Το αρχέτυπο του Ολοκληρωτισμού (C.G. Jung)

Το δεύτερο κείμενο προέρχεται από τις σημειώσεις ενός φίλου αναγνώστη πάνω στο βιβλίο του σπουδαίου Ελβετού ψυχίατρου του περασμένου αιώνα Carl Jung "Το Αρχέτυπο του Ολοκληρωτισμού". Δίνει μια ψυχολογική εξήγηση για το πώς μια κοινωνία μπορεί να οδηγηθεί στην επιβολή ολοκληρωτικών καταστάσεων μετά από μια μεγάλη καταστροφή. Καταλήγει κι αυτό ότι η Παιδεία είναι η καλύτερη αντιμετώπιση τέτοιων κινδύνων.

Είναι κοινώς γνωστό ότι μια κοινωνική καταστροφή αυξάνει το αγελαίο ένστικτο και τον κίνδυνο επιβολής ολοκληρωτικών καταστάσεων. Γιατί όμως και πώς; 

Σύμφωνα με τον Jung, κάθε ελάττωμα ή σφάλμα της συνειδητής ζωής (πχ υπερβολή, έλλειμμα, μονοπλευρισμός κλπ) προκαλεί μια αντίρροπη μη-συνειδητή δραστηριότητα. Αν αυτό δεν μπορέσει να εξηγηθεί ή να αφομοιωθεί συνειδητά, δημιουργεί νευρώσεις ή και ψυχώσεις.

Σκεφθείτε τώρα την ‘παλίρροια’ των συναισθημάτων, που γεμίζει το ασυνείδητο μετά από μια μεγάλη καταστροφή ή έναν πόλεμο. Καθρεπτίζεται συνήθως στις κουβέντες και τα όνειρά μας, με τρόπο (σύμβολα) που εκπέμπει πρωτογονισμό, βιαιότητα και ωμότητα.  Όταν τέτοια σύμβολα εμφανιστούν και σε άλλα άτομα, αυτά συνδέονται μεταξύ τους με μια ‘μαγνητική δύναμη’ και σχηματίζεται ένας όχλος, που αναζητά τον ‘ηγέτη’ του. 

Κι αυτός θα βρεθεί αργά ή γρήγορα, στο πρόσωπο με τη μικρότερη αντίσταση, τη μικρότερη αίσθηση ευθύνης και τη μεγαλύτερη τάση για κυριαρχία. Και θ’ αφήσει αχαλίνωτο ό,τι είναι έτοιμο να ξεσπάσει και ο όχλος θα τον ακολουθήσει, σαν χιονοστιβάδα εκτός ελέγχου. 

Κι όταν προκύψει το χάος, τότε σαν νέα αντί-κίνηση, νέα σύμβολα θα εμφανιστούν, μόνο που αυτή τη φορά θα αντανακλούν την Τάξη. Γιατί η έλλειψη προσανατολισμού στο συνειδητό αντισταθμίζεται με το αρχέτυπο της τάξης στο ασυνείδητο. 

Κι αν ούτε τότε αυτά τα σύμβολα δεν γίνουν κατανοητά, το αίσθημα ατομικής ευθύνης θα παραμεριστεί από ένα περίεργο συνδυασμό αίσθησης καθήκοντος και αδυναμίας του ατόμου. Το άτομο θα αντιλαμβάνεται το Κράτος (ή όποια οργάνωση το υποκαθιστά) σαν μια υπερ-οντότητα, που πετυχαίνει αυτά που ένας (αδύναμος) άνθρωπος δεν μπορεί να πετύχει. 

Οδηγούμαστε τότε σε μάζες ανθρώπων και ισχυρές οργανώσεις, που μέσα τους το άτομο εξαφανίζεται ολοκληρωτικά (ψυχολογία μάζας). Οδηγούμαστε στη σκλαβιά στο Κράτος , δηλαδή στον ολοκληρωτισμό. Που θα ονομαστεί ‘επανάσταση των μη ισχυρών’, αλλά θα είναι η απληστία των μη εχόντων, των απόρων.  Ο Χίτλερ ήταν η μεγαλύτερη προσωποποίηση όλων των κατωτεροτήτων του ανθρώπου.

Τα φιλοπόλεμα όμως ένστικτα του ανθρώπου δεν ξεριζώνονται και γι αυτό η απόλυτη ειρήνη δεν είναι εφικτή. Κι επιπλέον, είναι η ειρήνη που τρέφει τον πόλεμο κι ο πόλεμος που επαναφέρει την ανάγκη της (Ηρακλείτεια εναντιοδρομία).

Η αληθινή δημοκρατία λοιπόν είναι μια πολύ ψυχολογική οργάνωση, που στηρίζεται στην ανθρώπινη φύση και επιτρέπει τις προστριβές. Η ποιότητα όμως της κοινωνίας και του κράτους εξαρτάται άμεσα από τη νοητική κατάσταση και το επίπεδο συνείδησης των ατόμων και των οργανώσεων. Γι αυτό, το καλύτερο αντίδοτο είναι η Παιδεία.

Αναρτήθηκε από Διονυσοσκουφίτσα στις 1:28 π.μ.