο στη ζωή και υπάρχουν πολλές πιθανότητες να πάνε στραβά τα πράγματα. Αλλά η γενική ιδέα είναι ότι αν το παιδί έχει επαρκή χρόνο για να εσωτερικεύσει την αγάπη από το περιβάλλον του, τότε αποκτά μια βαθιά εσωτερική αίσθηση του καλού και της αγάπης, που παραμένει σε όλη του τη ζωή. Ο Carl Rogers αποκαλεί αυτή την κατάσταση «άνευ όρων θετική στάση».
Αυτή η διαδικασία είναι ίδια με τη φύτευση ενός σπόρου στο χώμα. Ο σπόρος έχει μια φυσική τάση να γίνει ένα φυτό, αλλά χρειάζεται τις κατάλληλες συνθήκες για να αναπτυχτεί, διαφορετικά δεν θα γίνει το φυτό που έχει τη δυνατότητα να γίνει. Χρειάζεται την κατάλληλη ποσότητα θερμότητας από τον ήλιο, την κατάλληλη ποσότητα υγρασίας, αλλιώς δεν θα βλαστήσει. Για παράδειγμα, αν υπάρχει ηλιοφάνεια για μια-δυο μέρες αλλά μετά έχει συννεφιά για δυο μήνες και αν δεν βρέξει καθόλου, το πιθανότερο είναι ότι ο σπόρος δεν θα βλαστήσει και τελικά δεν θα γίνει το φυτό που έπρεπε.
Παρόμοια, σαν βρέφη, η καλή μας φύση είναι αυτός ο σπόρος και έχει τη δυνατότητα να έρθει σε πλήρη ανάπτυξη ως ένας συμπονετικός και ψυχικά υγιής ενήλικας που έχει πρόσβαση στην ανθρώπινη ευτυχία. Ωστόσο, ως μικροσκοπικά ανθρώπινα όντα, η καλή μας φύση χρειάζεται την κατάλληλη ποσότητα ζεστασιάς και φροντίδας από τη μητέρα μας, διαφορετικά η φυσική μας κλίση να γίνουμε στοργικοί και υγιείς ενήλικες, παραμένει αδρανής.
Η γέννηση του φόβουΗ αγάπη είναι μια ισχυρή δύναμη και η παρουσία ή απουσία της από έναν άνθρωπο μπορεί να αλλάξει δραματικά την κατάσταση της ευημερίας του. Οι ψυχολογικές μελέτες και άλλες επιστημονικές έρευνες έχουν δείξει ότι όσοι μεγάλωσαν με αρκετή αγάπη έχουν ισχυρότερο ανοσοποιητικό σύστημα, πιο υγιή συναισθηματική ζωή και γενικότερα νιώθουν περισσότερη ευτυχία, σε σχέση με άλλους που δεν είχαν την ίδια τύχη. Επιπλέον, όταν ένα παιδί μεγαλώνει σ? ένα στοργικό περιβάλλον, έχει μικρότερες πιθανότητες να εξελιχθεί σ? έναν ενήλικα με χρόνιο θυμό.
Αυτό το σενάριο της ανατροφής με σταθερή αγάπη είναι υπέροχο και ιδανικό και αν όλοι ήταν τόσο ευλογημένοι, ο κόσμος μας θα είχε πολύ λιγότερους δυστυχισμένους και θυμωμένους ανθρώπους. Δυστυχώς, η πλειοψηφία των ανθρώπων δεν είναι τόσο τυχεροί. Οι περισσότεροι από μας δεν είχαμε την τέλεια βρεφική ηλικία και η εσωτερίκευση της αγάπης της μητέρας μας έχει γίνει εν μέρει. Έτσι μεγαλώνουμε με ένα ψυχικό και συναισθηματικό εαυτό που έχει δύναμη αλλά και τραύματα.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους το ιδανικό περιβάλλον αγάπης και φροντίδας που δημιούργησε η μητέρα, τελικά διαλύεται: από αθώα αφηρημάδα ως κακοποίηση.
Ας δούμε μια σχετικά αθώα εκδοχή. Μόλις γεννηθούμε, η μητέρα μας είναι τέλεια και παρούσα για μας σχεδόν συνέχεια. Αλλά σε κάποια φάση, αρχίζουν να την αποσπούν από μας άλλα θέματα στη ζωή της.
Αυτό δεν φαίνεται πολύ σοβαρό αρχικά, αλλά αν η μητέρα απομακρυνθεί από το προσκήνιο πολύ γρήγορα και για πολύ χρόνο, αυτό τελικά μπορεί να γίνει πολύ σοβαρό θέμα. Κάποια μέρα ξαφνικά η μητέρα μας θα έχει πονοκέφαλο και θα αποσπαστεί η προσοχή της από το να μας περιλούζει με αγάπη όπως έκανε πάντα. Αν αυτό συνεχιστεί για πολύ, ο βρεφικός μας εαυτός θα αρχίσει να νιώθει ευάλωτος, μπερδεμένος και ανασφαλής. Θα παραμένουμε εκεί σε μια κατάσταση ανημπόριας, ζητώντας την προσοχή της μητέρας μας και όταν εκείνη δεν εμφανιστεί ή ακόμα χειρότερα, αν μας μαλώσει και μας πει «σταμάτα!», ολόκληρη η οντότητά μας αποσύρεται σ? ένα σκοτάδι γεμάτο φόβο.
Ας μη ξεχνάμε ότι είμαστε τόσο τρυφεροί και ευάλωτοι και εξαρτόμαστε από τη μητέρα μας για τη ζωή μας. Η πηγή της ζωής μας ξαφνικά εξαφανίστηκε, το οποίο μας προκαλεί σύγχυση, νιώθουμε χαμένοι και πληγωμένοι. Επειδή δεν έχουμε ακόμα δομημένο εγώ, δεν έχουμε την ικανότητα να κατανοήσουμε και να αιτιολογήσουμε αυτές τις στιγμές, οπότε τις βιώνουμε ως βαθιά οδυνηρές και τραυματικές.
Σκεφτείτε πώς θα νιώθατε αν σαν ενήλικας βρισκόσασταν ξαφνικά σε κάποιο άγνωστο σκοτεινό και παγωμένο δάσος μέσα στη νύχτα και δεν υπήρχε καμία λογική εξήγηση για το πώς βρεθήκατε εκεί. Φανταστείτε πόσο φοβισμένοι θα ήσασταν και μετά πολλαπλασιάστε το με το εκατό. Αυτό δείχνει πόσο τρομακτικό είναι για ένα βρέφος να νιώθει ξαφνικά μόνο του, όταν δεν είναι ακόμα προετοιμασμένο γι? αυτό.
Ο χαμένος παράδεισοςΤα τραυματικό συναίσθημα του να μην είναι συνέχεια η μητέρα μας κοντά μας, μας δημιουργεί σύγχυση. Είναι ένα σοκ για μας, αλλά μόλις η αγάπη της μητέρας επιστρέψει, συνήθως αισθανόμαστε ξανά ότι είμαστε ασφαλείς και ότι μας φροντίζουν. Έχουμε κάποια σχετική ανεκτικότητα και μόλις ο προστάτης και η πηγή της ζωής επιστρέψει μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα, συνερχόμαστε απ? αυτά τα τραυματικά επεισόδια. Αλλά όταν τέτοια περιστατικά γίνονται πιο συχνά και όταν συνεχίζονται για μεγάλες περιόδους την ανάπτυξής μας, τότε ο φόβος και το σκοτάδι της εγκατάλειψης αρχίζουν να αποτυπώνονται μέσα μας.
Εξακολουθούμε να είμαστε ευάλωτοι και να βασιζόμαστε στους άλλους για τα πάντα και όταν η πηγή της ζωής μας δεν είναι πλέον αξιόπιστη, αρχίζουμε να νιώθουμε ανασφαλείς στον κόσμο. Βαθιά μέσα μας αρχίζει να αναπτύσσεται ένας φόβος και αντί να χαλαρώνουμε στη φύση του καλού και της αγάπης που έχουμε μέσα μας, συσπόμαστε σε μια κατάσταση πόνου και σύγχυσης.
Όταν αυτό το ανασφαλές περιβάλλον παραμείνει για πολύ, πέρα από ένα κρίσιμο αναπτυξιακό σημείο όπου δεν υπάρχει επιστροφή, τα συναισθήματα του φόβου και της ανασφάλειας μονιμοποιούνται και εδραιώνονται βαθιά μέσα στην προσωπικότητά μας. Σ? αυτή την περίπτωση κουβαλάμε ένα βαρύ φορτίο για την υπόλοιπη ζωή μας, εκτός αν αλλάξει κάτι δραματικά στο περιβάλλον που μας διαμορφώνει ή αν βρούμε τρόπους να το επιλύσουμε καθώς περνάνε τα χρόνια.
Αν δεν συνδεόμαστε πλήρως με την δική μας αίσθηση αγάπης, τότε στην ουσία είμαστε πληγωμένοι άνθρωποι. Αυτό δεν σημαίνει ότι κάποιος μας έκανε κακό ή ότι είμαστε θύματα. Το νόημα είναι ότι πληγωθήκαμε βαθιά χάνοντας την επαφή με την έμφυτη μας αγάπη και αυτό μας έφερε σύγχυση και πόνο, οπότε είμαστε πληγωμένοι.
Ως πληγωμένοι ενήλικες, η αίσθηση της αγάπης και του εαυτού μας «προβάλλεται», σε μικρό ή μεγάλο βαθμό, στον εξωτερικό κόσμο. Συνεχίζουμε να ψάχνουμε άλλους ανθρώπους να μας φροντίσουν και να πάρουν την ευθύνη για τη δική μας ζωή. Δεν διαμορφώνεται ποτέ ένα υγιές όριο μεταξύ του εαυτού μας και του άλλου και καθώς μεγαλώνουμε, αυτό μας δημιουργεί διάφορα προβλήματα στις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους.
Το πρόβλημα είναι ότι η αίσθηση του εαυτού μας έχει διαμορφωθεί μόνο εν μέρει και η αγάπη για τον εαυτό μας είναι αδύναμη. Έτσι συνεχώς ψάχνουμε έξω από τον εαυτό μας για να γεμίσουμε το κενό. Καθώς περνάμε από την βρεφική ηλικία προς την παιδική ηλικία και από την παιδική ηλικία προς την ενηλικίωση, αναπτύσσουμε μοντέλα προβολής και συνεξάρτησης, καθώς εναποθέτουμε στους άλλους διάφορες αφύσικες ανάγκες και συναισθηματικές ευθύνες.
Ωστόσο, τίποτα απ? όλα αυτά δεν είναι τελεσίδικο. Υπάρχει η δυνατότητα να ανακαλύψουμε εκ νέου την υγιή αίσθηση του εαυτού μας και ξανασυνδεθούμε με την αγάπη μέσα στην καρδιά μας. Αυτό χρειάζεται θέληση, προσπάθεια και δέσμευση, αλλά μπορούμε να το κάνουμε.
Η έναρξη του θυμούΟ θυμός αρχίζει με την έλλειψη αγάπης προς τον εαυτό μας και τη σύγχυση των ορίων μεταξύ του εαυτού μας και των άλλων ανθρώπων. Αυτά τα στοιχεία μας προδιαθέτουν προς το θυμό και την πάλη με πολλούς διαφορετικούς τρόπους.
Ένα πρόβλημα που δημιουργείται είναι ότι όπως ακριβώς στρεφόμασταν και βασιζόμασταν στη μητέρα μας για να πάρουμε αγάπη, καθώς μεγαλώνουμε συνεχίζουμε να στρεφόμαστε στους άλλους για αγάπη. Επειδή δεν φτάσαμε στο επίπεδο της εσωτερίκευσης της αγάπης ώστε να γίνει δική μας, δεν εμπιστευόμαστε την αγάπη μέσα στην καρδιά μας και έτσι περνάμε τη ζωή μας αναζητώντας μια πηγή αγάπης και ευτυχίας έξω από μας. Για προφανείς λόγους αυτό δεν πετυχαίνει ποτέ και το σχίσμα ανάμεσα στον εαυτό μας και τον άλλο μας προδιαθέτει σε έναν ατελείωτο αγώνα και απογοήτευση.
Οι σοφοί όλων των εποχών συμφωνούν ότι ποτέ δεν θα βρούμε ευτυχία έξω από την καρδιά μας. Μόνο εμείς οι ίδιοι μπορούμε να κάνουμε τους εαυτούς μας ευτυχισμένους. Αν αγαπάμε τον εαυτό μας, τότε μπορούμε να μοιραστούμε αυτή την αγάπη με τους άλλους και μπορούμε να ερωτευτούμε άλλους ανθρώπους αλλά δεν μπορούμε να βρούμε αληθινή αγάπη σε μια εξωτερική πηγή.
Όταν αναπτύσσουμε μοντέλα προβολής, έχουμε μεγάλο πρόβλημα. Επειδή δε νιώθουμε ασφαλείς μέσα μας, αναζητούμε αγάπη και ευτυχία σε πράγματα και ανθρώπους, περιμένοντας συνεχώς από τους άλλους να γεμίσουν το υπαρξιακό μας κενό. Περνάμε τη ζωή μας σε έναν συνεχή αγώνα για εκπλήρωση της ανάγκης μας, σε μέρη όπου δεν πρόκειται ποτέ να συμβεί. Αναπόφευκτα προκύπτουν βαθιά στοιχεία απογοήτευσης και θέματα διαχείρισης του θυμού.
Ένα άλλο θέμα που προκύπτει με την προβολή είναι η επίρριψη ευθυνών. Όπως προβάλλουμε την ανάγκη μας για ευτυχία στους άλλους ανθρώπους, τους ρίχνουμε και την ευθύνη για τη δική μας έλλειψη ευτυχίας.
Επειδή η δομή του εγώ μας δεν είχε το χρόνο να αναπτυχθεί κανονικά, δεν έχουμε τα εφόδια να διαχειριστούμε το φυσιολογικό πόνο που φέρνει η ζωή και αυτή η ανικανότητα συνεχίζεται και στην ενήλικη ζωή. Ένας τρόπος με τον οποίο μαθαίνουμε να το αντιμετωπίζουμε αυτό είναι να το προβάλλουμε, δηλαδή να το εναποθέτουμε στους άλλους. Επειδή δεν έχουμε το ψυχικό σθένος να διαχειριστούμε τον προσωπικό και διαπροσωπικό πόνο, το αντιμετωπίζουμε σαν υπαιτιότητα κάποιου άλλου (ότι δηλαδή κάποιος άλλος φταίει για το δικό μας πόνο).
Φυσικά αυτή η στρατηγική είναι καταδικασμένη να αποτύχει και όταν οι άλλοι δεν αποδέχονται την ευθύνη που τους ρίχνουμε, θυμώνουμε. Καθώς περνάνε τα χρόνια γινόμαστε κατ? εξακολούθηση θύματα που υποφέρουν συνεχώς λόγω της αποτυχίας και των ατελειών των άλλων. Το τελικό αποτέλεσμα είναι ότι ζούμε σε μια κατάσταση διαρκούς ενοχοποίησης των άλλων και θυμού.
Το σχίσμα μεταξύ μυαλού και σώματοςΈνα άλλο επακόλουθο της πρόωρης αποκοπής από την αγάπη της μητέρας μας είναι ότι αναπτύσσουμε τρόπους αποσύνδεσης. Ο πόνος και η σύγχυση που νιώθουμε όταν μας «εγκαταλείπει» η πηγή της ζωής μας, είναι πάνω απ? αυτό που μπορεί να επεξεργαστεί ο αδιαμόρφωτος εαυτός μας και για να μπορέσουμε να ανταπεξέλθουμε απλά τα μπλοκάρουμε: απομονώνουμε τον εαυτό μας από τις οδυνηρές αισθήσεις και συναισθήματα.
Ο John Welwood περιγράφει αυτό το φαινόμενο ως εξής:
«Η αποσύνδεση είναι ο τρόπος που υιοθετεί το μυαλό μας για να πει όχι και να απομακρυνθεί απ? τον πόνο μας, απ? την ευαισθησία μας, από την ανάγκη μας για αγάπη, από τη θλίψη μας και το θυμό μας γιατί δεν παίρνουμε αρκετή αγάπη, όπως επίσης και από το σώμα μας όπου εδρεύουν αυτά τα συναισθήματα.»
Όταν αποκοπτόμαστε μ? αυτό τον τρόπο, τα πράγματα γίνονται πολύ πιο δύσκολα για μας, γιατί το σώμα μας και τα συναισθήματά μας είναι ακριβώς αυτά με τα οποία πρέπει να είμαστε σε επαφή αν θέλουμε να βρούμε τη θεραπεία για την κατάσταση που βιώνουμε. Γινόμαστε ενήλικες που «ζούμε περισσότερο στο κεφάλι μας» (λειτουργούμε κυρίως εγκεφαλικά) και όσο μένουμε εκεί, νιώθουμε ότι έχουμε «κολλήσει» και μας φαίνεται αδύνατο να επιστρέψουμε στο σώμα και στα συναισθήματά μας.
Ένα άλλο πρόβλημα με την αποσύνδεση είναι ότι επί της ουσίας δεν αποδίδει. Μπορεί να καταφέρνουμε να καταπνίγουμε την πληγωμένη μας πλευρά για περιορισμένο χρόνο, αλλά ακόμη κι έτσι, το ότι δεν είμαστε σε συνειδητή επαφή μ? αυτήν, δεν σημαίνει ότι την εξαφανίζουμε πραγματικά. Σ? ένα βαθύτερο επίπεδο, τα πληγωμένα μας συναισθήματα είναι πολύ παρόντα και υπάρχει μια θύελλα έτοιμη να ξεσπάσει μέσα μας. Αυτή η θύελλα τελικά εκδηλώνεται με διάφορα συμπτώματα, όπως άγχος, προβλήματα υγείας, συναισθηματικά προβλήματα και διάφορες δοκιμασίες διαχείρισης θυμού.
Επιπλέον, όταν αποσυνδεόμαστε από τα συναισθήματα και από το σώμα μας, ζούμε μια κατάσταση διαρκούς αγώνα γιατί είμαστε συνεχώς σε πόλεμο με την ίδια μας την ύπαρξη. Ο βαθύτερος εαυτός μας έχει την ενόρμηση να αποκτήσει με κάποιο τρόπο την ολότητά του και είτε το συνειδητοποιούμε αυτό είτε όχι, αυτή η ενόρμηση προσπαθεί αέναα να φέρει τα πληγωμένα μας συναισθήματα στην επιφάνεια. Μέχρι να του επιτρέψουμε να αναδυθεί και να αρχίσουμε τη διαδικασία της επίλυσής του, ο θαμμένος μας πόνος θα προσπαθεί αδιάκοπα να μας τραβήξει την προσοχή.
Στο τέλος, τα συναισθήματά μας θα κυριαρχήσουν, γιατί η εσωτερική επιθυμία για ολότητα. μοιάζει με την επιθυμία για ζωή και δεν θα παραιτηθεί ποτέ. Έτσι, επειδή δίνουμε μια μάχη την οποία δεν μπορούμε ποτέ να κερδίσουμε, νιώθουμε έντονη και βαθιά ματαίωση στη ζωή μας. Αυτού του είδους ο αγώνας βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια όλων σχεδόν των θεμάτων διαχείρισης θυμού.
Το ταξίδι της επιστροφήςΗ ιστορία του τραύματος στην πρώιμη παιδική ηλικία είναι ένα στιγμιότυπο μιας τραγικής και οδυνηρής διάστασης της ανθρώπινης ύπαρξης. Παρότι η φύση μας είναι φτιαγμένη από καλοσύνη και αγάπη, η άγνοιά μας γι? αυτή μας τη φύση, μας κάνει να διαιωνίζουμε την ταλαιπωρία για τον εαυτό μας και τους ανθρώπους που αγαπάμε περισσότερο: τα παιδιά μας.
Μ? αυτό τον τρόπο, ο κύκλος της άγνοιας συνεχίζεται από γενιά σε γενιά και πραγματικά όλοι οι πόλεμοι και οι διαμάχες που βλέπουμε στην ανθρώπινη κοινωνία σε όλη την υφήλιο, προέρχεται απ? αυτή την άγνοια της φύσης της αγάπης που έχουμε. Ωστόσο, η φύση μας παραμένει αμετάβλητη και την ίδια στιγμή που εμείς οι άνθρωποι διαιωνίζουμε τον πόνο μας, πασχίζουμε συνεχώς για ευτυχία και επανένωση με τον αληθινό μας εαυτό. Αλλάζοντας λίγο την οπτική μας και με κάποια καλή καθοδήγηση, μπορούμε να βρούμε αυτό που ψάχνουμε.
Όταν οι άνθρωποι πρωτοέρχονται σε επαφή μ? αυτή τη γνώση για το τραύμα της πρώιμης παιδικής ηλικίας, η συνήθης αντίδραση είναι να έχουν μια αίσθηση απελπισίας ότι είναι καταδικασμένοι. Αφού δεν μπορούμε να πάμε πίσω και να ξαναζήσουμε την παιδική μας ηλικία, είναι εύλογο να θεωρήσει κάποιος ότι είναι καταδικασμένος σε μια ζωή ματαίωσης και συνεχείς δυσκολίες στη διαχείριση του θυμού.
Ωστόσο, οι ψυχολόγοι είχαν σοβαρό λόγο που αφιέρωσαν τόσα πολλά χρόνια και τόση πολλή ενέργεια στην κατανόηση των εξελικτικών μας στοιχείων: κατανοώντας το πώς φτάσαμε εδώ που είμαστε τώρα, προετοιμαζόμαστε για να προχωρήσουμε μπροστά, σ? ένα καλύτερο μέλλον. Είναι σίγουρα χρήσιμο να γνωρίζουμε την εξελικτική μας ιστορία. Βλέποντας καθαρά τα στοιχεία που μας έκαναν αυτό που είμαστε, είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι να διαμορφώσουμε συνειδητά το ποιοί θα γίνουμε, δουλεύοντας πλέον στο εδώ και τώρα.
Παναγιώτα ΚυπραίουΨυχοθεραπεύτρια ? Συντονίστρια Σχολών Γονέων
Τάσου Ισαάκ 1Α, Μαρούσι
Τηλ:  2106105379, 6974795527
Website:   www.psychotherapeia.net.gr

Το μεγάλο παιχνίδι" Αναζητώντας την υπέρβαση της οδύνης και το νόημα της ζωής μέσα στην ελευθερία.

του Νικήτα Καυκιού

Το κείμενο αυτό γράφτηκε σε μία περίοδο της ζωής μου (2004) που είχα απομακρυνθεί από τον Θεό και την Εκκλησία. Το δημοσιεύω αν και πλέον ελάχιστα σημεία του με εκφράζουν διότι αποκαλύπτει την υπαρξιακή αγωνία ενός ανθρώπου που έχει χάσει το Θεό και αναζητά με πάθος να βρει κάποιο ενελλακτικό νόημα ή μια εναλλακτική φιλοσοφία επιβίωσης.

Τα φαινόμενα
Δεν γνωρίζω αν αυτό που γνωρίζω είναι αληθινό. Για να μπορέσω όμως να ζήσω αποδέχομαι ως αληθινό αυτό που νομιίζω ότι είναι αληθινό. Όχι διότι είναι όντως έτσι αλλά διότι μου χρειάζεται να υποθέσω ότι είναι έτσι.
Δεν έχω τη δυνατότητα ως άνθρωπος να γνωρίσω αυτό που Είναι έτσι όπως είναι, γι' αυτό και δεν αγωνίζομαι μάταια να ανακαλύψω γνωστικά αυτό που όντως υπάρχει.
Αντικειμενική πραγματικότητα δεν σημαίνει αληθινή πραγματικότητα αλλά αντι-κείμενη φαινομενικότητα. Πρόκειται γι' αυτό που βρίσκεται απέναντι από τη γνωρίζουσα συνειδητότητά μου και φαίνεται ως αληθινό. Αναπόφευκτα έχω να κάνω με αυτή την αντι-κείμενη, φαινομενική πραγματικότητα.
Ευτυχώς για μένα αυτή η αντι-κείμενη φαινομενικότητα διέπεται από ορισμένους κανόνες. Ανακαλύπτοντας αυτούς τους κανόνες μπορώ να προβλέπω με υψηλή στατιστική πιθανότητα την πορεία και την έκβαση των γεγονότων ώστε να συντονίζω τη δράση μου με τη ροή των πραγμάτων.
Δίνω μεγάλη προσοχή στους κανόνες.

Το παιχνίδι
Συνειδητοποιώ σε βάθος και προσπαθώ να μη ξεχνώ ότι πρόκειται για παιχνίδι. Τηρώντας τους κανόνες κάνω ότι μπορώ ενεργοποιώντας όλες μου τις δυνάμεις για να καλλιεργήσω και να αναπτύξω στο έπακρο τα χαρίσματα που μου έχουν δοθεί ως εσωτερικές δυνατότητες.
Παλεύω χαρούμενα. Κάνω το καλύτερο που μπορώ με τα δεδομένα που η πραγματικότητα μου προσφέρει. Δεν περιμένω να μου προσφέρει η ζωή αυτό που χρειάζομαι. Εκμεταλλεύομαι αυτό που ήδη διαθέτω με τον καλύτερο τρόπο. Αγωνίζομαι όχι γιατί έχω ανάγκη την επιτυχία αλλά γιατί αν δεν αγωνιστώ συνθλίβομαι κάτω από τη βία της πραγματικότητας που με περιβάλλει.
Τίποτε από όλα όσα ανήκουν στη αντικείμενη φαινομενικότητα δεν μπορεί και δεν φαίνεται να θέλει να με σώσει. Αντιλαμβάνομαι ότι η ροή της ιστορίας δεν ακολουθεί την πορεία των επιθυμιών και των αναγκών μου. Αυτό που έχω μεγάλη ανάγκη είναι αδιάφορο για το φαινομενικό σύμπαν.
Αν δεν ενεργοποιήσω όλες μου τις δυνάμεις η ορμή της ιστορικότητας θα με παρακάμψει ή θα με συντρίψει.
Δεν ζω σε ένα κόσμο αγάπης. Οι άνθρωποι που ισχυρίζονται ότι με αγαπούν είναι δεμένοι μαζί μου με σχέσεις εξάρτησης. Το ότι με αγαπούν δεν σημαίνει ότι ενδιαφέρονται και πασχίζουν για την ανάπτυξη και τη βελτίωση μου. Το ότι με αγαπούν δεν σημαίνει ότι θέλουν να στηρίξουν ενεργά την πορεία της προσωπικής μου ολοκλήρωσης, ευτυχίας ή τελείωσης. Απλά έχουν επενδύσει πάνω μου και με χρειάζονται για να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες ή για να πραγματώσουν μέσα από μένα τα δικά τους όνειρα.

Η μπαταρία.
Δεν έχω μέσα μου κάποιο ισχυρό κίνητρο ούτε διαθέτω κάποιο σπουδαίο νόημα που να προσανατολίζει τη δράση μου. Οι μύθοι που τροφοδοτούσαν για χιλιετηρίδες τους ανθρώπους δεν ασκούν πάνω μου τη δύναμή τους. Πίσω από τα πέπλα αυτών των μύθων διακρίνω ολόστεγνη μια άγονη αντι-κειμενικότητα.
Συναντώ τον εαυτό μου στην έρημο αυτής της αντικειμενικότητας και νοιώθω να με συνθλίβει η μοναξιά και η αβεβαιότητα. Ο φόβος και η θλίψη γεννούν μέσα μου τη διάθεση της παραίτησης και της απόσυρσης. Η εγκατάλειψη στην απόγνωση, μου φαίνεται ότι πιο αυθεντικό μπορώ να ζήσω.
Κι' όμως αυτή η ίδια η αίσθηση της πτώσης και της παρακμής γεννά μέσα μου μια ένταση αντίστασης. Δεν θέλω ακόμη να παραδώσω τα όπλα. Θέλω από βαθιά περιέργεια να δω τη συνέχεια του "έργου". Νιώθω μια ζήλια για όλους αυτούς που μπόρεσαν να κρατήσουν μια θετική φιλοσοφία ζωής. Ζήλια για όσους χαίρονται τη ζωή. Δεν θέλω να ξοδευτεί μέσα στην ασημαντότητα και την οδύνη αυτό που είμαι. Αντιστέκομαι. Όχι γιατί πρέπει να αντισταθώ, όχι γιατί αυτό είναι σωστό, καλό ή ωφέλιμο. Αντιστέκομαι από ένα πείσμα από ένα περίεργο υπαρξιακό θυμό. Ένα συναίσθημα και μια ένταση που δεν έχει να κάνει τόσο με τους άλλους όσο με την ίδια τη φύση της πραγματικότητας, τη μοίρα, το Θεό και τον εαυτό μου.
Η ίδια η οδύνη γίνεται αυθόρμητα μέσα μου κίνητρο διαφυγής. Ο πόνος και η απογοήτευση αποζητούν μέσα μου διέξοδο υπέρβασης. Το ξεπέρασμα της οδύνης γίνεται στόχος και νόημα. Ένα πείσμα περίεργο που πυροδοτεί μέσα μου ένα οντολογικό στοίχημα. Να νικήσω το φόβο, τη θλίψη, την παρακμή και το θάνατο.
Μια βαθιά εσωτερική παρόρμηση για τη βίωση της θετικότητας.
Ιδού εγώ, ως ταλαίπωρος, ασήμαντος και αποτυχημένος ορθώνω το ελάχιστο ανάστημά μου απέναντι στην τρομερή και ψυχρή, φαινόμενη αντι-κειμενικότητα. Δεν θεωρώ τον εαυτό μου πολεμιστή, επαναστάτη, αλήτη ή άγιο. Μόνο παίχτη.
Κατανοώ τους νόμους του παιχνιδιού και παίζω δυνατά για να μην πεθάνω.
Τα χάλια μου.
Αναζητώ τις αιτίες που με ρίχνουν. Θέλω να καταλάβω τι είναι αυτό που καταπίνει την ζωτική μου ενέργεια, τι είναι αυτό που με στύβει σα λεμονόκουπα, τι είναι αυτό που μου αφαιρεί τη δύναμη και με ρίχνει στην απογοήτευση. Θέλω να αναγνωρίσω τις αιτίες της αρνητικής μου διάθεσης, να καταλάβω τι είναι αυτό που με σκοτώνει. Αν το καταλάβω δεν πρόκειται να λύσω τα προβλήματά μου αλλά θα ξέρω τι είναι αυτό που οφείλω να αλλάξω στον καθημερινό τρόπο λειτουργίας μου για να βελτιώσω την ποιότητα της ζωής μου.
Κάθε αρνητικό συναίσθημα μέσα μου είναι ένα σήμα που μου λέει ότι κάτι πρέπει να αλλάξω. Όπως ο σωματικός πόνος με πληροφορεί ότι κάτι δεν πάει καλά με το σώμα μου και πρέπει να το φροντίσω, έτσι και ο ψυχικός πόνος με πληροφορεί ότι κάτι πρέπει να αλλάξω στον τρόπο που σκέπτομαι, αισθάνομαι και συμπεριφέρομαι.
Και πέρα από αυτό. Για να μπορώ να αντιμετωπίζω με γόνιμο και δημιουργικό τρόπο τη ζωή, οφείλω να εκμεταλλεύομαι τα αρνητικά σήματα από οπουδήποτε και αν προέρχονται. Η φτώχεια λειτουργεί μέσα μου ως κίνητρο εργασίας, η γκρίνια του ερωτικού συντρόφου ως κίνητρο για τη βελτίωση της σχέσης, η κακόβουλη κριτική των άλλων ως κίνητρο ανεξαρτησίας και αυτονομίας. Μαθαίνω να λειτουργώ σαν ένας μετασχηματιστής του αρνητικού σε θετικό. Δεν περιμένω να μου προσφερθεί το θετικό απ' έξω. Ολόκληρη η ύπαρξη μου γίνεται μια γεννήτρια θετικότητας. Λειτουργώ σαν τον αλχημιστή που προσπαθεί να φτιάξει χρυσάφι από φτηνό μέταλλο.
Με αυτόν τον τρόπο απολαμβάνω τα προνόμια μιας ανώτερης ελευθερίας. Σπάζω τα δεσμά που με συνδέουν με την αρνητικότητα. Δεν δέχομαι να είμαι ένα απλό γρανάζι στο μηχανισμό μιας μίζερης καθημερινότητας. Δεν περιμένω με ανοικτό το στόμα να μου προσφέρουν αυτό που έχω ανάγκη. Βγαίνω έξω από τον εαυτό μου και προσπαθώ πεισματικά να το κατακτήσω. Εν τέλει το σημαντικότερο δεν είναι να το κατακτήσω αλλά να παλέψω. Δεν χρειάζομαι την επιτυχία για να ζήσω, χρειάζομαι τη διάθεση και τη δύναμη του αγωνιστή. Στόχος μου δεν είναι η επιτυχία, στόχος μου είναι η δυναμική στάση απέναντι στις δυσκολίες που με εμποδίζουν να πετύχω.
Δεν ξεχνώ ότι πρόκειται για παιχνίδι. Νικητής δεν είναι αυτός που κερδίζει αλλά αυτός που παίζει καλύτερα. Αυτός που ενεργοποιεί όλες του τις δυνατότητες είναι νικητής ακόμη και όταν χάνει .
Οι στόχοι.
Αν υπάρχει ο Θεός ως δύναμη ή ενέργεια ή φως ή αρχή ή εξουσία δεν με ενδιαφέρει. Αν μπορούσα να έχω την εσωτερική βεβαιότητα ότι υπάρχει ο Θεός ως Πατέρας και Δημιουργός του σύμπαντος ως πρόσωπο (με την έννοια της συνειδητότητας και όχι της μορφής) ο οποίος με αγαπά και νοιάζεται για μένα τότε από φιλότιμο και σεβασμό θα προσπαθούσα να τον ευχαριστήσω συντονίζοντας τη ζωή μου με την Αγάπη Του. Θα προσπαθούσα να ευθυγραμμίσω τους στόχους μου με το θέλημά Του.
Η σχέση μου με Αυτό το Θεό της Αγάπης θα μπορούσε να παρηγορήσει την οδύνη και τη μοναξιά μου και να μου δώσει τη δύναμη να ζήσω στην υπακοή ευχαριστώντας και δοξολογώντας το μεγαλείο Του. Χωρίς προσωπικό Θεό της αγάπης δεν υπάρχει οριστικός προσανατολισμός. Αν λείπει από μέσα μου η συναίσθηση-επίγνωση της παρουσίας του Θεού της Αγάπης δεν αισθάνομαι την ανάγκη να εναρμονίσω τη δράση μου με καμιά συγκεκριμένη προοπτική.
Είμαι αναγκαστικά ελεύθερος να διαλέγω αυτό που μου πάει καλύτερα.
Οι κανόνες του παιχνιδιού
Οι κανόνες δεν είναι άμεσα ορατοί ούτε έχουν κάποια οντότητα. Συμπεραίνω την ύπαρξή τους μέσα από την παρατήρηση και την εμπειρία. Υπάρχουν διάφορα επίπεδα κανόνων του παιχνιδιού. Αναγνωρίζω την ύπαρξη, τη σημασία και τη λειτουργικότητα αυτών των κανόνων. Μόνο τότε έχω τη δυνατότητα να ωφελούμαι με το να τους ακολουθώ αλλά και με το να τους παραβιάζω.
Οι φυσικοί κανόνες είναι οι περισσότερο φανεροί. Γνωρίζω για παράδειγμα ότι αν πηδήξω από ο μπαλκόνι της πολυκατοικίας μου είναι πολύ πιθανό να χτυπήσω άσχημα. Αν καπνίζω αυξάνονται οι πιθανότητες να πάθω καρκίνο.
Οι κανόνες που αφορούν στην κοινωνική ζωή μαθαίνονται με την ένταξη μας σε ένα κοινωνικό σύνολο. Αν αρπάξω την περιουσία του άλλου κινδυνεύω να κλειστώ φυλακή, αν καταπιέζω και φέρομαι βίαια στον ερωτικό μου σύντροφο κινδυνεύω να τον χάσω, αν κάνω απρόσεκτες επενδύσεις με τα χρήματά μου κινδυνεύω να μείνω χωρίς λεφτά. Οι περισσότεροι φαινομενικά επιτυχημένοι άνθρωποι γνωρίζουν τους κανόνες σε κοινωνικό, ψυχολογικό και διαπροσωπικό επίπεδο.
Οι πνευματικοί κανόνες είναι λιγότερο γνωστοί και είναι πιο δύσκολο να τους τηρήσει κανείς. Αφορούν σε βαθύτερες διαστάσεις της πραγματικότητας και οι αρνητικές συνέπειες που συνεπάγεται η απρόσεκτη παράβασή τους είναι αόρατες, σημαντικές και μακροπρόθεσμες. Ένας τέτοιος κανόνας είναι για παράδειγμα ο κανόνας της Αγάπης. Αν με κάποια συμπεριφορά ή σκέψη ή αίσθημα τραυματίζω ή αναιρώ την αγάπη υποστηρίζοντας τον εγωκεντρισμό μου, αν η επιτυχία μου θεμελιώνεται στην αδικία, αν η χαρά μου προϋποθέτει τον πόνο του άλλου, αν η δύναμή μου κάνει τον άλλο να νιώθει κατώτερος τότε δημιουργείται μια ανισορροπία η οποία είναι πολύ πιθανόν να έχει αρνητικές συνέπειες στον εαυτό μου και στους άλλους.
Οι ηθικές αξίες που ισχύουν στις διάφορες κοινωνίες έχουν διαμορφωθεί με βάση την ιστορική εμπειρία και ουσιαστικά διδάσκουν στους πολίτες την ύπαρξη και τη σημασία των κανόνων.
Για παράδειγμα το "ου μοιχεύσεις" δεν είναι μια εντολή που απαγορεύει για καθωσπρεπικούς λόγους μια σεξουαλική συμπεριφορά. Είναι η διατύπωση ενός κανόνα ο οποίος περιλαμβάνει πολυσήμαντα μηνύματα σε διάφορα επίπεδα:
Ψυχολογικό επίπεδο: Αντί να ανοίξω τη δυνατότητα εμπλοκής μου σε μια άλλη σχέση και να περιπλέξω τη ζωή μου είναι καλύτερα να προσπαθήσω να βελτιώσω τη σχέση που ήδη έχω με το-η σύντροφό μου.
Κοινωνικό επίπεδο: Το σπάσιμο του θεσμού της οικογένειας δημιουργεί προβλήματα στη σύνθεση - συγκρότηση του κοινωνικού ιστού.
Πνευματικό επίπεδο: Ο γάμος βοηθά στην πνευματική τελείωση (αγιασμό) των συζύγων μέσα από την συνεχή πρόκληση για την υπέρβαση του εγωκεντρισμού και την βίωση της αγάπης ως αδιάλειπτης σχέσης αμοιβαίας θυσίας και προσφοράς. "Ου μοιχεύσεις" σημαίνει σε πνευματικό επίπεδο μην τραυματίζεις το πνευματικό μυστήριο της αγάπης ή μη χάνεις την πολύτιμη ευκαιρία που σου προσφέρει ο γάμος για γίνεις τέλειος άνθρωπος.
Η υπέρβαση των κανόνων.
Οι κοινωνίες επιβάλλουν με άμεσους και έμμεσους τρόπους την τήρηση των κανόνων του παιχνιδιού αλλά δεν μου παρέχουν τη δυνατότητα να τους παραβαίνω. Αυτό το δικαίωμα πρέπει να το κατακτήσω μόνος μου. Οι άλλοι θέλουν πάντοτε να προσαρμόσουν τη συμπεριφορά μου σε αυτό που οι ίδιοι πιστεύουν. Θέλουν να είμαι αυτό που θα ήθελαν να είμαι και όχι αυτό που εγώ θέλω ή μπορώ να είμαι.
Όταν εγώ το αποφασίσω αναλαμβάνω την ευθύνη να παραβώ τους κανόνες.
Όταν έχει πάρει φωτιά το σπίτι μου ίσως με βοηθήσει να πηδήξω από το μπαλκόνι του σπιτιού μου παραβαίνοντας τον κανόνα της βαρύτητας για να μην καώ.
Όταν με καταπιέζουν, με εμπαίζουν ή με εξουθενώνουν ίσως με βοηθήσει το να εκφράσω βίαια το θυμό μου.
Όταν αισθάνομαι βαλτωμένος για χρόνια σε μια σχέση χωρίς αγάπη. Όταν φθείρομαι και καταστρέφομαι υπαρξιακά μέσα από την απόρριψη και τη βία του άλλου. Όταν δεν φαίνεται να υπάρχει καμιά προοπτική βελτίωσης και ο άλλος δεν μου επιτρέπει τη δυνατότητα του χωρισμού τότε η εξωσυζυγική σχέση μέσα από τις δυναμικές αλλαγές που συνεπάγεται θα μπορούσε να ανοίξει ένα καινούργιες προοπτικές και να με ελευθερώσει από το αδιέξοδο. Ακόμη και η αμαρτία μπορεί να ανοίξει δρόμο για τη σωτηρία. Αυτός δεν είναι λόγος για να επιδιώξω την αμαρτία αλλά για να μη φοβάμαι το παιχνίδι και να μην συνθλίβομαι μέσα στα αδιέξοδα.
Το καλό και το κακό που αναγνωρίζω δεν θεμελιώνονται σε κάποιο κώδικα αξιών ή στη ντροπή ή στην αυστηρότητα κάποιου κριτή, αλλά στις πληροφορίες που μου παρέχει η πραγματικότητα ώστε να ξεχωρίζω αυτό που είναι ωφέλιμο για μένα και τους άλλους από αυτό που δεν είναι.
Ο πολεμιστής
Όσο καλύτερα γνωρίζω τους κανόνες του παιχνιδιού τόσο περισσότερο μπορώ να τους εφαρμόζω αλλά και να τους παραβιάζω. Αν δεν μπορέσω να βάλω το Θεό της Αγάπης πάνω από τον εαυτό μου δεν θα επιτρέψω σε κανέναν άλλο και σε τίποτε άλλο να προσδιορίσει τη ζωή μου. Με αυτή την έννοια η άνευ όρων ελευθερία μου με αναγκάζει να συμπεριφέρομαι αναρχικά και αυτόνομα. Οι στόχοι μου δεν έχουν κανένα απόλυτο νόημα ούτε είναι σταθεροί και αμετάβλητοι. Θέλω να πετύχω αυτό που σε κάθε περίπτωση θεωρώ πιο λειτουργικό για την ανάπτυξη και την ευτυχία του εαυτού μου και των άλλων.
Επειδή ζω κάτω από την απειλή του μηδενός και επειδή η απογοήτευση, ο φόβος και η θλίψη μπορούν κάθε στιγμή να εισβάλλουν στη ζωή μου και να με παραλύσουν προσπαθώ με όσες δυνάμεις αισθάνομαι μέσα μου να παλέψω για να νικήσω. Κάθε στιγμή παίζω το ρόλο του φοβερού μαχητή. Θέλω να μεταμορφώνω τη φτωχή και μίζερη καθημερινότητά μου σε αθλητικό στίβο.
Παράλληλα, κάθε στιγμή της ζωής μου δεν ξεχνώ να εκτιμώ και να σέβομαι απέραντα και άνευ όρων τις δυνατότητές μου. Αφού δεν μπορώ να νοιώσω στη σάρκα μου την Αγάπη του Θεού Πατέρα παίζω το ρόλο του πατέρα στον ίδιο τον εαυτό μου. Αγκαλιάζω με πατρική στοργή όλες μου τις αδυναμίες και κάνω ότι μπορώ για να μην τις αφήσω να εμποδίσουν την πορεία μου.
Δεν φοβάμαι να υποφέρω, να βασανίζομαι, να απογοητεύομαι, να πέφτω και να απελπίζομαι. Το ξέρω ότι ο πόνος, η απελπισία και οποιοδήποτε άλλο αρνητικό συναίσθημα είναι μέρος του παιχνιδιού. Ξέρω πως θα έλθουν στιγμές που θα ευχόμουν να μην είχα γεννηθεί ποτέ, πως θα υπάρξουν στιγμές που θα προτιμούσα το θάνατο από τη μίζερη ζωή μου. Γνωρίζω πως τέτοιες στιγμές μπορούν να έρθουν οποτεδήποτε. Γνωρίζω πως όσο ζω δεν θα έχω ποτέ τη βεβαιότητα ότι ξεπέρασα οριστικά την οδύνη και την απελπισία.
Όμως μαθαίνω να το αντέχω. Επιλέγω τη ζωή. Όχι επειδή έτσι πρέπει αλλά επειδή έτσι μου έρχεται. Είμαι πολεμιστής επειδή έτσι γουστάρω.
Κάνε παιχνίδι.
Οι ερωτήσεις και οι απαντήσεις, οι σκέψεις και τα αισθήματα δεν έχουν μεγάλη σημασία για μένα. Αυτό που κυρίως με νοιάζει είναι η δράση. Σημαντικό είναι αυτό που κάνω εδώ και τώρα. Φροντίζω να περνώ καλά κάθε στιγμή της ζωής μου. Είναι φυσικό ο νους μου να γεννά σκέψεις και είναι φυσικό σε εμπειρικό επίπεδο να νιώθω συναισθήματα. Δεν πολεμώ ούτε τις σκέψεις ούτε τα συναισθήματα. Επιτρέπω με απλότητα να γίνεται μέσα μου αυτό που γίνεται. Ξεχωρίζω όμως αυτό που είμαι από αυτό που γίνεται μέσα μου. Έχω σκέψεις αλλά δεν είμαι οι σκέψεις μου, έχω συναισθήματα αλλά δεν είμαι τα συναισθήματά μου. Έχω ανάγκες, επιθυμίες, στόχους, ελπίδες, όνειρα αλλά δεν είμαι τίποτε από όλα αυτά. Δεν ξέρω ποιος είμαι ούτε και χτυπιέμαι για να το μάθω. Δεν θέλω να γνωρίσω τον εαυτό μου. Θέλω να ζήσω. Θέλω να ζήσω με τον καλύτερο τρόπο που γίνεται. Γι' αυτό αντί να ψάχνω για να μάθω κάτι ... ζω. Κάνω παιχνίδι. Παίζω. Μπαίνω δυνατά μέσα στα πράγματα. Κάθε στιγμή κάνω το καλύτερό μου. Είτε παίζω είτε τρώω είτε δουλεύω είτε υποφέρω, το κάνω με τον καλύτερο τρόπο που μπορώ. Ακόμη και όταν δεν μπορώ να το κάνω με τον καλύτερο τρόπο, κατά βάθος πάλι το κάνω με τον καλύτερο τρόπο γιατί η κάθε "λανθασμένη" διαχείριση της πραγματικότητας είναι η καλύτερή δυνατή για μένα. Δεν ανησυχώ για τίποτα. Πετάω μακριά την ανάγκη της επιτυχίας και το φόβο της αποτυχίας. Απλά παίζω. Δεν χρειάζεται να κερδίσω. Γνωρίζω πως ακόμη και αν κερδίσω πάλι θα έρθει στιγμή που θα χάσω. Ακόμη και αν χάσω πάλι θα έρθει στιγμή που θα κερδίσω.
Το κέντρο
Είμαι ο εαυτός μου. Το σύμπαν προβάλλεται και αποκαλύπτεται στη συνειδητότητά μου. Αισθάνομαι ότι όλα περιστρέφονται γύρω από μένα. Όταν ήμουν παιδί πίστευα ότι όλα γίνονται έτσι όπως γίνονται για μένα. Μετά που κατάλαβα ότι τίποτε δεν γίνεται έτσι όπως γίνεται για μένα ήθελα να αλλάξω όλα όσα γίνονται για να τα κάνω να είναι έτσι όπως εγώ θα ήθελα. Τώρα που κατάλαβα ότι όσο και αν προσπαθώ δεν πρόκειται να τα κάνω όπως θέλω, μαθαίνω να τα δέχομαι έτσι όπως είναι χωρίς να προσπαθώ οπωσδήποτε να τα αλλάξω. Όλοι οι τρόποι με τους οποίους αντιμετώπιζα κάθε φορά αυτό που γίνεται ήταν σωστοί. Όχι γιατί ήταν οι καλύτεροι αλλά γιατί ήταν οι μόνοι δυνατοί. Ήταν όμως απαραίτητο να κάνω όλες αυτές τις αλλαγές στον τρόπο αντιμετώπισης της πραγματικότητας και ίσως στο μέλλον (αν ζήσω κι άλλο) να συναντήσω (να ενεργήσω και να πάθω) και άλλες αλλαγές.
Αυτό που κατάλαβα με τις φτωχές και τραυματισμένες δυνατότητές μου είναι ότι δεν είμαι το κέντρο του κόσμου. Ίσως υπάρχει κάποιο κέντρο γύρω από το οποίο όλα περιστρέφονται ίσως δεν υπάρχει. Τα χρόνια που πέρασαν μου έδειξαν ότι το σύμπαν, η ροή των πραγμάτων και η πορεία του κόσμου δεν με υπακούν αλλά και ούτε και με παίρνουν σοβαρά υπόψη τους. Μαθαίνω να είμαι ασήμαντος. Συνειδητοποιώ σιγά-σιγά πως σε αυτή την οδύσσεια είμαι ο κανένας. Βιώνοντας τη μηδαμινότητά μου ελευθερώνομαι από μάταιες φιλοδοξίες, κουφές προσδοκίες και ψεύτικους οραματισμούς. Συνειδητοποιώ ότι αυτή η συναίσθηση της ελαχιστότητας και της αδυναμίας μου είναι μια σημαντική πηγή δύναμης και νοήματος.
Η Ελευθερία
"Δεν είμαι εγώ το κέντρο". Δεν πρόκειται για μια ομολογία λάγνας ταπεινοσχημίας αλλά για μια ξερή και γόνιμη διαπίστωση. Όσο περισσότερο αναγνωρίζω τον εαυτό μου ως τον κύριο τίποτα τόσο περισσότερο ελευθερώνομαι από τα δεσμά που μου επιβάλλουν οι ανάγκες, οι ελπίδες και οι στόχοι μου. Η επίγνωση του εαυτού μου ως μη σημαντικού ή ανύπαρκτου μου προσφέρει μια αίσθηση βαθιάς ελευθερίας. Δεν περιμένω να αλλάξω ή να σώσω τους άλλους ή τον εαυτό μου. Απαλλάσσομαι από εμένα.
Αυτή η απελευθέρωση από τα δίχτυα του εαυτού μου, μου προσφέρει μια ελευθερία δίχως όρους. Κάνω ότι θέλω. Γι' αυτό πάνω από όλα είμαι παίχτης. Κάνω ότι παιχνίδι θέλω. Δεν φέρνω τα αποτελέσματα που θέλω. Απλά κάνω ότι θέλω. Μη έχοντας όμως ιδιαίτερους δεσμούς με τον ψυχολογικό μου εαυτό (όνειρα, ανάγκες, στόχους, επιθυμίες) δεν χρειάζεται να κάνω τίποτε για μένα. Δεν χρειάζεται να υπηρετήσω τον εαυτό μου. Δεν έχω εαυτό για να τον υπηρετήσω.
Το γλέντι
Δεν αποζητώ την τελειότητα. Δεν αποζητώ τίποτα. Απλά παίζω και τυχαίνει να παίζω πάντοτε τέλεια αφού οι ατέλειές μου είναι αναπόσπαστο κομμάτι της τελειότητας. Όταν πετυχαίνω γελάω και όταν αποτυγχάνω κλαίω. Θα μπορούσα όμως να κλάψω με την επιτυχία και να γελάσω με την αποτυχία. Γνωρίζω πως κατά βάθος πρόκειται για παιχνίδι. Δεν ξεχνώ ότι δεν υπάρχει τίποτα πολύ σημαντικό.
Όταν περπατάω χορεύω. Όταν κλείνω μια επαγγελματική συμφωνία γελάω. Όταν προσέχω είναι παιχνίδι. Όταν ακολουθώ τους κανόνες είναι παιχνίδι. Όταν σπάζω τους κανόνες είναι παιχνίδι. Όταν κάνω έρωτα είναι παιχνίδι, όταν συμμετέχω σε μια κηδεία είναι παιχνίδι.
Χορεύω τραγουδώντας πάνω από τα κύματα της εγκοσμιότητας. Παραδίδομαι χαμογελώντας σε αυτό που τώρα γίνεται. Αντλώ τη χαρά μου από την κίνηση. Είμαι χορευτής. Ναι, τώρα ξέρω ποιος είμαι. Είμαι παίχτης.
Σίγουρα κάτι τέτοιο δεν είναι αλήθεια αλλά μπορώ να το πιστεύω.

---

Το όνειρο
Το κέντρο είναι έξω από μένα. Εαυτός μου είναι όλο αυτό που Είναι. Εαυτός μου είναι το σύμπαν και οι άλλοι. Ζω για τον κόσμο. Δίνομαι στους άλλους. Χαρίζω τον εαυτό μου στους άλλους. Δεν το κάνω επειδή είμαι καλός άνθρωπος, δεν το κάνω επειδή είναι χρέος μου, επιθυμία ή ανάγκη. Το κάνω γιατί δεν μπορώ να κάνω αλλιώς. Το βάρος που βλέπω να σηκώνουν όσοι κουβαλούν ακόμη τον εαυτό τους στις πλάτες τους με προκαλεί να τους βοηθήσω. Είναι η αγάπη, που ζω ως ελευθερία από την οδύνη του εγωκεντρισμού, που λειτουργεί την προσφορά του εαυτού μου στους άλλους. Δεν είμαι εγώ που εκφράζω την αγάπη, δεν είμαι εγώ που αγαπώ. Η αγάπη που ζει μέσα μου αγαπά. Η αγάπη που με έχει και με ζει, ξεχειλίζει από μέσα μου, χωρίς να προσπαθώ. Δεν πρόκειται για δεοντολογία αλλά για φυσιολογία. Η δύναμη που δεν είμαι εγώ αλλά ξεχειλίζει από μέσα μου προσφέρεται με φυσικό τρόπο στους άλλους. Η δύναμη της αγάπης δωρίζεται άνευ όρων παντού, πάντοτε.
Δεν είμαι εγώ ο διάκονος. Το πνεύμα διακονεί. Δεν είμαι εγώ που αναπνέω το πνεύμα πνέει μέσα μου, δεν είμαι εγώ που προσεύχομαι το πνεύμα προσεύχεται μέσα μου. Δεν είμαι εγώ που μιλάω, το πνεύμα μιλάει μέσα από μένα. Δεν είμαι εγώ που ζω, το πνεύμα ζει μέσα μου.