Γυναίκες ζωγράφοι της ιταλικής Αναγέννησης
Sofonisba Anguissola, Αυτοπροσωπογραφία,1556.
Στην Αναγέννηση υπήρχαν περισσότερες γυναίκες ζωγράφοι απ’ όσο συνήθως θεωρούμε σήμερα. Οι ιστορίες αυτών των καλλιτεχνιδών αρχίζουν σταδιακά να αποκαλύπτονται και τα έργα τους να γίνονται ευρύτερα γνωστά.Κατά την ιταλική Αναγέννηση, οι καλές τέχνες ήταν μία κοινωνική αναγκαιότητα, εν μέρει επειδή το μεγαλύτερο κομμάτι του πληθυσμού ήταν αναλφάβητο και έτσι η πνευματική του καθοδήγηση στηρίχθηκε σε οπτικά ερεθίσματα.
Η πνευματικότητα έπαιζε σημαντικότατο ρόλο στην αναγεννησιακή κοινωνία ενδεχομένως εξαιτίας της πανταχού παρούσας απειλής του θανάτου, είτε από ασθένειες είτε λόγω πολιτικών ασταθειών. Δεν μπορούσε κανείς να προβλέψει πότε θα ξεσπάσει ένας πόλεμος ή πότε θα εξαφανιστεί ο μισός πληθυσμός από την Πανούκλα.
Για τις γυναίκες ο κίνδυνος θανάτου ήταν ακόμη μεγαλύτερος. Καθώς θεωρούνταν ότι ήταν γεννημένες για να παντρευτούν, οι γάμοι τους χρησιμοποιούνταν για να ενισχυθούν οι δεσμοί ανάμεσα σε οικογένειες. Με το που παντρευόταν μία γυναίκα, αναμενόταν να φέρει στον κόσμο όσο περισσότερα παιδιά μπορούσε. Δυστυχώς, μη έχοντας ακόμη εφευρεθεί η σύγχρονη ιατρική, οι επιπλοκές στη γέννα οδηγούσαν πολύ συχνά σε πρόωρο θάνατο των γυναικών.
Lavinia Fontana, Venus and Cupid.
Λαμβάνοντας υπόψη τους κοινωνικούς και πολιτισμικούς περιορισμούς της εποχής, προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι στην Αναγέννηση ορισμένες γυναίκες είχαν τη δυνατότητα να ασχοληθούν με ο,τιδήποτε άλλο από το να είναι μητέρες και σύζυγοι. Το κοινωνικό συμβόλαιο της περιόδου δεν επέτρεπε στις γυναίκες να έχουν οποιαδήποτε άλλη απασχόληση έξω από το σπίτι τους, εκτός και αν επρόκειτο για μοναστήρι. Τα μοναστήρια ήταν συχνά η εναλλακτική λύση στο γάμο. Εκεί οι γυναίκες είχαν τη δυνατότητα να μάθουν να διαβάζουν και να ζωγραφίζουν και γενικότερα να συμμετάσχουν σε δραστηριότητες στις οποίες δεν θα είχαν καμία πρόσβαση σε αντίθετη περίπτωση.
Μία από τις πρώτες γυναίκες καλλιτέχνιδες της Αναγέννησης που «μπήκαν» στην ιστορία ήταν μία μοναχή, γνωστή ως Αγία Αικατερίνη της Μπολόνιας. Μετά τον θάνατό της, το σώμα της εξετάφη και το σκήνωμά της διατηρείται μέχρι σήμερα σε ένα παρεκκλήσι στη Μπολόνια, όπου η Αγία βρίσκεται καθισμένη περιτριγυρισμένη από τις δημιουργίες της.
Plautilla Nelli, Madonna con bambino e quattro angeli.
Μία ακόμη μοναστική ζωγράφος της Αναγέννησης, η οποία ανακτά σταδιακά την αναγνωσιμότητα, είναι η Plautilla Nelli (1523-1588). Ο ζωγράφος και ιστορικός Giorgio Vasari (1511-1574) έγραψε εκτενώς για τους αναγεννησιακούς καλλιτέχνες, όμως αναφέρθηκε μόλις σε τέσσερις γυναίκες, η Nelli ήταν μία από αυτές. Εκπαιδεύτηκε σύμφωνα με το ύφος του Fra Bartolomeo (1472-1517), με τα έργα του οποίου ήρθε σε επαφή μέσω του μαθητή του, Fra Paolino. Το έργο της «Θρήνος» το εμπνεύστηκε από παρόμοιες συνθέσεις του Fra Bartolomeo.
Οι μοναχές που έμαθαν να ζωγραφίζουν στην Αναγέννηση είχε τυπικά ανορθόδοξη εκπαίδευση και το μοναδικό στυλ τους συχνά είχε ως αποτέλεσμα να θεωρείται το έργο τους «λαϊκό», απλοϊκό, ή περιθωριακό καλλιτεχνικά. Ένα τέτοιο παράδειγμα μπορεί κανείς να δει στο μοναστήρι της Santa Anna Novella στη Φλωρεντία, στο οποίο στεγάζεται το μεγάλο έργο της Nelli με θέμα τον Μυστικό Δείπνο. Παραδοσιακά, ένα τέτοιο έργο προοριζόταν για τον χώρο της τραπεζαρίας του μοναστηρίου (έτσι έγινε για παράδειγμα και με τον διάσημο «Μυστικό Δείπνο» του Λεονάρντο ντα Βίντσι). Παρά τις τεχνικές της ικανότητες, τα θηλυπρεπή φυσικά χαρακτηριστικά των αποστόλων αποκαλύπτουν την έλλειψη εξοικείωσης της μοναχής ζωγράφου με το ανδρικό σώμα. Πράγματι, μόνο από τον 19ο αιώνα κι έπειτα επιτράπηκε σε γυναίκες ζωγράφους να μελετήσουν σχέδια από ζωντανά θέματα.
Εκτός από το να μπουν σε κάποιο μοναστήρι, οι γυναίκες μπορούσαν επίσης να διδαχθούν την τέχνη της ζωγραφικής από τους πατεράδες τους. Άνδρες καλλιτέχνες συχνά δίδασκαν τις κόρες τους οι οποίες δούλευαν στα εργαστήρια τους. Αρκετές αξιόλογες γυναίκες ζωγράφοι ξεκίνησαν έτσι την καριέρα τους, όπως η Lavinia Fontana, η Barbara Longhi, η Marietta Robusti (κόρη του Τιντορέττο) και η Fede Galizia.
Fede Galizia, Judith mit dem Haupt des Holofernes, 1596.
Από τις πιο εξαιρετικές ζωγράφους της εποχής ήταν η Sofonisba Anguissola (1532-1625). Σε αντίθεση με πολλές άλλες, η Anguissola δεν ήταν μοναχή ούτε κόρη ζωγράφου. Μάλιστα, ο πατέρας της την ενθάρρυνε, όπως και τα υπόλοιπα παιδιά του, να αναπτύξουν τα ταλέντα τους στις τέχνες (πολλές από τις αδελφές της έγιναν επίσης ζωγράφοι).
Sofonisba Anguissola, «Η Lucia, η Minerva και η Europa Anguissola ενώ παίζουν σκάκι», 1555.
Η Anguissola πειραματίστηκε με νέους τρόπους και νέες μεθόδους προσωπογραφίας, στις οποίες τα αντικείμενα ή πρόσωπα τοποθετούνταν με ασύμβατο τρόπο ή κάνοντας κάποια δραστηριότητα. Το διάσημο έργο της τέτοιου τύπου είναι οι προσωπογραφίες των αδελφών της, με τίτλο «Η Lucia, η Minerva και η Europa Anguissola ενώ παίζουν σκάκι», το οποίο φιλοξενείται στο Εθνικό Μουσία στο Poznam της Πολωνίας.
Sofonisba Anguissola, Self Portrait.
Το ταλέντο της αναγνωρίστηκε από πολλές γνωστές προσωπικότητες της εποχή της, συμπεριλαμβανομένου του Μιχαήλ Αγγέλου και του Τζόρτζιο Βαζάρι, οι οποίοι τις έπλεξαν τον εγκώμιο. Έγινε η ζωγράφος της αυλής της βασίλισσας της Ισπανίας, την οποία επιπλέον δίδαξε ζωγραφική. Αντίθετα με τις σύγχρονές της γυναίκες, στην Anguissola δόθηκε η ευκαιρία να έχει μία καριέρα ενώ δεν παντρεύτηκε έως περίπου τα 40 της χρόνια.
Τα τελευταία χρόνια , σημαντικοί οικονομικοί πόροι έχουν δοθεί στην έρευνα σχετικά με το έργο και τη ζωή αυτών των ταλαντούχων γυναικών, ώστε να μπορέσουν να ακουστούν οι ιστορίες τους. Τα έργα γυναικών αναγεννησιακών ζωγράφων ανακαλύπτονται σε μουσειακά αρχεία, σε δημοπρασίες καθώς και σε εργαστήρια συντήρησης έργων τέχνης.
Πηγή: Artnet.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου