ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΣΥΝΙΣΤΩΣΕΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ ΒΙΚΤΩΡΟΣ ΟΥΓΚΩ - 200 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ

Στο ιστορικό νεκροταφείο του Παρισιού, το Περ Λασαίζ, έχει τοποθετηθεί από το δημιουργό του ο σεμνός τάφος ενός θρυλικού μυθιστορηματικού προσώπου, του κεντρικού ήρωα των «Αθλίων» του Β. Ουγκώ, Γιάννη Αγιάννη. Αυτός ο ήρωας που προερχόταν από τα πιο ταπεινά κοινωνικά στρώματα, επιχείρησε μια προσωπική, με ηθικούς όρους «έφοδο στον ουρανό», οδηγούμενος από «την ύδρα στον άγγελο», σύμφωνα με τα λόγια του ίδιου του συγγραφέα. Από μια τραγική ιδιοτροπία της Ιστορίας, στο ίδιο αυτό νεκροταφείο έγιναν οι μαζικές σφαγές των «κομμουνάρων» των πραγματικών ηρώων της εργατικής τάξης που πραγματοποίησαν τη δική τους συλλογική έφοδο στον ουρανό. Ο ήρωας του μυθιστορήματος, σύμβολο των αρετών του προλετάριου, που διαστρέφονται από τον καπιταλισμό, πέτυχε την ηθική του τελείωση μέσα από την επώδυνη πορεία του προς την καλωσύνη. Οι κομμουνάροι του 1871 όμως αντιπροσωπεύουν μια πολύ πιο ώριμη γενιά της εργατικής τάξης, που κατακτά τις επαναστατικές αρετές της συλλογικότητας, της ανατροπής, της άσκησης επαναστατικής εξουσίας προς όφελος όλου του λαού.

Ο Βίκτωρ Ουγκώ, ο δημιουργός του Γιάννη Αγιάννη και πιο πολυδιαβασμένος Γάλλος συγγραφέας όλων των εποχών, είναι ο άνθρωπος που κατέγραψε την αφανή κάποτε εποποιία των προλετάριων, πριν αυτοί αποκτήσουν τη συνείδηση της τάξης τους. Φέτος, που τιμώνται τόσο επίσημα ώστε στην πράξη να ακυρώνεται οποιαδήποτε επαναστατικότητα και λαϊκότητα στο έργο του, τα 200 χρόνια από τη γέννησή του δεν είναι βέβαια αυτή η πλευρά της ιδεολογίας του που αναδεικνύει η αστική τάξη της χώρας του. Η επίσημη, ιμπεριαλιστική Γαλλία τιμά κυρίως το βοναπαρτικό Ουγκώ που μιλούσε για το μεγαλείο και την οικουμενικότητα της Γαλλίας, αποσπώντας τις θέσεις του αυτές από το περιβάλλον της εποχής του και τις γενικότερες ιδεολογικές του περιπλανήσεις. Σε αυτές τις ιδεολογικές περιπλανήσεις θα προσπαθήσουμε να τον ακολουθήσουμε εμείς, εντοπίζοντας κυρίως εκείνα τα στοιχεία που καθιστούν το έργο του πάντα λαϊκό και επίκαιρο.

Ο Βίκτωρ Ουγκώ θεωρείται ως ο επισημότερος εκπρόσωπος του δημοκρατικού ρομαντισμού. Ο όρος «ρομαντισμός» είναι εντελώς παρεξηγημένος: στη συνείδηση του μη ειδικού ταυτίζεται με μια μεταφυσική σχεδόν αγάπη για τη φύση, απομακρυσμένη από την κοινωνική πραγματικότητα και τις αντιθέσεις της, καθώς και με μια εκδήλωση ευαισθησίας, τρυφερότητας και λυρισμού χωρίς όρια.

Η πραγματικότητα είναι διαφορετική και, πάντως, όχι τόσο σχηματική. Ο ρομαντισμός είναι ένα λογοτεχνικό και ευρύτερα καλλιτεχνικό ρεύμα που αναπτύσσεται από το τέλος του 18ου μέχρι τα μισά του 19ου αιώνα. Στα πρώτα του βήματα χαρακτηρίζεται από την αντιπαράθεση στον ορθολογισμό του Διαφωτισμού και έχει συνολικά συντηρητικό, έως και αντιδραστικό πολιτικό χαρακτήρα: τίθεται υπέρ της φεουδαρχίας και ενάντια στην προοδευτική, την εποχή εκείνη, αστική τάξη.

Με το γύρισμα του αιώνα, το τέλος της μεγάλης εποχής των γιακωβίνων, με τη -φαινομενική ήττα της επανάστασης, μετά το Βατερλώ και την Παλινόρθωση της μοναρχίας στη Γαλλία (1815)- ο ρομαντισμός διατηρώντας τα εξωτερικά, αισθητικά του χαρακτηριστικά παίρνει νέο περιεχόμενο: αυτή τη φορά εμφανίζεται όχι ως ο αριστοκράτης αντίπαλος της αστικής τάξης, αλλά ως ο υπερασπιστής εκείνων των ιδανικών της που συντρίφτηκαν με την ήττα των γιακωβίνων, τον Ιούλιο (Θερμιδώρ) του 1794. Των πιο λαϊκών δηλαδή ιδεωδών, εκείνων που εξέφραζαν πλατύτερες μάζες. Από αυτή την απόψη, γενάρχης του ρομαντισμού θεωρείται ο πληβείος - «έκπτωτος της τάξης του» - Ζαν - Ζακ Ρουσσώ, ο θιασώτης της έμφυτης καλωσύνης του ανθρώπου και υποστηρικτής της άποψης ότι ο πολιτισμός καταστρέφει και διαφθείρει την έμφυτη αυτή καλωσύνη.

Η ίδια εποχή (πρώτο τέταρτο του 19ου αιώνα) σημαδεύεται από την έκρηξη μεγάλων εθνικών επαναστάσεων, με τις οποίες η αστική τάξη των υπό διαμόρφωση εθνών προσπαθεί να συγκροτήσει το κράτος της. Χαρακτηριστικότερη τέτια περίπτωση είναι της μεγάλης επανάστασης των Ελλήνων του 1821. Η διαδικασία συγκρότησης εθνικών συνειδήσεων βοηθιέται από μνήμες του μεσαιωνικού παρελθόντος των λαών (μύθοι, θρύλοι, έθιμα, τραγούδια). Ολο αυτό τό υλικό, με τα πολλά μυθικά, μη ρεαλιστικά στοιχεία, ενσωματώνεται στην αισθητική του ρομαντισμού, ο οποίος γίνεται πλέον κήρυκας των εθνικοαπελευθερωτικών ιδανικών.

Από αριστοκράτης, «αβράκωτος» και ... φουστανελάς. Αυτή είναι, σε αδρές γραμμές, η ιδεολογική πορεία του ρομαντισμού, ο οποίος προς το τέλος του αιώνα θα γνωρίσει μιαν ακόμα ιδεολογική μετάλλαξη. Μπροστά στο χείμαρρο των αναπτυσσόμενων σοσιαλιστικών ιδεών και τη λογοτεχνική τους αποτύπωση που είναι ο νατουραλισμός και ο ρεαλισμός, ο ρομαντισμός αναδιπλώνεται και, για μια ακόμη φορά, αποκτά αντιδραστικό περιεχόμενο και, κάποτε, αρρωστημένη μορφή, προσανατολιζόμενος στο υπερφυσικό και στο φρικαλέο[1].

Αυτή η πλευρά του ρομαντισμού, που σήμανε και το ιστορικό του τέλος, δεν μας ενδιαφέρει εδώ, καθώς αναφερόμαστε στον καθαρώτερο εκπρόσωπο της ιδεολογίας του, την εποχή της ακμής του. Η ανθρώπινη πορεία και η καλλιτεχνική δραστηριότητα του Ουγκώ ακολούθησε την πρώτη τουλάχιστον ιδεολογική μετάπτωση του ρομαντισμού: από φιλοβασιλικός, απολογητής της αριστοκρατικής φεουδαρχίας, βοναπαρτικός και, στο τέλος της ζωής του, ουτοπικός, προμαρξικός σοσιαλιστής.

Ο Ουγκώ γεννήθηκε στη Μπεζανσόν της Γαλλίας το 1802. Ο πατέρας του ήταν αξιωματικός του Ναπολέοντα Βοναπάρτη και η μητέρα του γόνος παλιάς αριστοκρατικής οικογένειας. Από αυτήν πήρε και τους πρώτους του πολιτικούς προβληματισμούς, που ήταν φιλοβασιλικοί και συντηρητικοί. Στο πιο πολυδιαβασμένο έργο του, τους «Αθλίους», ο νεαρός Μάριος, γιος ήρωα του Βατερλώ, που ανατρέφεται στο σπίτι του φιλοβασιλικού παππού του και «γνωρίζει» τη δράση του πατέρα του μετά το θάνατό του, αποτελεί τη λογοτεχνική persona του ίδιου του συγγραφέα και της ιδεολογικής του πορείας.

Στα πρώτα του έργα -κυρίως ποιητικά- ο Ουγκώ υμνεί τη δυναστεία των Βουρβώνων. Η μεστή γεγονότων δεκαετία του 1820, που προετοίμασε τις εξεγέρσεις του 1830 (και σε βάθος χρόνου, εκείνη του 1848), αλλά και χαρακτηρίστηκε από τη μεγάλη επανάσταση των Ελλήνων αποτελεί κομβικό σημείο για την ιδεολογική και αισθητική του στροφή.

Η επανάσταση των Ελλήνων εξέφραζε με τον αρτιότερο τρόπο τη συνισταμένη των αιτημάτων της προοδευτικής ακόμα την εποχή εκείνη - αστικής τάξης: προσπάθεια για συγκρότηση έθνους-κράτους και, ταυτόχρονα, εγκαθίδρυση ενός πολιτεύματος στηριγμένου στις αρχές της γαλλικής επανάστασης. Η χρονική συγκυρία στην οποία αυτή εκδηλώθηκε φαίνεται εντελώς αρνητική, καθώς η ήττα του Ναπολέοντα στο Βατερλώ, η Παλινόρθωση στη Γαλλία και η συγκρότηση της Ιεράς Συμμαχίας διαμορφώνουν μια εικόνα κατίσχυσης των πιο αντιδραστικών δυνάμεων στην Ευρώπη - και στον κόσμο. Κάπως μηχανιστικά, αλλά όχι μακριά από την ιδεολογική πραγματικότητα της περιόδου, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η ελληνική επανάσταση του ‘21 έγινε η λυδία λίθος, το κριτήριο της προοδευτικότητας των στοχαστών και των διανοουμένων της εποχής εκείνης.

Η έντονη επίδραση που άσκησε η επανάσταση στο πνεύμα του Ουγκώ αποτυπώνεται στην ποιητική του συλλογή «Les Orientales» («Τα ανατολίτικα») - 1829. Στο έργο αυτό, μαζί με τον εξωτισμό της Ανατολής, διαπλέκεται ο θαυμασμός του Ουγκώ για τους επαναστατημένους Ελληνες και το κίνημά τους.

Την ίδια όμως εποχή στη Γαλλία κυοφορούνται οι μεγάλες εξεγέρσεις του 1830, που φέρνουν στο προσκήνιο της επαναστατικής δράσης το προλεταριάτο. Η εργατική τάξη δεν έχει βέβαια διατυπώσει ακόμη με σαφήνεια τα δικά της αιτήματα και, εν πολλοίς, ακολουθεί την αστική, η οποία προσπαθεί να εδραιώσει οριστικά το κράτος της αντιπαλεύοντας τα τελευταία υπολείμματα της φεουδαρχίας. Ομως, είναι οι εργάτες που δίνουν το αριθμητικό τους τουλάχιστον στίγμα σε αυτές τις εξεγέρσεις.

Τα γεγονότα λοιπόν αυτά είναι που βοηθούν την ωρίμανση της συνείδησης του Ουγκώ και τον στρέφουν προς την υπεράσπιση του λαού και των λαών: του λαού, με την έννοια των φτωχών, των προλετάριων και υποπρολετάριων. Των λαών, με την έννοια των εθνών που αγωνίζονται για την εθνική τους ολοκλήρωση. Η ιδεολογική αυτή μεταστροφή έχει την αντανάκλασή της και στις αισθητικές του αντιλήψεις: το νέο προοδευτικό εν γένει περιεχόμενο του έργου του απαιτούσε και μια πιο φιλελεύθερη μορφή, σε σχέση με την αυστηρότητα στην τήρηση των κανόνων που απαιτούσε ο κλασικισμός. Ο πρόλογος στο θεατρικό του έργο «Κρόμγουελ» (1827) έγινε το αισθητικό μανιφέστο των δημοκρατικών ρομαντικών, ενώ το μεταγενέστερο δράμα του «Ερνάνης» (1829-1830), θεωρήθηκε ως ενσάρκωση των επαναστατικών ιδεών ενάντια στη μοναρχία.

Ωστόσο, η ιδεολογική πορεία του Ουγκώ δεν είναι σταθερή. Στη δεκαετία του 1840 συμφιλιώνεται με τη μοναρχία, καθώς η ιδεολογία του, σε ώριμη πια ηλικία, ήταν ένα κράμα ουτοπικού σοσιαλισμού και ηθικών-ανθρωπιστικών αυταπατών. Από το ιδεολογικό αδιέξοδο, τον βγάζει η επανάσταση του 1848, ενώ η έντονη αντίθεσή του με το καθεστώς του Ναπολέοντα Γ΄ τον οδηγεί σε μια μακροχρόνια εξορία στα νησιά της Μάγχης (εκεί όπου έγραψε και τους «Αθλίους»).

ΟΥΓΚΩ ΚΑΙ ΒΟΝΑΠΑΡΤΙΣΜΟΣ

Η στάση του Ουγκώ απέναντι στους δύο Βοναπάρτες είναι ένα από τα βασικά στοιχεία που καθιστούν αντιφατική την ιδεολογία του. Αξίζει τον κόπο να σταθούμε αναλυτικότερα σε αυτό το ζήτημα.

Οσο ο Ουγκώ θαύμαζε, στα όρια της λατρείας, το Ναπολέοντα Βοναπάρτη τόσο βαθειά μισούσε και απεχθανόταν το Ναπολέοντα τον Γ΄ που ο ίδιος επονόμασε «Μικρό» (σε αντιπαράθεση με το «Μεγάλο»). Σε αυτή τη λατρεία, σε αυτό το θαυμασμό απέναντι στον πρώτο Ναπολέοντα συνυπάρχουν πάρα πολλά αντιφατικά ιδεολογικά στοιχεία, πολλές διαφορετικές προσεγγίσεις, μερικές απο τις οποίες (οι ορθότερες) ξεφεύγουν από τις ιδεολογικές και γνωστικές προϋποθέσεις του ίδιου του συγγραφέα. Ο Ουγκώ θεωρούσε ότι ο Ναπολέων Βοναπάρτης ήταν ο άνθρωπος που έκανε τη Γαλλία μεγάλη. Σε αυτό το σημείο, είναι φανερή η αποδοχή από το συγγραφέα του γαλλικού αστικού εθνικισμού, ένα από τα συντηρητικότερα στοιχεία της ιδεολογίας του. Η λογοτεχνική του persona, ο Μάριος των «Αθλίων» βυθίζει στην αμηχανία την παρέα των νεαρών επαναστατών όταν, δείχνοντάς τους την Κορσική στο χάρτη, τους λέει: «αυτό το μικρό νησί έκανε τη Γαλλία μεγάλη».

Ομως, η περιγραφή της μάχης του Βατερλώ, που ενσωματώνεται από το συγγραφέα στους «Αθλίους» ως συστατικό τμήμα του έργου, δίνει ορισμένες πολύ ορθές αναλύσεις σε σχέση με τον ιστορικό χαρακτήρα της ήττας του Ναπολέοντα. Ο Ουγκώ χαρακτηρίζει το Βατερλώ «νίκη της αντεπανάστασης». Αυτό είναι, σε γενικές γραμμές, ορθό, εάν δεχτούμε ότι ο Ναπολέων επιχείρησε τη δια των όπλων κατίσχυση της αστικής τάξης, επάνω στα υπολείμματα της φεουδαρχίας σε πανευρωπαϊκό επίπεδο και ότι οι κύριες δυνάμεις που συμμετείχαν στον αντιναπολεόντειο συνασπισμό ήταν τα κράτη με τις ισχυρότερες φεουδαρχικές δομές[2]. Δεν πρέπει, βέβαια, από την άλλη, να αποσπάσουμε το γεγονός αυτό από το ότι ήδη με την ήττα των γιακωβίνων και του Γράκχου Μπαμπέφ (τελευταίου γιακωβίνου και πρώτου κομμουνιστή, όπως περιέγραφε ο ίδιος τον εαυτό του) η αστική τάξη έχει «ξεμπερδέψει» με τα πιο ριζοσπαστικά στοιχεία, εκείνα τα οποία είχαν τις πιο «λαϊκές» ταξικές αναφορές και έχει αρχίσει να «δείχνει τα δόντια της» όχι μόνο απέναντι στα φεουδαρχικά καθεστώτα αλλά και απέναντι στους ίδιους τους λαούς. Εξ άλλου, η αντίφαση αυτή ενυπάρχει στην αστική τάξη από τη γέννηση και την ίδια την ιδιότητά της, ως εκμεταλλεύτρια τάξη.

Σε αυτή τη βάση, έχει διεξαχθεί στην παγκόσμια λογοτεχνία ένας άτυπος «διάλογος» επάνω στο φαινόμενο Ναπολέων, ανάμεσα σε δύο «σοφούς γέροντες» των παγκόσμιων γραμμάτων. Από τη μια, ο βοναπαρτικός Ουγκώ ταυτίζει το Ναπολέοντα με τα επαναστατικά ιδεώδη, από την άλλη, ο Λέων Τολστόι αποδίδει στο πρόσωπο του Βοναπάρτη τις ιδιότητες του τυράννου και του τέρατος. Στο «Πόλεμος και Ειρήνη» μιλά σαν Ρώσος πατριώτης που δέχεται εισβολή στη χώρα του. Το θετικό στοιχείο στη σκέψη του Ουγκώ είναι ότι συντάσσεται, έστω και ασύνειδα και οπωσδήποτε όχι με επιστημονική τεκμηρίωση, με τα πιο προοδευτικά ιδανικά του πρώτου τετάρτου του αιώνα. Το θετικό στη σκέψη του Τολστόι είναι ότι οι έντονα αρνητικές του κρίσεις για το Ναπολέοντα δεν τον οδηγούν στη θεώρηση του ατόμου, του ηγέτη, ως δημιουργού της ιστορίας, αλλά αντίθετα επιμένει στο ότι η ιστορία διαμορφώνεται από τις μάζες.

Στη συνολική σκέψη του Ουγκώ, η εμμονή του στη συμβολή της προσωπικότητας στη διαμόρφωση της ιστορίας, είναι μια όχι ασήμαντη αναπηρία. Ο Ουγκώ αντιλαμβάνεται την έννοια της τάξης με κριτήριο το τι απολαμβάνει μια ομάδα ανθρώπων από τον κοινωνικό πλούτο. Από αυτή την άποψη, τίθεται στο πλευρό όσων, ενώ δουλεύουν περισσότερο, απολαμβάνουν λιγότερα. Η σκέψη του όμως πάνω στο ζήτημα των οικονομικών και πολιτικών λειτουργιών των κοινωνικών τάξεων είναι εμβρυώδης και, πάνω στο ζήτημα των σχέσεων ιδιοκτησίας και παραγωγής, οιονεί ανύπαρκτη.

Με αυτή την ιδεολογική και αναλυτική μέθοδο κρίνει και το Ναπολέοντα Γ΄, τον άνθρωπο που θεμελίωσε τη δικτατορία της αστικής τάξης. Ο Ουγκώ δεν κατανοεί τη συνολική ευθύνη της αστικής τάξης. Εξ άλλου, δεν τη θεωρεί καν τάξη: «μια καρέκλα δεν είναι τάξη», ισχυρίζεται στους «Αθλίους», υπονοώντας ότι ο αστός είναι απλώς ο άνθρωπος που έχει την εξουσία -και την ησυχία του- αλλά δεν κατανοεί τις οικονομικές λειτουργίες του. Στον πρόλογο της «18ης Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη» ο Μαρξ ασκεί ευφυή κριτική στον τρόπο με τον οποίο ο Ουγκώ αντιμετωπίζει το Ναπολέοντα Γ΄. Θεωρεί ότι, ονομάζοντάς τον «Μικρό» τον μεγαλύνει, αντί να τον μειώσει, αποδίδοντας αποκλειστικά στο πρόσωπό του τους τρόπους και τις μεθόδους με τις οποίες η αστική τάξη οικοδόμησε και εδραίωσε τη δικτατορία της.

Μετά την εκθρόνιση του Ναπολέοντα Γ΄, ο Ουγκώ επέστρεψε στη Γαλλία. Είδε με συμπάθεια την Κομμούνα του 1871, αλλά καταδίκασε αυτά που ο ίδιος θεωρούσε ως «ακρότητές της». Ωστόσο, με την ίδια ένταση καταδίκασε την άγρια, από την πλευρά της αστικής τάξης, καταστολή του κινήματος αυτού, την αγριότητα και τις σφαγές σε βάρος των Κομμουνάρων. Πέθανε τιμημένος και αγαπημένος από το γαλλικό λαό, στα 1885.

Ο ΟΥΓΚΩ ΜΥΘΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΟΣ
ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΣΥΝΙΣΤΩΣΕΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ

Ο Ουγκώ ήταν ποιητής, θεατρικός συγγραφέας και μυθιστοριογράφος. Η φήμη του όμως και η συμπάθεια ενός ευρύτατου κοινού στο πρόσωπό του οφείλεται κυρίως στην τρίτη του ιδιότητα. Τα μυθιστορήματα του Ουγκώ έχουν ένα λαϊκό χαρακτήρα που τα βοήθησαν να γίνουν αγαπητά σε ευρείες μάζες. Το ίδιο το μυθιστόρημα, ως λογοτεχνικό είδος, θεωρείται τέκνο της εποχής του καπιταλισμού: είναι είδος «αστικό», ως προς την κοινωνία την οποία εκφράζει, αλλά και ως προς τις προϋποθέσεις συγγραφής και διάδοσής του. Το μυθιστόρημα, η «αστική εποποι?α», όπως το χαρακτηρίζει ο Γκέοργκ Λούκατς, πολυσέλιδο και απαιτητικό στη μυθοπλασία του, απαιτεί από τη μια ένα μίνιμουμ τεχνικής επάρκειας που να μπορεί να εξασφαλίσει μεγάλα τιράζ και από την άλλη, ένα ευρύ κοινό με ικανοποιητικό μορφωτικό επίπεδο και επαρκή αγοραστική δύναμη, που να απορροφά αυτό το τιράζ. Το κοινό αυτό ήταν κατ΄ αρχήν αστικό. Ωστόσο, από τα μισά του αιώνα, πολλοί συγγραφείς στρέφουν το ενδιαφέρον τους σε πρόσωπα που δεν ανήκουν στην αστική τάξη, αλλά στα λαϊκά στρώματα.

Τα μεγάλα μυθιστορήματα του Ουγκώ αυτό ακριβώς κάνουν. Η «Παναγία των Παρισίων» διαδραματίζεται σε ένα σκοτεινό μεσαιωνικό Παρίσι, στο οποίο κυριαρχεί η καθολική εκκλησία, ως αποκρυστάλλωμα της αυστηρότατα δομημένης φεουδαρχικής κοινωνίας και των καταπιέσεων που συνεπάγονται οι δομές της[3]. Ο ίδιος ο ναός, με το γοτθικό ρυθμό του, τον όγκο του, τις μυστηριακές και κάποτε αποτρόπαιες μορφές που τον κοσμούν, αποτελεί μια υλική, απτή έκφανση αυτής της επίφοβης, καταπιεστικής εποχής. Οι ηθικές αξίες σε αυτόν τον κόσμο του λυκόφωτος αντιπροσωπεύονται από πρόσωπα περιθωριακά, έξω από τα όρια της δομημένης κοινωνίας: την τσιγγάνα Εσμεράλδα, χορεύτρια των δρόμων και τρόφιμη της «Αυλής των Θαυμάτων» (του χώρου όπου ζούσαν όλοι οι ήρωες του μεσαιωνικού παρισινού υποκόσμου)[4] και τον τερατόμορφο κωδωνοκρούστη Κουασιμόδο.

Οι «Εργάτες της θάλασσας» περιγράφουν την προσπάθεια του ανθρώπου να καθυποτάξει τη φύση. Το «1793» είναι ένα βλέμμα συμπάθειας στους μεγαλύτερους επαναστάτες που ανέδειξε ποτέ η αστική τάξη, στους γιακωβίνους, ενώ ο «Ανθρωπος που γελά» είναι μια χλευαστική ματιά στη μοναρχία και την αριστοκρατία.

Ομως, το όνομα του Ουγκώ στη συνείδηση των αναγνωστών του ειναι συνυφασμένο με το έργο-ποταμός «Οι Αθλιοι»[5]. Ενα μυθιστόρημα χωρισμένο σε πέντε βιβλία, που γράφτηκε κατά τη διάρκεια της εξορίας του συγγραφέα του στο νησί Γκουέρνσεϊ της Μάγχης και ολοκληρώθηκε το 1862, δέκα σχεδόν χρόνια πριν από την «Κομμούνα». Οι «Αθλιοι» αποτελούν μια από τις πρώτες απόπειρες στο μυθιστόρημα να έρθει στο προσκήνιο της μυθιστορηματικής δράσης ο άνθρωπος της εργατικής τάξης -και είναι επίσης από τα έργα εκείνα- που ο λαϊκός χαρακτήρας τους βοήθησε την εργατική τάξη να τα αγαπήσει και να έρθει σε επαφή, ως αναγνωστικό κοινό με τη λογοτεχνία. Το έργο διαδραματίζεται στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα. Είναι η ιστορία ενός εποχιακού εργάτη γης, του θρυλικού Γιάννη Αγιάννη, που η απόλυτη ανέχεια τον εξαναγκάζει να κλέψει ένα καρβέλι ψωμί και που καταδικάζεται γι΄ αυτή του την πράξη σε 19 χρόνια φυλακή. Τα κάτεργα τον μεταμορφώνουν σε κτήνος. Μετά την απελευθέρωσή του, η συνάντηση του με έναν επίσκοπο ο οποίος τηρεί τις πιο ανθρωπιστικές αρχές του χριστιανισμού, τον οδηγεί στο να αλλάξει χαρακτήρα και να επιδιώξει, ως σκοπό ζωής, την ηθική του τελείωση. Το βιβλίο διαπερνά σαν κόκκινη κλωστή αυτή ακριβώς η πορεία προς την ηθική τελείωση, που, πολλές φορές, είναι ιδιαίτερα επώδυνη. Η μοίρα του ανθρώπου αυτού διασταυρώνεται με ένα γαλαξία άλλων μορφών, πολλές από τις οποίες έχουν καταστεί αρχετυπικές: τη χωρίς παρελθόν εργάτρια Φαντίνα που η απόλυτη ανέχεια εξαναγκάζει να γίνει πόρνη: τον άτεγκτο εκπρόσωπο της κρατικής εξουσίας, τον αστυνομικό Ιαβέρη που, αν και προερχόμενος απο το κοινωνικό περιθώριο, γίνεται ο πιο ένθερμος απολογητής και θεματοφύλακας της «τάξης»[6]: το αποτρόπαιο ζευγάρι των Θεναρδιέρων, υβρίδιο ανάμεσα στο μικροαστό και το λούμπεν προλεταριάτο: την ομάδα των νεαρών επαναστατών, με χαρακτηριστικότερη μορφή το «ροβεσπιερικό» Ενζολορά. Είναι μια εκτεταμένη τοιχογραφία της γαλλικής κοινωνίας του πρώτου μισού του 19ου αιώνα, με τις ταξικές και πολιτικές συγκρούσεις της, με όλο και πιο φανερή τη - συνειδητή παρουσία της εργατικής τάξης σε αυτές.

Οι καλύτερες σελίδες του βιβλίου είναι εκείνες που αναφέρονται στις εξεγέρσεις του 1830 και 1832. Σε αυτές περιγράφεται η προσπάθεια της εργατικής τάξης να αρθρώσει το δικό της λόγο, να οραματιστεί το δικό της μέλλον, κρατώντας σταθερά τις καλύτερες αγωνιστικές παραδόσεις του παρελθόντος. Στις σελίδες αυτές, το «φάντασμα του ‘93»[7], παίρνει τη μορφή της κόκκινης σημαίας.

Ο Ουγκώ, ουτοπικός σοσιαλιστής και κοινωνικός αγωνιστής με τη ζωή και το έργο του, συμπαθών της Παρισινικής Κομμούνας, δε διασταυρώθηκε με το μαρξισμό. Η άποψή του είναι ξεκάθαρη ως προς το ότι η εξαθλίωση της εργατικής τάξης, τα βάσανά της, υλικά και ηθικά είναι προϊόντα του καπιταλισμού. Η λύση όμως που δίνει είναι συγκεχυμένη: προκρίνει την κοινωνική συμφιλίωση και την ειρηνική επίλυση των κοινωνικών προβλημάτων, σε σχέση με την επαναστατική βία (την οποία, ωστόσο, σε πολλές σελίδες του έργου του, υπερασπίζεται αποτελεσματικά). Θεωρεί ότι ο ατομικός δρόμος προς την ηθική τελείωση, προς την καλωσύνη οδηγεί στη «σωτηρία» του ατόμου και της κοινωνίας.

Ομως, η καλλιτεχνική και προσωπική του ευαισθησία όχι μόνο τον οδήγησε σε μια σθεναρή υποστήριξη των φτωχών και καταπιεσμένων - των κάθε είδους «Αθλίων» που παράγει ο καπιταλισμός, αλλά και τον βοήθησε να διατυπώσει μεγάλες επαναστατικές αλήθειες. Μία από τις καλύτερες απολογητικές της επαναστατικής βίας βρίσκουμε πάλι στους «Αθλίους», στη συγκλονιστική περιγραφή της συνάντησης ανάμεσα σε έναν κληρικό και έναν ετοιμοθάνατο επαναστάτη του ΄93. Παρά λοιπόν την ιδεολογικά ανολοκλήρωτη πορεία και τις συγχύσεις του, ο Ουγκώ υπήρξε ένας γνήσιος φίλος των καταπιεσμένων και των λαών, ένας ειλικρινής οραματιστής μιας κοινωνικής προόδου, που κατακτάται και με τη βία.

Παραθέτουμε, σε αυτό το σημείο, ένα εκτεταμένο απόσπασμα από τους «Αθλίους» που, κατά τη γνώμη μας, συμπυκνώνει τα βασικά στοιχεία αυτής της αντιφατικής, αλλά πάντως τιμίων προθέσεων, ιδεολογίας. Μιλά στο οδόφραγμα ο αρχηγός των επαναστατών: «Πολίτες, αναλογίζεστε το μέλλον; Οι δρόμοι των πολιτειών πλημμυρισμένοι φως, πράσινα κλαδιά στα κατώφλια, τα έθνη αδελφωμένα, οι άνθρωποι δίκαιοι, οι γερόντοι να ευλογούν τα παιδιά, το παρελθόν αγαπημένο με το παρόν, οι διανοούμενοι με απόλυτη ελευθερία (...) πουθενά μίση, αδερφοσύνη του εργαστηριού με το πανεπιστήμιο, η κοινοποίηση μόνη τιμωρία κι αμοιβή, εργασία για όλους, δικαιοσύνη για όλους, ειρήνη για όλους, όχι πια αιματοχυσίες, όχι πια πόλεμοι, οι μητέρες ευτυχισμένες! (...) Που τραβάμε, πολίτες; Στην επιστήμη που θάχει γίνει κυβέρνηση, στη δύναμη των πραγμάτων που θάχει γίνει δημόσια δύναμη, στο φυσικό νόμο που θάχει μέσα του την κύρωση και την καταδίκη και που θα εφαρμόζεται με τη γνωστοποίηση, σε μια ανατολή της αλήθειας αντίστοιχη με την ανατολή της ημέρας. Βαδίζουμε προς την ένωση των λαών. Βαδίζουμε προς την ενότητα του ανθρώπου. (...). Ακου με εσύ, Φεγύ, ατρόμητε εργάτη, άνθρωπε του λαού, άνθρωπε των λαών. Σε προσκυνώ, Ναι, εσύ βλέπεις καθαρά τους μελλούμενους καιρούς. Ναι, έχεις δίκιο εσύ. Δεν είχες ούτε πατέρα ούτε μητέρα, Φεγύ. Και υιοθέτησες για μητέρα σου την ανθρωπότητα και για πατέρα σου το δίκιο. Πρόκειται να πεθάνεις εδώ, δηλαδή να θριαμβεύσεις. Ο,τι και να γίνει σήμερα, πολίτες, είτε ηττηθούμε είτε νικήσουμε, πάντως θα κάνουμε μια επανάσταση. Οπως οι πυρκαγιές φωτίζουν όλη την πόλη, το ίδιο κι οι επαναστάσεις φωτίζουν όλο το ανθρώπινο γένος (...)».

« (...) Πολίτες, ο δέκατος ένατος αιώνας είναι μεγάλος, αλλά ο εικοστός θάναι ευτυχισμένος. Τίποτε δε θα μοιάζει τότε με την παλιά ιστορία. Δε θάχουν πια να φοβηθούν, όπως σήμερα, μια εκστρατεία, μια εισβολή, έναν σφετερισμό, έναν ένοπλο ανταγωνισμό εθνών, μια διακοπή πολιτισμού που να εξαρτάται από ένα γάμο βασιλιάδων, μια γέννηση στις κληρονομικές δεσποτείες, ένα μοίρασμα εθνών με συνέδριο, ένα διαμελισμό έπειτ΄ από πτώση μιας δυναστείας, μια διαμάχη θρησκειών που να σμίγουν αντιμέτωπες, σα δυό τράγοι μέσα απ΄ τα σκοτεινά, πάνω στη γέφυρα τ΄ απείρου. Δε θάχουν πια να φοβηθούν την πείνα, την εκμετάλλευση, την πορνεία από απόγνωση, την ανέχεια από ανεργία, ούτε τη λαιμητόμο, ούτε το σπαθί, ούτε τις μάχες, ούτε τις ληστείες της τύχης μέσα στο δάσος των ιστορικών συμβάντων. Θα μπορούσαμε σχεδόν να πούμε: Δε θα υπάρχουν τέτοια συμβάντα. Θάναι ευτυχισμένοι. Το ανθρώπινο γένος θα εκπληρώνει την αποστολή του όπως η γήινη σφαίρα διανύει την τροχιά της (...). Φίλοι μου, η ώρα που περνούμε και που σας μιλώ, είναι μια ώρα ζοφερή. Αλλ’ αυτό είναι το τρομερό τίμημα του μέλλοντος. Μια επανάσταση είναι ένας δασμός. Ω, το ανθρώπινο γένος θ΄ απελευθερωθεί, θ΄ ανυψωθεί, θα παρηγορηθεί! Το εγγυώμαστε εμείς σε τούτο το οδόφραγμα. Από πού θ΄ αντηχήσει η κραυγή της αγάπης, αν όχι από το ύψος της θυσίας; Αδέρφια μου, εδώ είναι το ενωτικό σημείο εκείνων που έχουν φρονήματα κι εκείνων που υποφέρουν. Αυτό το οδόφραγμα δεν είναι καμωμένο ούτε με πέτρες ούτε με καδρόνια ούτε με σιδερικά. Είναι καμωμένο από δυό συσσωρεύσεις, τη συσσώρευση των ιδεών και τη συσσώρευση των πόνων. Η δυστυχία ανταμώνει εδώ με το ιδανικό. Η μέρα αγκαλιάζει τη νύχτα και της λέει: «Θα πεθάνω μαζί σου και θ΄ αναστηθείς μαζί μου». Από τη σύσφιξη όλων των θλίψεων αναπηδά η πίστη. Τα βάσανα προσκομίζουν εδώ την αγωνία τους και οι ιδέες την αθανασία τους. Αυτή η αγωνία κι αυτή η αθανασία θα σμίξουν και θα συνθέσουν το θάνατό μας. Αδέρφια, όποιος πεθαίνει εδώ, πεθαίνει μεσ΄ στην ακτινοβολία του μέλλοντος. Θα μπούμε σ΄ έναν τάφο φωτόλουστον από αυγή». (Μετάφραση, Γιώργου Κοτζιούλα).

Ο,τι ο Ουγκώ -και αρκετοί άλλοι συγγραφείς του καιρού του- προσέγγισε με την καρδιά και το συναίσθημα, το ολοκλήρωσε ο Μαρξ και ο Ενγκελς με την επιστήμη και τη θεωρία. Τα οράματά του -περιγεγραμμένα και καθορισμένα με σαφήνεια και επιστημονικότητα από τους θεωρητικούς του σοσιαλισμού- προσπάθησε να τα πραγματώσει η εργατική τάξη στον αιώνα που πέρασε, γράφοντας τη δική της, αξεπέραστη εποποιία και γνωρίζοντας τις δικές της, τραγικές αλλά οπωσδήποτε πρόσκαιρες ήττες. Οι πληγές της ανθρωπότητας που ο Ουγκώ πίστευε ότι θα κλείσουν τον 20ό αιώνα, χαίνουν ακόμη και είναι ανοιχτοί λογαριασμοί για το επαναστατικό υποκείμενο της εποχής μας, την εργατική τάξη και το κόμμα της. Μέχρι τότε, για να χρησιμοποιήσουμε τα λόγια του ίδιου του Ουγκώ, «βιβλία σαν τούτο ΄δω μπορεί να μην είναι περιττά».

 

---

Η Δώρα Μόσχου είναι μέλος του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ.

[1] Το λεγόμενο «γοτθικό» μυθιστόρημα, που χαρακτηρίζεται από τον υπερφυσικό τρόμο, δεν είναι η χειρότερη αποτύπωση αυτής της τάσης, γιατί, πολλές φορές, λειτουργεί σε συμβολικό επίπεδο. Η χειρότερη αποτύπωση είναι αυτό που θεωρείται ρομαντική ποίηση στην Ελλάδα. Στιχουργήματα προσποιητής και εκφυλισμένης ευαισθησίας, χωρίς τη ρωμαλέα καταγγελτική διάθεση των «καταραμένων» ποιητών, με κύριο χαρακτηριστικό τη λατρεία απέναντι σε ... κορασίδες προ των πυλών του θανάτου και χωρίς καμμία κοινωνική αναφορά.

[2] Οι χώρες αυτές ήταν η Αυστρία, η Ρωσία και η Πρωσία. Ωστόσο, ας μην ξεχνάμε ότι την πιο ενεργητική αντιβοναπαρτική πολιτική ασκούσε η καθ΄ όλα καπιταλιστική Αγγλία, μέσα στα πλαίσια της διαπάλης ανάμεσα στις αστικές τάξεις των δύο χωρών (Γαλλίας και Μεγάλης Βρεττανίας).

[3] Ο Ουγκώ ήταν βαθιά θρησκευόμενος, αλλά σε πολλά από τα έργα του εμφανίζεται ως αντικληρικαλιστής. Πάντως, στην ύπουλη φυσιογνωμία του διάκου Φρόλου, κεντρικού -και αρνητικού- ήρωα στην «Παναγία των Παρισίων» αντιπαραθέτει το σεμνό, σοφό και καλοκάγαθο επίσκοπο Μυριήλ, των «Αθλίων».

[4] Η «Αυλή των Θαυμάτων» έδωσε πάντως στη Γαλλία τον πρώτο χρονολογικά επώνυμο ποιητή της: το Φρανσουά Βιγιόν (13ος αι.) που πέθανε στην κρεμάλα.

[5] Η λογοτεχνική αξία των «Αθλίων» είναι αδιαμφισβήτητη. Ωστόσο, το έργο έχει πολλές ατέλειες, χαρακτηριστικές της λογοτεχνίας της εποχής, ατέλειες τις οποίες ξεπερνά οπωσδήποτε η συνειδητή του στράτευση στο πλευρό των καταπιεσμένων.

[6] Η μακρόχρονη σύγκρουση ανάμεσα στον Ιαβέρη και το Γιάννη Αγιάννη είναι ένας ωραίος, αρχετυπικός επίσης συμβολισμός της διαπάλης ανάμεσα στον άνθρωπο του λαού και στους μηχανισμούς του κράτους.

[7] Το 1793 είναι η χρονιά της επαναστατικής λαϊκής δικτατορίας των γιακωβίνων, της επονομαζόμενης από την αστική ιστοριογραφία «Τρομοκρατίας».

Ενότητες: Τέχνη - Πολιτισμός

Το ν’ αγαπάς είναι πάνω απ’ τη ζωή…

Το ν’ αγαπάς είναι πάνω απ’ τη ζωή…

Posted on 1 Μαρτίου 2013 by Άιναφετς

“Σας αγαπώ φτωχέ μου άγγελε, το ξέρετε πολύ καλά και παρόλο αυτό, θέλετε να σας το γράψω. Έχετε δίκιο. Πρέπει ν’ αγαπιόμαστε και μετά πρέπει να το λέμε ο ένας στον άλλο και πρέπει να το γράφουμε και μετά χρειάζεται αυτό το φιλί στο στόμα, στα μάτια και παντού…
Έτσι αγαπημένη μου, όταν είμαι λυπημένος, σας σκέφτομαι με τον ίδιο τρόπο που τον χειμώνα σκεφτόμαστε τον ήλιο και όταν είμαι χαρούμενος, σας σκέφτομαι με τον ίδιο τρόπο που στον ήλιο σκεφτόμαστε τη σκιά. Βλέπετε, σας αγαπώ με όλη μου τη ψυχή.
Μοιάζετε μ’ ένα παιδί και έχετε τη σοβαρή όψη μιας μητέρας, έτσι μαζί με αυτά τα δυο, σας αγκαλιάζω και σας αγαπώ”…
Victor.

**********************
.

.

“Όταν διαβάσεις αυτό το χαρτί, άγγελε μου, δεν θα βρίσκομαι κοντά σου:
Να με σκέφτεσαι! Θέλω αυτό το χαρτί να στο πει. Θέλω σ’ αυτές τις λέξεις που σου γράφω, να βρεις ότι υπάρχει στα μάτια μου, ότι υπάρχει στα χείλη μου, ότι υπάρχει στη καρδιά μου, ότι υπάρχει στη σκέψη μου, όταν σου λέω: Σ’ αγαπώ!
Θα ήθελα αυτό το γράμμα να μπει στη σκέψη σου όπως το βλέμμα μου, όπως η αναπνοή μου, όπως ο ήχος της φωνής μου, για να πω σ’ αυτή τη χαριτωμένη ψυχή που αγαπώ: Μη ξεχνάς!
Victor.

****************************************

.Victor Hugo (1802-1885)
Τον πίνακα ζωγράφισε ο Louis Boulanger το 1833.

2 Ιανουαρίου 1833

“Την ημέρα που για πρώτη φορά το βλέμμα σου συνάντησε το δικό μου, μια αχτίνα μπήκε από την καρδιά σου, στη δική μου, όπως η αυγή σ’ ένα ερείπιο”…
Victor.

“Θυμάσαι αγαπημένη μου τη πρώτη μας νύχτα;
Τίποτα ούτε ο θάνατος δε θα σβήσει αυτή την ανάμνηση”.
Victor.

********************************

.

Juliette Drouet (1806-1885)
Το πορτραίτο ζωγράφισε ο Charles Emile de Champmartin το 1837

7 Μαρτίου 1833

“Σας αγαπώ όπως ένα ηφαίστειο σκεπασμένο με χιόνι, καίγεται εσωτερικά και είναι παγωμένο απ’ έξω”…
Juliette.

24 Ιανουαρίου 1836

“Αγαπημένε μου, ήμουν πολύ ευτυχισμένη χθες, ήρθες λίγο νωρίτερα από το συνηθισμένο και δεν ξέρεις τι σημαίνει μια ώρα ευτυχίας παραπάνω μαζί σου. Είναι ολόκληρος ένας αιώνας ανυπομονησίας και λύπης που σβήστηκαν, ξεχάστηκαν, με μια ώρα μαζί σου”…
Juliette.

.

Victor Hugo
Από τον Leon Bonnat το 1879

.

Ο Βικτόρ Ουγκώ αλληλογράφησε με την Ιουλιέττα Ντρουό για 50 χρόνια, ήταν μια βαθιά ερωτική σχέση, της έστειλε γύρω στα 300 γράμματα, ενώ εκείνη 23.000!

.

Το πίνακα ζωγράφισε ο Francois Chifflart το 1868

.

Στις 17 Φεβρουάριου του 1883 που γιόρτασαν 40 χρόνια σχέσης, της γράφει:

“Ο Φεβρουάριος για μένα πάντα υπήρξε ένας μήνας σημαδιακός. Στις 26 Φεβρουαρίου γεννήθηκα στη ζωή, στις 17 Φεβρουαρίου γεννήθηκα στην ευτυχία μες την αγκαλιά σου. Η πρώτη ημερομηνία είναι μόνο ζωή, η δεύτερη είναι έρωτας.
Το ν’ αγαπάς είναι πάνω από τη ζωή”…

“(…) 40 χρόνια αγαπημένη μου. Αυτό το βράδυ, πέρασαν 40 χρόνια, τι όμορφος που είναι αυτός ο μακρύς έρωτας αγάπη μου, μεγάλε μου έρωτα. Δεν έχουμε πια 40 χρόνια μπροστά μας στη γη, αλλά εκτός από τη γη, έχουμε την αιωνιότητα”…
Victor.

************************************
.

Julliette Drouet
Από τον, Charles Voillemont

“Βίκτορα μου, είσαι η χαρά μου, σ’ αγαπώ.
Σε βρίσκω όμορφο, σ’ αγαπώ.
Θέλω να μπω ολόκληρη σ΄αυτή τη λέξη. Σ’ αγαπώ”…
Juliette.
.

“(…) Αισθάνομαι πως ο έρωτας μου πρέπει να επιβιώσει και σε σένα και σε μένα.
Αισθάνομαι πολύ καλά πως πρέπει να σε αγαπήσω κάπου αλλού παρά σ’ αυτή τη ζωή. Δεν ξέρω πολύ καλά που, αλλά είμαι σίγουρη πως η αγάπη μου φτάνει για μια ολόκληρη ζωή και για τις δυο μας ψυχές”.
Juliette.
.

.

“Η μοίρα μου”

.

Ο Βίκτορας Ουγκώ γεννήθηκε το 1802, υπήρξε μυθιστοριογράφος, ποιητής και δραματουργός, πέθανε το 1885.
Ερευνώντας τη Γαλλική βιβλιογραφία για κείμενα και φωτογραφίες του ζεύγους, πληροφορήθηκα κάτι που λίγοι ίσως γνωρίζουν, ο Βίκτορας Ουγκώ, ζωγράφιζε και οι παραπάνω πίνακες είναι δικοί του, ζωγράφιζε για την προσωπική του ευχαρίστηση.
Ήταν φιλέλληνας και αναφορικά με Ελληνικό ζήτημα υπήρξε από τους πλέον όψιμους Ευρωπαίους διανοούμενους που πήραν φιλελληνική στάση εκείνη την εποχή, επίσης έδειξε ενδιαφέρον για την αρπαγή των μαρμάρων του Παρθενώνα, κατηγορώντας τον Έλγιν για την πράξη του.
.
Η πολύ γνωστή Γαλλίδα τραγουδίστρια Barbara, “τραγουδάει”  τον Β. Ουγκώ και μας δείχνει και τους πίνακες του.
.

.

Ίσως η άνοιξη που μπήκε πια σήμερα επισήμως, ίσως τα παραπάνω ερωτικά γράμματα που έπεσαν “τυχαία” στα χέρια μου, δημιούργησαν μια ερωτική διάθεση που μ’ έσπρωξε να κάνω αυτή την ανάρτηση.
Μπορεί μερικοί να την βρουν ξεπερασμένη, μπορεί και όχι…
Η ερωτική διάθεση, είναι μια αίσθηση που δεν απευθύνεται αναγκαστικά σε συγκεκριμένο πρόσωπο…
Μήπως είναι μια διάχυτη αίσθηση πάθους για ζωή;

Το ν’ αγαπάς είναι πάνω από την ζωή…

Ο Victor Hugo δεν έγραψε μόνο τους Άθλιους: δες τι άλλο να διαβάσεις

Με αφορμή τη μεταφορά του μυθιστορήματος "Οι Άθλιοι" του Victor Hugo στον κινηματογράφο, το Cosmo.gr παρουσιάζει επτά ακόμα καλά βιβλία του Γάλλου μυθιστοριογράφου.

Μπορεί "Οι Άθλιοι" να είναι το πιο γνωστό έργο του Victor Hugo αλλά δεν είναι το μόνα που έχει γράψει. Δες επτά ακόμα για να αρχίσεις το διάβασμα.

Η Παναγία των Παρισίων

  Ένα από τα πιο γνωστά μυθιστορήματα του Γάλλου συγγραφέα, που έγραψε σε ηλικία 29 ετών με φόντο τη γαλλική πρωτεύουσα. Στην πλατεία του καθεδρικού ναού συνυπάρχουν άνθρωποι πολύ διαφορετικοί μεταξύ τους: ένας καμπούρης κωδωνοκρούστης, ο Κουασιμόδος, μια όμορφη τσιγγάνα, η Εσμεράλδα, ένας κακός αρχιδιάκονος, ένας αξιωματικός του στρατού, ένας ποιητής και μια ηλικιωμένη γυναίκα. Η μοίρα θα τους φέρει κοντά, ενώ η ζάλη θα τους διδάξει το αληθινό νόημα της φιλίας και το σπουδαιότερο: πώς μπορούμε να δούμε το διαφορετικό μέσα από τα μάτια της ψυχής.

Οι εργάτες της θάλασσας

Εκδόθηκε το 1866, κατά τη διάρκεια της εξορίας του συγγραφέα στο νησί του Guernesey. Το μυθιστόρημα υμνεί την τεχνολογική πρόοδο της εποχής μέσα από την αφήγηση της δημιουργίας του πρώτου ατμόπλοιου στη θάλασσα της Μάγχης, στα αφιλόξενα βράχια του νησιού όπου ο συγγραφέας ήταν εξόριστος, μέσα σε μια βαριά και θλιβερή ατμόσφαιρα.

Η τελευταία μέρα ενός κατάδικου

  Ένας άντρας καταδικασμένος σε θάνατο καταγράφει τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τους φόβους του, ενώ περιμένει την εκτέλεσή του. Δεν αποκαλύπτει στον αναγνώστη το όνομα ή το έγκλημά του, απλώς αφήνει ένα και μοναδικό υπονοούμενο ότι δολοφόνησε κάποιον. Τη μέρα που θα εκτελεστεί βλέπει για τελευταία φορά την τρίχρονη κόρη του και θλίβεται γιατί αυτή πλέον δεν τον αναγνωρίζει.

Βουγ Ζουρνάλ - Ο επαναστάτης της Αϊτής

Το  μυθιστόρημα μεταφέρει τον αναγνώστη σε μία εποχή μακρινή και ταυτόχρονα διαχρονική, αφού πολλά άλλαξαν από τότε αλλά και πολλά παρέμειναν τα ίδια. Η δουλεία, όνειδος στην ιστορία του ανθρώπινου γένους, η καταπίεση των λευκών στους μαύρους που ξεριζώθηκαν βίαια από τις μακρινές πατρίδες τους για να μεταφερθούν στο "Νέο Κόσμο", οι επαναστάσεις για την ανάκτηση της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας των σκλάβων, καθώς και η φιλία ανάμεσα στον λευκό και στον μαύρο, συνθέτουν ένα σκηνικό φανταστικό και ταυτόχρονα πραγματικό που εκτυλίσσεται ολοζώντανο μπροστά στον αναγνώστη.

Ο άνθρωπος που γελά

Ένα ακόμα βιβλίο του Hugo που μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 2012 σε σκηνοθεσία  Jean-Pierre Améris.

  Στο Λονδίνο του 18ου αιώνα, ο Γκουίνπλεϊν ένας νεαρός άνδρας με παραμορφωμένο πρόσωπο, που τον κάνει να φαίνεται ότι χαμογελά συνεχώς, εντάσσεται σε έναν περιοδεύοντα θίασο. Το μόνιμα χαραγμένο χαμόγελο, αντικείμενο εκδίκησης από τον βασιλιά, σύντομα θα τον κάνει πασίγνωστο, όμως γι' αυτόν το πιο σημαντικό πράγμα είναι ο έρωτάς του με την τυφλή Ντία. Σε μια αυστηρά δομημένη κοινωνία όπου ο λαός είναι εξαθλιωμένος, άβουλος και χωρίς ελπίδα αντίστασης, ο άνθρωπος που γελά, τολμά να παρουσιάσει την τραγικότητα της θέσης και της τάξης του και να φωνάξει την κοινωνική αδικία, αλλά τελικά τον καταπίνει η αναλγησία των ισχυρών.

Απ' όσα έχω δει

Ο συγγραφέας σκιαγραφεί την πολυτάραχη περίοδο στην οποία έζησε, δίνοντας μια άλλη διάσταση του ταλέντου του. Δημοσιογράφος και πολιτικός, δημόσιος ομιλητής και ρεπόρτερ, περνάει από την εκτέλεση του Λουδοδίκου XVI στην κηδεία του Ναπολέοντα και την ίδρυση της 2ης Δημοκρατίας, στην κηδεία του Μπαλζάκ και της Γεωργίας Σάνδη. Ένα εκτεταμένο βιογραφικό σημείωμα προτάσσεται, τοποθετώντας τον Hugo και την πολυκύμαντη ζωή του μέσα στο πλαίσιο μιας εποχής που επηρέασε την παγκόσμια Ιστορία.

Το 1793

 

Στο βιβλίο αυτό ο Hugo πλέκει με αριστουργηματικό τρόπο το μύθο και την πραγματικότητα, ξετυλίγοντας το αξιοζήλευτο λογοτεχνικό του ταλέντο. Γρήγορη αφήγηση και γοητευτικές ποιητικές περιγραφές που συγκινούν, ρίχνοντας ένα βλέμμα συμπάθειας στους (κατά πολλούς) μεγαλύτερους επαναστάτες της αστικής τάξης, τους γιακωβίνους.
Κι αν βαριέσαι την ανάγνωση, δες την ταινία "Οι Άθλιοι" που προβάλλεται ήδη στους κινηματογράφους.

Τα 14 κλασικά λογοτεχνικά βιβλία που πρέπει να έχεις διαβάσει στη ζωή σου

Δεκατέσσερα αντιπροσωπευτικά (από τα πολύ περισσότερα) δείγματα της ελληνικής και ξένης πεζογραφίας που καλό είναι να έχεις διαβάσει στη ζωή σου.

1. Μαντάμ Μποβαρύ - Γκυστάβ Φλωμπέρ 

Γράφτηκε το 1857 από τον αριστοτέχνη του γαλλικού ρεαλισμού, Φλωμπέρ. Η νέα, όμορφη και ευφάνταστη Έμμα Μποβαρύ πλήττει στο γάμο της και ασφυκτιά στο μικροαστικό περιβάλλον της επαρχίας. Βρίσκει καταφύγιο στη ρομαντική λογοτεχνία, τις πολυτέλειες και τις αδιέξοδες ρομαντικές περιπέτειες.

Ζωή και έργο του Πούσκιν

Ζωή και έργο του Πούσκιν

Πρώτα χρόνια και εφηβεία

Ο Πούσκιν γεννήθηκε στη Μόσχα, από γονείς ευγενείς, τον Σεργκέι Λβόβιτς Πούσκιν και τη Ναντέζντα (Νάντια) Όσιποβνα Χάννιμπαλ, (Надежда Осиповна Ганнибал) οι οποίοι μόλις είχαν εγκατασταθεί στην πρωτεύουσα μετά την παραίτηση του πατέρα του, Σεργκέι, από τον τσαρικό στρατό και τη γέννηση της αδελφής του Όλγας λίγο καιρό νωρίτερα. Το 1805 γεννήθηκε και το τρίτο παιδί, ο Λεβ. Οι γονείς τους τα παραμελούσαν με τον πατέρα να διαθέτει πολύ λίγο χρόνο γι' αυτά και τη μητέρα να είναι πολύ ιδιότροπη στην έκφραση της αγάπης της.

O μικρός Πούσκιν

Ο Πούσκιν μικρός ήταν χοντρός και αδέξιος στις κινήσεις του. Η μητέρα του επινοούσε τιμωρίες για να του αποβάλει τις κακές συνήθειες και την αδεξιότητά του, στο τέλος όμως η υπομονή της εξαντλούνταν με το ανυπάκουο και σκυθρωπό παιδί της. Ήταν, αντίθετα, πολύ τρυφερή στην Όλγα και ιδιαιτέρως στον μικρότερο αδελφό του ποιητή, τον Λεβ, κάνοντας τον Αλεξάντρ εσωστρεφές παιδί.
Mε τους γονείς του μιλούσε γαλλικά, συνήθεια των ευγενών της εποχής. Τα ρωσικά τα έμαθε από τη γιαγιά του από την πλευρά της μητέρας του και τους δουλοπάροικους που υπηρετούσαν στο σπίτι του. Δύο δουλοπάροικοι άσκησαν μεγάλη επίδραση πάνω του: ο Νικολάι Κοζλόφ που έμεινε κοντά του πιστός και όταν μεγάλωσε, και η τροφός του Αρίνα Ροντιόνοβνα, μέσω της οποίας έμαθε τη λαϊκή ρωσική ποίηση. Ο θείος του, ποιητής Βασίλι Πούσκιν (αδελφός του πατέρα του), τον βοήθησε επίσης στα πρώιμα καλλιτεχνικά του βήματα και αγαπήθηκε ιδιαίτερα από τον μικρό Αλέξανδρο.

Anna Karenina - Official Trailer (2012) [HD] Keira Knightley, Jude Law

Η ορθόδοξη πίστη και το θρησκευτικό βίωμα στο λογοτεχνικό έργο του Ντοστογιέφσκι ”Αδελφοί Καραμαζόβ”

”Το εύρος και η δύναμη της προσωπικότητάς του ξεπερνούν κάθε σύγχρονη μέθοδο αξιολόγησης.Στην πρώτη επαφή,νομίζεις πως βρίσκεσαι μπροστά σε ένα συγγραφέα-και άξαφνα ανακαλύπτεις το άπειρο… Σαν εισχωρήσεις μέσα στο σύμπαν του Ντοστογιέφσκι, ανακαλύπτεις ένα τοπίο προκατακλυσμιαίο,έναν κόσμο μυστηριακό, πρωτόγονο και παρθενικό.Σε κυριεύει μια γλυκιά αγωνία,όπως όταν πλησιάζεις πρωταρχικές και αιώνιες δυνάμεις.Και σε λίγο,ο θαυμασμός και η πίστη σε προτρέπουν να μείνεις.Πίσω από κάθε διάφραγμα του έργου του,πίσω από κάθε ήρωα,βασιλεύει η αιώνια νύχτα και το αιώνιο φως-και αυτό γιατί ο προορισμός του και η μοίρα του είναι αξεδιάλυτα δεμένα με όλα τα μυστήρια του Είναι. Ο κόσμος του κινείται ανάμεσα στον θάνατο και την τρέλα,στο όνειρο και στην απτή πραγματικότητα…”

Έτσι περιγράφει ο Στέφαν Τσβάιχ το έργο του Ντοστογιέφσκι. Όλες οι μορφές των ηρώων του κινούνται μέσα στα αδιέξοδα που προξενεί η άρνηση του Θεού και η εναγώνια αναζήτηση της πίστης και του θείου. Και αυτό φαίνεται με τον πιο έκδηλο τρόπο στους ”Αδελφούς Καραμαζόβ”.

Γιος ξεπεσμένου ευγενούς, ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι γεννήθηκε στην Μόσχα το 1821, όπου ο πατέρας του εργαζόταν ως γιατρός. Έτσι, ζώντας από κοντά τους ασθενείς,από μικρός γνώρισε την δυστυχία,τον πόνο,την αθλιότητα και τον θάνατο. Ο πατέρας του,τύπος αυστηρός και αυταρχικός,του έδωσε μία παραδοσιακή θρησκευτική αγωγή.Η μητέρα του πέθανε όταν ο Ντοστογιέφσκι ήταν δεκαέξι ετών. Ο νεαρός εισήχθη στην Στρατιωτική Σχολή Μηχανικού στην Πετρούπολη,και στο διάστημα αυτό ο πατέρας του δολοφονήθηκε από εξεγερμένους δουλοποαροίκους, χρήματα δεν είχε,και επιπλέον δεν τον ενδιέφεραν τα μαθήματα της Σχολής. Αποφοιτώντας, αφοσιώθηκε στην λογοτεχνία και το γράψιμο. Ήδη νωρίς το 1846 δημοσιεύει το πρώτο του μυθιστόρημα.

Από τον Τολστόι στον Ουγκώ

Δεν ξέρω πόσοι από εσάς έχουν διαβάσει κλασική λογοτεχνία, αλλά ακόμη και αν το έχετε κάνει, σάς δίνεται τώρα η ευκαιρία να τη δείτε δραματοποιημένη, σε μια κοντινή σας κινηματογραφική αίθουσα. Ξεκινάμε λοιπόν:
από τη Μαρίτα Μελέτη
Άννα Καρένινα (Anna Karenina) (Δραματική, 2012, Διάρκεια: 129΄) Aγγλική ταινία σε σκηνοθεσία του Τζο Ράιτ με τους: Κίρα Νάιτλι, Άαρον Τζόνσον, Τζουντ Λο, Ντόμναλ Γκλίζον
Το «Άννα Καρένινα», ένα από τα σημαντικότερα έργα του Λέοντος Τολστόι, το οποίο ολοκλήρωσε το 1878, δεν είναι τόσο βαρύ ανάγνωσμα, ούτε τόσο βαριά ταινία, όπως δήλωσε κυρία στην παρέα της αντικρίζοντας την αφίσα της ταινίας έξω από κεντρικό κινηματογράφο της Αθήνας. Το έργο αφηγείται τον τραγικό έρωτα μιας παντρεμένης γυναίκας για έναν κομψό αξιωματικό του στρατού με φόντο την τσαρική Ρωσία. Ο Τολστόι, όμως, δεν μένει μόνο στην ερωτική ιστορία, αυτή του δίνει την αφορμή για να περιγράψει τα κοινωνικά και ψυχολογικά αδιέξοδα που συναντά η ηρωίδα του. Το πορτραίτο μια γυναίκας σε οδύνη κεντάται με μαεστρία από τον Ρώσο λογοτέχνη, εξετάζοντας παράλληλα τη σχέση της ευτυχίας του ενός με τον πόνο του άλλου, καθώς και την αδυναμία των πολλών να κατανοήσουν τα πάθη των λίγων.
Μπορεί ηρωίδες σαν την Άννα Καρένινα να θεωρηθούν ξεπερασμένες, όμως ο κινηματογράφος έχει διαφορετική άποψη. Η Γκρέτα Γκάρμπο και η Βίβιαν Λι είναι αυτές που με τις ερμηνείες τους στοίχειωσαν τον ρόλο, κάνοντας δύσκολη τη σύγκριση με μετέπειτα ερμηνείες. Όμως, ο σαραντάχρονος Τζο Ράιτ είναι αυτός που καλείται να καθοδηγήσει την Κίρα Νάιτλι, προκειμένου να ξεπεράσουν τον σκόπελο των συγκρίσεων και να βάλουν τη δική τους σφραγίδα σε αυτή τη νέα διασκευή του μυθιστορήματος του Τολστόι.
Ο Ράιτ κάνει την υπέρβαση σε σχέση με τον μέχρι τώρα εαυτό του κι αρνείται την παραδοσιακή εικονογραφία, για να προχωρήσει σε ένα εντυπωσιακό στιλιζάρισμα. Η βαριά θεατρικότητα της ταινίας του δημιουργεί μια θεαματική παραζάλη: μεγαλοπρεπή κι εμφανώς κατασκευασμένα ντεκόρ, χορογραφίες που αντικαθιστούν τους διαλόγους, ηθοποιοί που δε διστάζουν να απευθυνθούν στην κάμερα, είναι μόνο λίγες από τις ενδείξεις της φορμαλιστικής τόλμης του Ράιτ. Η εξεζητημένη ματιά του σκηνοθέτη ευτυχώς συμβαδίζει με τη σεναριακή διασκευή που πραγματοποίησε ο Τομ Στόπαρντ, όπου η ίντριγκα του βιβλίου συμπυκνώνεται έτσι ώστε η σταδιακή κάθοδος της Άννας να μετατραπεί σε παθιασμένη ελεύθερη πτώση.

Ο εγκληματίας στο έργο του Ντοστογιέφσκι

Ο εγκληματίας στο έργο του Ντοστογιέφσκι

του Καθηγητή Γιάννη Πανούση

 Επεξηγηματικά
Α. Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί απόσπασμα από το βιβλίο του Καθηγητή Γιάννη Πανούση “Ο Εγκληματίας στο έργο του Ντοστογιέφσκι∙ Υπο-χθόνιος ή υπερ-άνθρωπος;” που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη και αποτελεί μία μελέτη που βασίζεται στην εγκληματολογική σκιαγράφηση των ηρώων του Ντοστογιέφσκι στα δύο σημαντικότερα μυθιστορήματά του: κυρίως στον Ρασκόλνικωφ (“Έγκλημα και Τιμωρία”) και στον Ιβάν Καραμαζώφ (“Αδελφοί Καραμαζώφ”).
Β. Ο Ρασκόλνικωφ είναι ένας φτωχός, ιδεοληπτικός, αμοράλ αλλά “περήφανος” φοιτητής ο οποίος για να βρει διέξοδο από τη μιζέρια του σκοτώνει και κλέβει μία γριά τοκογλύφο που τη θεωρεί βλαβερή ύπαρξη, μία “ψείρα”. Δεν χρησιμοποιεί τα λεφτά, δεν αφήνει ίχνη, αλλά βασανίζεται από μια εσωτερική τιμωρία. Από “υπεράνθρωπος” αρχίζει να αισθάνεται παγιδευμένος. Φοβάται μήπως ο ανακριτής Πορφύριος αποκαλύψει το έγκλημά του, συλληφθεί και (κατά)δικαστεί.
Και όμως, επηρεασμένος από τη Σόνια, μια κοινή γυναίκα που τον αγαπάει και του συμπαραστέκεται, πηγαίνει μόνος του και παραδίδεται. Καταδικάζεται σε καταναγκαστικά έργα στη Σιβηρία όπου τον ακολουθεί η Σόνια και σιγά σιγά συνειδητοποιεί ότι είναι “μικρός θεός” και αναζητεί τη σωτηρία στην πίστη.
Ο Ιβάν Καραμαζώφ είναι διανοούμενος, διορατικός, αρνητής, κυνικός και έχει καταστροφικές τάσεις. Ζει μαζί με τους αδερφούς του Ντιμίτρι, Αλιόσα, Σμερντιακόφ. Ο Ντιμίτρι διεφθαρμένος και κτηνώδης κατηγορείται για το φόνο του πατέρα του (τον οποίο είχε διαπράξει ο Σμερντιακόφ, πιστεύοντας ότι ικανοποίησε μυστική επιθυμία του Ιβάν), δεν υπερασπίζεται τον εαυτό του και καταδικάζεται να πάει σε κάτεργο στη Σιβηρία.

Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι: Σαν σήμερα ο πολυαγαπημένος Ρώσος συγγραφέας πέρασε την αιωνιότητα...! (PHOTOS)

Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι: Σαν σήμερα ο πολυαγαπημένος Ρώσος συγγραφέας πέρασε την αιωνιότητα...! (PHOTOS)

28 Ιανουαρίου 2014

Στις 28 Γενάρη του 1881, ώρα 8.36 το βράδυ, ο Φιοντόρ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκι άφησε την τελευταία του πνοή στην Πετρούπολη.

‘Οπως γράφει στο “Ημερολόγιό” της η ‘Αννα Γρηγόριεβνα Ντοστογιέφσκι, όταν διαβεβαίωνε τον Ντοστογιέφσκι ότι θα ζούσε ακόμη για πολλά χρόνια, εκείνος της απάντησε: “‘Οχι, το ξέρω, θα πεθάνω σήμερα! ‘Αναψε μια λαμπάδα, ‘Αννια, και δος μου το Ευαγγέλιο”.

Ο ρωσικής καταγωγής, Φιόντορ Μιχάηλοβιτς Ντοστογιέφσκι (ρωσ. Фёдор Михайлович Достоевский) (1821-1881), υπήρξε κορυφαία μορφή της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Γεννήθηκε στις 9 Νοεμβρίου 1821 στη Μόσχα.Ο πατέρας του ήταν γιος κληρικού, και δεν ήταν αριστοκράτης. Σύμφωνα με την παράδοση της εποχής θα έπρεπε να γίνει και αυτός κληρικός, κατόρθωσε όμως να σπουδάσει ιατρική, έγινε στρατιωτικός γιατρός και με τη σταδιοδρομία του αυτή μπήκε στην κληρονομική αριστοκρατία.Ο πατέρας του ήταν «ευγενής πρώτης γενιάς κι από νομική άποψη ανήκε στα προνομιούχα ανώτερα στρώματα, χωρίς όμως κοινωνικό status.»Ο πατέρας του Ντοστογιέφσκι θα αγοράσει το 1831 ένα μεγάλο αγρόκτημα με τρία χωριά και για να εξασφαλίσει την οικογένειά του και για να έχει πρόσβαση στην αριστοκρατία.

Έτσι ο νεαρός Φιοντόρ «δεν μεγάλωσε μέσα στη φτώχεια και στη στέρηση» αλλά μέσα σε συνεχείς οικονομικούς υπολογισμούς και παρατηρώντας την πραγματική φτώχεια στους ασθενείς του πτωχοκομείου.Ο πατέρας του θα δολοφονηθεί το 1839 επειδή ήταν ιδιαίτερα μισητός από τους χωρικούς λόγω του σκληροτράχηλου και αυταρχικού του χαρακτήρα. Ο Ντοστογιέφσκι ύστερα από μία αρχική κατ΄οίκον διδασκαλία πήγε οικότροφος σε δύο σχολεία στη Μόσχα, ένα από τα οποία γαλλικό. Όταν τέλειωσε το σχολείο συνέχισε τις σπουδές του στην Πετρούπολη σε κρατική στρατιωτική σχολή μηχανικών και για σύντομο χρονικό διάστημα άσκησε αυτό το επάγγελμα. Το 1843 αποχωρώντας οριστικά από αυτό το επάγγελμα έλαβε την απόφαση να ασχολήθεί αποκλειστικά με τη λογοτεχνία. Αυτό δεν ήταν παρά το αποτέλεσμα μίας μακράς πορείας, η οποία ξεκινούσε από τα χρόνια της σχολικής εκπαίδευσής του: σταθερός ήταν ο προσανατολισμός του στη λογοτεχνία.

OΙ ΡΩΣΟΙ ΚΛΑΣΙΚΟΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΕΣ A. ΠΟΥΣΚΙΝ ΚΑΙ Φ. ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Το 2009 σε μερικές χώρες του κόσμου θα εμφανιστούν μνημεία Ρώσων κλασικών λογοτεχνών, ως δώρο της Διεθνούς Ομοσπονδίας Ρωσόφωνων Συγγραφέων. Προτομές του Μεγάλου Ρώσου ποιητή Αλεξάντρ Πούσκιν π.χ. θα στηθούν στην Ελλάδα, την Πολωνία και τον Παναμά. Είναι ήδη γνωστός ο κατασκευαστής των μπρούντζινων προτομών- ο γλύπτης Λεωνίντ Βάτνικ, Ρώσος μετανάστης που ζει στο Μόντρεαλ του Καναδά.

Το 2009 σε μερικές χώρες του κόσμου θα εμφανιστούν μνημεία Ρώσων κλασικών λογοτεχνών, ως δώρο της Διεθνούς Ομοσπονδίας Ρωσόφωνων Συγγραφέων.

Προτομές του Μεγάλου Ρώσου ποιητή Αλεξάντρ Πούσκιν π.χ. θα στηθούν στην Ελλάδα, την Πολωνία και τον Παναμά. Είναι ήδη γνωστός ο κατασκευαστής των μπρούντζινων προτομών- ο γλύπτης Λεωνίντ Βάτνικ, Ρώσος μετανάστης που ζει στο Μόντρεαλ του Καναδά. Ως πρώτυπο των προτομών του ο Λεωνίντ Βάτνικ πήρε το πλατιά γνωστό στη Ρωσία ζωγραφισμένο πορτρέτο του Πούσκιν που ζωγραφίστηκε απο τον Ρώσο ζωγράφο του 19ου αιώνα Βασίλι Τροπίνιν.

Στην Ελλάδα η προτομή του Πούσκιν προβλέπεται να στηθεί στον Παρνασσό, που είναι σύμφωνα με την αρχαία ελληνική μυθολογία κτήμα των Μουσών.

Στην Πολωνία, το μπρούντζινο μνημείο του Ρώσου κλασσικού λογοτέχνη προβλέπεται να στηθεί στην πόλη Πόζναν στο χώρο του Ινστιτούτου που φέρει το όνομα του Μεηγάλου Πολωνού ποιητή Αντάμ Μιτσκιέβιτς. Ο Πούσκιν και ο Μιτσκιέβιτς δεν ήταν μόνο σύγχρονοι, αλλά και γνώριζαν προσωπικά ο ένας τον άλλο. Μετέφραζαν ακόμα και τα ποιήματα ο ένας του άλλου. Μετά το θάνατο του Πούσκιν σε μονομαχία το 1837, ο Μιτσκιέβιτς, όπως λέει μια παραβολή, αναζητούσε στο Παρίσι τον Γάλλο αξιωματικό Νταντές ο οποίος τραυμάτισε θανάσιμα τον Ρώσο ποιητή. Λένε ακόμα ότι ο Μιτσκιέβιτς ήθελε να καλέσει σε μονομαχία τον Νταντές για να εκδικηθεί για το θάνατο του φίλου του.

ΜΕΓΑΛΟΙ ΚΛΑΣΙΚΟΙ – Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι

ΜΕΓΑΛΟΙ ΚΛΑΣΙΚΟΙ – Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι

Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι

Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι. Πορτραίτο από τον Βασίλι Περόφ, 1872

Ο Φιοντόρ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκι (Fyodor Mikhailovich Dostoevsky, ρωσ. Фёдор Михайлович Достоевский) υπήρξε κορυφαία μορφή της παγκόσμιας λογοτεχνίας, ρωσικής καταγωγής. Γεννήθηκε το 1821 στη Μόσχα. Σπούδασε στη Στρατιωτική Σχολή Μηχανικών της Αγίας Πετρούπολης. Υπηρέτησε στο στρατό για ένα μικρό χρονικό διάστημα αλλά τον εγκατέλειψε γρήγορα γιά να αφοσιωθεί στη λογοτεχνία. Μελέτησε την κοινωνία και τον κόσμο όχι θεωρητικά αλλά στην πράξη. Θέμα των έργων του, η ίδια η ζωή. Είδε από κοντά τις υποβαθμισμένες συνοικίες, γνώρισε τη φτώχεια, τον πόνο, την εξαθλίωση των ταπεινών ανθρώπων και στη συνέχεια μετέφερε τις εικόνες αυτές στα μυθιστορήματα του. Ασχολήθηκε με τον άνθρωπο και την κοινωνία και υπήρξε αγωνιστής και επαναστάτης.

Εναντιώθηκε στην πολιτική του Τσάρου Νικολάου του Α’. Αυτή του η στάση είχε αποτέλεσμα να κατηγορηθεί για συνωμοσία και να καταδικαστεί σε τετραετή φυλάκιση. Τα χρόνια του εγκλεισμού του στις φυλακές του Όμσκ υπέφερε τρομερά βασανιστήρια και εξευτελισμούς. Το 1859 επέστρεψε στην Πετρούπολη και εξέδωσε μαζί με τον αδελφό του δύο περιοδικά τα οποία, όμως, δεν σημείωσαν επιτυχία με αποτέλεσμα ο Ντοστογιέφσκι να βρεθεί καταχρεωμένος. Ο μόνος τρόπος γιά να συγκεντρώσει χρήματα και να ξεπληρώσει τα χρέη του ήταν η συγγραφή. Άρχισε λοιπόν να γράφει συνέχεια και ακούραστα με αποτέλεσμα να καταφέρει να ζήσει τα τελευταία χρόνια της ζωής του σχετικά άνετα. Σε αυτό το διάστημα έγραψε τα καλύτερα του έργα: Ο παίκτης, Οι αδερφοί Καραμαζώφ, Έγκλημα και Τιμωρία, Ο Ηλίθιος, Οι δαιμονισμένοι. Όταν κατάφερε πλέον να ανασάνει από το βάρος των χρεών ανέλαβε τη διεύθυνση του περιοδικού Πολίτης και λίγα χρόνια αργότερα εξέδωσε το δικό του περιοδικό, Το Ημερολόγιο Ενός Συγγραφέα, που σε αντίθεση με τις προηγούμενες εκδοτικές εμπειρίες σημείωσε τεράστια επιτυχία. Πέθανε το 1881 στην Πετρούπολη σε ηλικία 60 ετών.

Άλλα έργα του είναι τα μυθιστορήματα: Ο φτωχόκοσμος, Λευκές νύχτες, Ταπεινωμένοι και καταφρονεμένοι, Αναμνήσεις από το σπίτι των πεθαμένων, Το υπόγειο. Υπήρξε μέλος της Ακαδημίας Επιστημών και η προσφορά του στην παγκόσμια λογοτεχνία είναι διεθνώς αναγνωρισμένη. Θεωρείται ως ο μεγαλύτερος μυθιστοριογράφος όλων των εποχών και τα έργα του έχουν μεταφραστεί σχεδόν σε όλες τις γλώσσες του κόσμου. Στην Ελλάδα το έργο του Ντοστογιέφσκι όχι μόνο αγαπήθηκε και διαβάστηκε πολύ αλλά και επηρέασε αρκετούς Έλληνες λογοτέχνες. Πολλά από τα έργα του έχουν διασκευαστεί και παιχτεί στο ελληνικό θέατρο.

Κλασική ηθογραφία της βικτoριανής εποχής

Μυστήριο και ατμόσφαιρα, έρωτες, φαντάσματα, αρρώστιες, προδοσίες και η αυστηρή και γεμάτη οικογενειακά εγκλήματα αγγλική κοινωνία στο μυθιστόρημα «Η γυναίκα με τα άσπρα» του Γουίλιαμ Γουίλκι Κόλινς

Σαν τον παλιό, καλό καιρό, ακριβώς. Εξάλλου καθόλου τυχαίο, κάτι μου θύμιζε! «Η γυναίκα με τα άσπρα» του Γουίλιαμ Γουίλκι Κόλινς που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Ηλέκτρα» στους «Κλασικούς». Ενα ογκώδες βιβλίο, γραμμένο το 1860, που εμπεριέχει τα πάντα: έρωτα, μυστήριο, τη βικτωριανή εποχή, ηθογραφία, αριστοτεχνική πλοκή, ενδιαφέρουσα γλώσσα που την καθιστά απολύτως σύγχρονη και σπαρταριστή η εξαιρετική μετάφραση του Ερρίκου Μπαρτζινόπουλου και που, πάνω απ όλα, εκφράζει μια ολόκληρη εποχή. Μιαν εποχή που ήξερε και τι είναι και πώς γράφεται ένα αληθινό μυθιστόρημα.

Τι είναι η ρωσική λογοτεχνία για μας σήμερα;

Τι είναι η ρωσική λογοτεχνία για μας σήμερα;

Τι είναι η ρωσική λογοτεχνία για μας σήμερα; Οι κλασικοί, πρώτα απ' όλα. Ο Πούσκιν, ο Γκόγκολ, ο Τσέχοφ, ο Τολστόι, ο Ντοστογιέφσκι, ο Λέρμοντοφ. Υστερα οι μετεπαναστατικοί συγγραφείς: ο Μαξίμ Γκόρκι, ο Ηλία Ερενμπουργκ, ο Μιχαήλ Σολόχοφ, σοσιαλρεαλιστές αυτοί, ταγμένοι στην εξύμνηση του ήρωα-εργαζόμενου και της σοσιαλιστικής ανοικοδόμησης της χώρας. Πλάι τους, οι διαφωνούντες -ο Μαγιακόσφκι, ο Ζαμιάτιν, ο Πάστερνακ, ο Μπουλγκάκοφ- και οι μεγάλοι ποιητές, που πλήρωσαν ακριβά, ο καθένας με τον τρόπο του, την ιδιοτυπία της φωνής τους: ο Μαντελστάμ, η Τσβετάγιεβα, η Αχμάτοβα. Οι συγγραφείς των πέτρινων χρόνων, απαγορευμένοι στη χώρα τους, έγκλειστοι στα στρατόπεδα εργασίας ή τα ψυχιατρεία, εξόριστοι στη Δύση, συγγραφείς των σαμιζντάτ, των πολυγραφημένων ή χειρόγραφων έργων που διαδίδονταν παράνομα, από χέρι σε χέρι. Και τέλος, οι νεότεροι, όσοι αναδύθηκαν μετά το 1989, οι συγγραφείς της νέας ρωσικής πραγματικότητας.

Παίκτης, 1866

Leave a reply

Ο Παίκτης (1866)

Το Μυθιστόρημα του Φεντόρ Ντοστογιέβσκι “Ο Παίκτης” μας μεταφέρει στον 19ο αιώνα στην καρδιά της Ευρώπης, στη Γερμανία. Με επίκεντρο τις κοσμοπολίτικες λουτροπόλεις Βισμπάντεν και Χόμπουργκ με τα ονομαστά Καζίνο της εποχής τα οποία είχε ο ίδιος ο συγγραφεύς είχε επισκεφθεί κατά το 2ο ταξίδι του στην Ευρώπη όπου και γνώρισε τη μετέπειτα δεύτερη γυναίκα του, ο Ντοστογιέφσκι δημιουργεί σε διάστημα λίγων ημερών το περίφημο μυθιστόρημα του.
Η αγάπη του για την πατρίδα του και τους συμπατριώτες του καταγράφεται με γλαφυρές πινελιές αναδεικνύοντας με τον πολύχρωμο χρωστήρα της πένας του, την υπεροχή των ρώσων ευγενών έναντι των ξεπεσμένων ευρωπαίων της εποχής της δεύτερης αυτοκρατορίας. Κυρίως όμως περιγράφει την εξάρτηση των ξεπεσμένων ευγενών από το χρήμα και την μανιώδη τους προσήλωση σαν μια διέξοδο από το οικονομικό τους αδιέξοδο, στο παιχνίδι της Ρουλέτας – ένα παιχνίδι που τον ίδιο τον συγγραφέα, είχε κυριολεχτικά συνεπάρει.
Με τα μάτια του ήρωα του Αλεξέι Ιβάνοβιτς προσηλωμένα στο κόκκινο και το μαύρο, στην επιτυχία ή αποτυχία, στη νίκη ή στην καταστροφή – όλα γύρω εξυφαίνονται μ’ αυτό το σκεπτικό. Το κέρδος είναι ο μόνος γνώμονας και επιδίωξη. Στη ρουλέτα, στον έρωτα, στην επιτυχία. Αλλιώς δεν περιμένει παρά η συντριβή και ο αφανισμός. Όλοι οι ήρωες του βιβλίου, προεξάρχοντος του νεαρού αφηγητή, αγωνίζονται για τον ίδιο σκοπό: Το χρήμα και τον έρωτα – κι αυτές είναι όλες οι ενασχολήσεις τους, γύρω από τις οποίες στροβιλίζονται οι ανάλαφρες, κοσμοπολίτικες φιγούρες τους —μιας τάξης που όδευε στην παρακμή, προετοιμάζοντας την άνοδο της νέας αστικής τάξης.

Ο Παίκτης – Εκδόσεις Γκοβόστη

Απόσπασμα Ο ΠΑΙΚΤΗΣ Dostojevskij, Fedor Michajlovic, 1821-1881
Απ’ το Ημερολόγιο ενός Νέου
ΚΕΦ. 1
Επιτέλους επέστρεψα απ’ τη δεκαπενθήμερη απουσία μου. Οι δικοί μας είναι κιόλας τρεις μέρες που βρίσκονται στο Ρουλέτεμπουργκ. Φανταζόμουνα πως θα με δέχονταν μ’ ανοιχτές αγκάλες, όμως γελάστηκα… Ο στρατηγός ωστόσο μου φαινόταν ευχαριστημένος σαν με είδε, αυτό όμως δεν τον εμπόδισε να μου μιλήσει με κάποια περιφρόνηση και με ξαπέστειλε αμέσως στην αδελφή του.
Ήταν φως φανερό πως κάπου θα τσιμπολόγησαν λεφτά. Μου φάνηκε μάλιστα πως ο στρατηγός ντρέπονταν λιγάκι να με κοιτάξει κατάματα. Η Μαρία Φιλίπποβνα ήταν πάρα πολύ απασχολημένη και μόλις ανταλλάξαμε μερικές λέξεις όμως τα χρήματα τα δέχτηκε, τα μέτρησε προσεχτικά κι άκουσε όλη τη διήγηση μου. Στο γεύμα περίμεναν να ‘ρθει κι ο Μεζεντόβ, ο φραντσέζος κι ακόμα κάποιος άγνωστος σε μένα Άγγλος. Κι όπως ήταν η συνήθεια τους, μόλις ακούστηκαν λίγα λεφτά στην τσέπη τους, αμέσως κι όλας καλέσανε μουσαφιρέους στο τραπέζι. Η Πολίνα Αλεξάντροβνα άμα με είδε με ρώτησε γιατί άργησα τόσο πολύ, κι έφυγε δίχως ν’ ακούσει την απάντηση μου πως το ‘κανα αυτό επίτηδες. Κι όμως έπρεπε να εξηγηθούμε μεταξύ μας, γιατί είχαν μαζευτεί ένα σωρό ζητήματα.

«Έγλημα και Τιμωρία» του Φίοντορ Ντοστογιέφσκι

Ο Ρασκόλνικοφ ζάρωσε τα φρύδια του και κοίταξε επίμονα τον Ζαμιότοβ. "Έχετε, φαίνεται, όρεξη και θα θέλατε πολύ να μάθετε πώς θα ενεργούσα εγώ σ' αυτή την περίπτωση, ε;", ρώτησε τσατισμένος.


"Και βέβαια θα μ' ενδιέφερε", απάντησε εκείνος αδίσταχτα και σοβαρά. θα 'λέγε μάλιστα κανείς πως το βλέμμα του κι η φωνή του είχανε τώρα μια υπερβολική σοβαρότητα.


"Το θέλετε πολύ;".
"Πάρα πολύ".
"Ωραία. Να λοιπόν τί θα έκανα", άρχισε να λέει ο Ρασκόλνικοφ, πλησιάζοντας πάλι το πρόσωπο του στο πρόσωπο του Ζαμιότοβ, και κοιτάζοντας τον κατάματα. Μίλαγε ξανά μουρμουριστά, σε σημείο που ο Ζαμιότοβ ένιωσε τούτη τη φορά να τον διαπερνάει ένα ρίγος.


"Να τί θα έκανα: θα έπαιρνα τα λεφτά και τα κοσμήματα κι έπειτα βγαίνοντας από κει, δίχως να χάσω ούτε λεπτό, δίχως δισταγμούς, θα πήγαινα σ' ένα ερημικό μέρος, σε κάνα περιβόλι περιμαντρωμένο (ή κάτι παρόμοιο), θα είχα επισημάνει απ' τα πριν καμιά μεγάλη πέτρα, μέχρι είκοσι κιλά, όχι μακριά από την μάντρα και που θα βρισκότανε σε κείνη τη θέση από τότε ίσως που χτιζότανε το σπίτι, θα σήκωνα την πέτρα, που θα 'χε από κάτω φυσικά μια γούβα, και θα 'χωνα κει μέσα τα κοσμήματα και τα λεφτά. Ύστερα θα ξανάβαζα την πέτρα στη θέση της και θα πάταγα γύρω-γύρω το χώμα για να μη φαίνεται τίποτα. Έπειτα θα 'φευγα. Για ένα χρόνο, για δυο, για τρία, ούτε θα ζύγωνα καθόλου να τα πάρω. Ε, άντε πια να ψάξετε. Πέταξε το πουλάκι".

Φιόντορ Ντοστογιέφσκι

Φιόντορ Ντοστογιέφσκι

Τα παρακάτω αποσπάσματα από το βιβλίο του Φ. Ντοστογιέφσκι “Αδελφοί Καραμαζόφ”  είναι από τη συνομιλία ιεροεξεταστή – Χριστού (Σεβίλη, 16ος αιώνας)

Θέλεις να πας στον κόσμο και πηγαίνεις μ’ αδειανά τα χέρια, με κάποια υπόσχεση ελευθερίας που οι άνθρωποι με την ηλιθιότητά τους και με την έμφυτή τους διαφθορά δεν μπορούν ούτε καν να την κατανοήσουν, που τη φοβούνται και τη σκιάζονται γιατί τίποτα και ποτέ δεν υπήρξε για τον άνθρωπο και την ανθρώπινη κοινωνία πιο αφόρητο απ’ την ελευθερία! Ενώ, βλέπεις αυτές τις πέτρες μέσα σε τούτη τη γυμνή πυραχτωμένη έρημο; Κάνετες ψωμιά κι η ανθρωπότητα θα τρέξει πίσω Σου σαν κοπάδι, γεμάτη ευγνωμοσύνη κι υπακοή, αν και πάντα θα τρέμει από φόβο πως θα μπορούσες ν’ αποτραβήξεις το χέρι Σου και να πάψεις να τους δίνεις τα ψωμιά Σου. Μα Συ δε θέλησες να στερήσεις απ’ τον άνθρωπο την ελευθερία κι απόρριψες την προσφορά γιατί σκέφτηκες: Τι ελευθερία θάναι αυτή όταν η υπακοή θα εξαγοραστεί με ψωμιά;

 
Φιόντορ Ντοστογιέφσκι (1821-1881)

Το ήξερες, δεν μπορούσες να μην το ξέρεις αυτό το βασικό μυστικό της ανθρώπινης φύσης, μα αρνήθηκες τη μοναδική αλάνθαστη σημαία που Σου προτάθηκε για να εξαναγκάσεις όλους να Σε προσκυνήσουν ασυζητητεί – τη σημαία του επίγειου άρτου. Και την αρνήθηκες εν ονόματι της ελευθερίας και του επουράνιου άρτου. Κοίτα λοιπόν τι έκανες ακόμα. Κι όλα αυτά πάλι εν ονόματι της ελευθερίας! Σου λέω πως η πιο βασανιστική φροντίδα για τον άνθρωπο είναι τούτη: Ζητάει να βρει όσο μπορεί γρηγορότερα κάποιον που να μπορεί να του παραδώσει εκείνο το δώρο της ελευθερίας που μ’ αυτό γεννιέται ο δύστυχος.

Фёдор Достоевский

Фёдор Достоевский

Υπόγειο

[Απόσπασμα]

Είμαι ένας άνθρωπος άρρωστος… Ένας κακός άνθρωπος. Άνθρωπος αποκρουστικός. Νομίζω ότι πάσχω από το συκώτι μου. Εδώ που τα λέμε, δεν σκαμπάζω γρυ σχετικά με την αρρώστια μου και σίγουρα δεν ξέρω από τι πάσχω. Δεν ακολουθώ καμιά θεραπεία και ποτέ δεν νοσηλεύτηκα για κάτι, παρότι τιμώ και την ιατρική και τους γιατρούς. Επιπλέον, είμαι δεισιδαίμων, στο έπακρον∙ εντάξει, τόσο όσο να εκτιμώ την ιατρική. (Είμαι αρκετά μορφωμένος για να είμαι δεισιδαίμων, μα είμαι δεισιδαίμων). Όχι, δεν θέλω να τρέχω για γιατρειές, από κακία. Όμως εσείς αυτό, σίγουρα, δεν το καταλαβαίνετε. Εγώ ωστόσο το καταλαβαίνω. Εννοείται ότι δεν θα μπορέσω να σας εξηγήσω ποιον ακριβώς, εν τοιαύτη περιπτώσει, θα κακοκαρδίσω με την κακία μου∙ γνωρίζω πολύ καλά ότι τους γιατρούς δεν πρόκειται να τους «βλάψω» με το να μην τους ζητάω να με κάνουν καλά∙ ξέρω καλύτερα από τον καθένα ότι μόνο τον εαυτό μου θα βλάψω έτσι, κανέναν άλλο. Παρ’ όλα αυτά, αν δεν θέλω να θεραπευτώ, είναι από κακία. Το συκώτι πονάει, άσ’ το λοιπόν να πονέσει ακόμα περισσότερο!

Η γνώση και η αποδοχή της Δικαιοσύνης

Η γνώση και η αποδοχή της Δικαιοσύνης

Hannah Tompkins-measure for measure

Θ'αρχίσω με το συνηθές ρητό μου! Σε όλους γνωστό! Όσοι με γνωρίζουν, ξέρουν πως είναι το μότο μου. Όλα γίνονται για κάποιο λόγο, έχουν κάποιο σκοπό! Όλα γίνονται για καλό και όλα θα πάνε καλά στο τέλος! Μ'αυτή τη φράση στο στόμα σεργιανίζω τα τελευταία 4 χρόνια. Είναι κυριολεκτικά η πιπίλα μου! Τη ξεστομίζω συνεχώς και παντού! Άλλωτε στον ίδιο μου τον εαυτό, όταν δεν είμαι καλά και άλλωτε σε φίλους όταν περνάν αναποδιές. Όμως δεν το λέω μοναχά, το πιστεύω κιόλας ακράδαντα! Κι'αυτό πάντα με βοηθάει να προχωρώ.
Έτσι είναι φίλοι μου! Πιστέψτε το κι εσείς! Δεν είναι λίγες οι φορές που βγήκα αληθινή, είτε σε προσωπικές μου υποθέσεις, είτε σε άλλων. Είναι το νόημα όλων! Της ίδιας της ζωής! Άν το αντιληφθείτε αυτό, θα μπορέσετε να καταλάβετε κι όλα τα υπόλοιπα. Θα μπορέσετε να δέχεστε πιο εύκολα ο,τι άσχημο σας ζυγώνει και να το αντιμετωπίζετε με ψυχραιμία, δίχως να μεμψιμοιρείτε!  Πιστέψτε στο σκοπό! Στον ανώτερο σκοπό! Άλλωστε το έλεγε κι ο Αριστοτέλης : " Κάθε γεγονός υπαγορεύεται απο ένα τέλος. " , δηλαδή τα πάντα έχουν το σκοπό τους. Κάθε γεγονός υποδεικνύεται απο ένα σκοπό. (η λέξη "τέλος" στα αρχαία σημαίνει σκοπός.)

''Ο διπλός άνθρωπος'' του Ντοστογιέφσκι, ο Γκολιάτκιν που κρύβουμε όλοι μέσα μας

''Ο διπλός άνθρωπος'' του Ντοστογιέφσκι, ο Γκολιάτκιν που κρύβουμε όλοι μέσα μας

Ένα υπέροχο, ανατρεπτικό για εκείνη την εποχή, συναρπαστικό και ρηξικέλευθο μυθιστόρημα του Ντοστογιέφσκι, είναι ''ο διπλός άνθρωπος''. Καλώ όσους δεν το έχουν διαβάσει, να το διαβάσουν! Είναι κυριολεκτικά, μια κλωτσιά στον δήθεν καθωσπρεπισμό, στους αλαζόνες και μισαλλόδοξους, στα ρατσιστικά μυαλά και σ'όσους θαρρούν πως είναι τόσο τέλειοι που αρνούνται να αγκαλιάσουν οτιδήποτε διαφορετικό, θεωρόντας το, περιθωριακό και κατώτερο. Ένας ανεξίτηλος λεκές στ'ακριβά τους, φρεσκοσιδερωμένα πουκάμισα!
Στο βιβλίο αυτό ο Ντοστογιέφσκι, περιγράφει έναν άνθρωπο ονόματι Γκολιάτκιν, ο οποίος ζεί μια ήρεμη, μοναχική ζωή, δίχως πολλές συναναστροφές με άλλους, παρά μόνο στην δουλειά του ελάχιστα και στο σπίτι του με τον υπηρέτη του. Άνθρωπος ντροπαλός, εσωστρεφής και όχι ιδιαίτερα επικοινωνιακός. Περίεργος, κουμπωμένος, ιδιαίτερος και διαφορετικός.

Πρώιμος, αλλά δραστικός Ντοστογιέφσκι

Πρώιμος, αλλά δραστικός Ντοστογιέφσκι

ΤΗΣ ΜΑΓΙΑΣ ΣΤΑΓΚΑΛΗ

ΦΙΟΝΤΟΡ ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ, Νιέτοτσκα Νιεσβάνοβα, μτφρ. Γιάννος Ισαακίδης, εκδόσεις Ερατώ, σελ. 371

Πώς να γράφουμε; Να υποφέρουμε, να υποφέρουμε πολύ...

Φ. Ντοστογιέφσκι

Υπάρχουν στιγμές που θα ’θέλε κανείς να προεκτείνει το λογικό του και τις δυνάμεις του ως τα ακρότατα όρια του πόνου, ώστε η γνώση να ξεπηδήσει αιφνίδια σαν φλόγα

από το βιβλίο

Τελευταίο έργο της πρώιμης περιόδου του Ντοστογιέφσκι, η Ν. Νιεσβάνοβα αρχίζει να δημοσιεύεται το 1849. Στη διάρκεια του ιδίου έτους, η σύλληψη και η καταδίκη του Ντοστογιέφσκι σε καταναγκαστικά έργα στη Σιβηρία για συμμετοχή σε αντιμοναρχικούς κύκλους θα εμποδίσει την ολοκλήρωση του έργου.

Από τα τρία μέρη του βιβλίου, το πρώτο, και σε ένα μικρότερο βαθμό και το δεύτερο, διαθέτουν μια αυτοτέλεια που επιτρέπει στον αναγνώστη να τα διαβάσει σχεδόν ως αυτόνομες ιστορίες. Το έργο είναι γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο, με αφηγητή τη μικρή ομώνυμη ηρωίδα του βιβλίου. Το παιδί ζει αρχικά με τη μητέρα του και τον πατριό του –το πιο ενδιαφέρον δραματουργικά πρόσωπο του έργου- σε συνθήκες εξαθλίωσης.

ΦIONTOP ΝΤΟΣTOΓIEΦΣKI

ΦIONTOP ΝΤΟΣTOΓIEΦΣKI

Ο Φιοντόρ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκι (Фёдор Михайлович Достоевский) υπήρξε κορυφαία μορφή της παγκόσμιας λογοτεχνίας, ρωσικής καταγωγής. Γεννήθηκε το 1821 στη Μόσχα. Σπούδασε στη Στρατιωτική Σχολή Μηχανικών της Αγίας Πετρούπολης. Υπηρέτησε στο στρατό για μικρό χρονικό διάστημα αλλά τον εγκατέλειψε γρήγορα για να αφοσιωθεί στη λογοτεχνία. Μελέτησε την κοινωνία και τον κόσμο όχι θεωρητικά αλλά στην πράξη. Θέμα των έργων του, η ίδια η ζωή. Είδε από κοντά τις υποβαθμισμένες συνοικίες, γνώρισε τη φτώχεια, τον πόνο, την εξαθλίωση των ταπεινών ανθρώπων και στη συνέχεια μετέφερε τις εικόνες αυτές στα μυθιστορήματά του. Ασχολήθηκε με τον άνθρωπο και την κοινωνία και υπήρξε αγωνιστής και επαναστάτης.

O Θανάσης Λάλας προτείνει το βιβλίο του Φιόντορ Ντοστογιέφσκι " Ο Ηλίθιος"

Ενα απο τα εκατο βιβλία που αν δεν το διαβασετε η ζωη σας, όποια κι αν είναι, θα είναι σιγουρα φτωχότερη _ με την προυπόθεση ότι πιστευετε κι εσεις όπως κι ο γραφων, ότι πλουσιος δεν είναι αυτός που έχει τραπεζικους λογαριασμους παχουλους σαν τις ζωγραφικές εμπνευσεις του Μποτερο αλλά αυτός που ακουει την πεινα της ψυχής του. Ο Ντοστογιεφσκι και στους "Δαιμονισμένους" και στους "Αδελφους Καραμαζόφ" και σε όλα του τα έργα καταγραφει την ανθρωπινη ψυχή και το πως αντιδράκατω από διαφορετικές συνθηκες. Ενας βουτηχτης στο μυστηριο της ανθρωπινης υπαρξης ειναι, που εχει την δυνατότητα λογοτεχνικά νακρατάει την ανασα του και να πιάνει πάτω. Επιστρεφοντας στο πεδίο της αφήγησης εχει πάντα στα χέρια του το πολυτιμο που κρύβουν τα ανθρωπινα ναυαγια.

Ο "Ηλίθιος" είναι μιά πραγματεία γιά τήν ἀγάπη, σέ ὅλες της τίς μορφές, γιά τήν ἀνώτερη, συμπαντική ἁρμονία, γιά αυτό που θα θελαμε να είμαστε κι ας μην γινόμαστε ποτέ. Το μυστηριο της υπαρξης: να θελουμε συχνά ότι δεν μπορούμε... Το αινιγμα της υπαρξης: ποςο βοηθάνε οι βόλτες εξω από τα όρια και η επιςτροφη εντός ορίων ποιές συνέπειες εχει στο υπόλοιπο της ζωής μας;
Γιά πολλούς ο "Ηλίθιος", θεωρείται το καλλίτερο, ἔργο τοῦ Ντοστογιέφσκι.
«Δέν ὑπάρχει τίποτα δυσκολότερο στόν κόσμο ἀπό τήν ἀπεικόνιση τοῦ πραγματικά ὑπέροχου ἀνθρώπου... Καί δέν ὑπάρχει πιό ὑψηλή ἀποστολή γιά τόν ἄνθρωπο ἀπό τό νά διαθεσει τόν ἑαυτό του στούς άλλους ἀνθρώπους χωρίς να περιμένει τίποτα ως επιστροφη οφέλειας»... Στον "Ηλίθιο ο συγγραφέας μπαίνει στον πειρασμό νά καταπιαστεῖ μέ τό δύσκολο ἐγχείρημα τῆς παρουσίασης ὄχι ἑνός ἀκόμα ήρωα, μεταξύ των πολλῶν ἄλλων ηρώων της λογοτεχνίας, ἀλλά τοῦ «ἀπόλυτα καλοῦ» ἀνθρώπου. 
Τι σημαίνει αυτός ο άνθρωπος είναι "καλός"; Και πόσο δυσκολο είναι να είσαι "καλός"; Πόσο το "καλος" αυτό ταυτίζεται με το θύμα; Ανοιγει ο δρόμος γιά τον "καλό" ανθρωπο ή κλεινει; Τι είναι πιο φυσικό στη ζωή που ζουμε να είσαι καλος ή όχι; Μπορεί ενας "καλός" ανθρωπος να μετατραπεί σε τέρας; 
Ὁ ἀλλόκοτος ἥρωάς του, ὁ πρίγκιπας Μίσκιν, ἐνσαρκώνει τήν ἰδέα τῆς ἀληθινῆς ἀγάπης καί αὐταπάρνησης, τῆς ἀγάπης πού φτάνει ὥς τή θυσία. 
Για ποιόν θυσιαζεται;
Ὁ Μίσκιν-Χριστός πάσχει, χαίρεται, συμπονᾶ, ἐρωτεύεται, ἀλλά ἡ πραγματική ζωή τόν ὑπερβαίνει. 
Σταυρώνεται. 
Θά ὑποκύψει κι' αὐτός, ὅπως καί τά ὑπόλοιπα πρωταγωνιστικά πρόσωπα τοῦ ἔργου, ἡ ὄμορφη, ἄτυχη κι' ἐρωτευμένη μέ τόν πρίγκιπα Ναστάσια Φιλίπποβνα κι' ὁ παθιασμένος μαζί της Ραγκόζιν, στόν ἀδυσώπητο νόμο τῶν ἀνθρώπινων παθῶν, πού συχνά ὁδηγεί στό θάνατο ἤ στην τρέλα;
Διαβαστε το και πολλαπλασιαστε την διασταση της γνώσης σας για την ανθρωπινη υπαρξη και πανω από όλα τον χρόνο σας. Γιατι ο παλλαπλασιασμός του χρόνου μας είναι η ποιότητα της ζωής μας!