Δύο γράμματα του Τολστόι στον Στρακώφ για τον Ντοστογιέφσκι

Leo Tolstoy to Nikolai Strakov

23 Σεπτεμβρίου 1880

Είμαι τελείως ανίκανος να καταλάβω τη ζωή που ζουν οι άνθρωποι της Μόσχας — κι αυτοί οι ίδιοι δεν την καταλαβαίνουν. Από το άλλο μέρος, καταλαβαίνω πράγματι και αγαπώ τη ζωή των χωρικών, των περιπλανώμενων, και πολλών άλλων του ιδίου είδους• αυτές είναι οι τάξεις στις οποίες συνεχίζω να αφιερώνω την προσοχή μου και, πιστεύω, όχι χωρίς επιτυχία.

Πριν από λίγο καιρό ήμουν κακόκεφος και χρησιμοποίησα την αναγκαστική μου σχόλη στο διάβασμα του [βιβλίου του Ντοστογιέφσκι] Το Σπίτι των Πεθαμένων. Αν και το είχα ξαναδιαβάσει, βρήκα ότι είχα ξεχάσει το περισσότερο απ' αυτό. Δεν γνωρίζω κανένα καλύτερο βιβλίο σε ολόκληρη τη σύγχρονη λογοτεχνία, μηδέ του Πούσκιν εξαιρουμένου. Δεν είναι το ύφος, αλλά η άποψη που είναι τόσο θαυμάσια ειλικρινής, φυσική και χριστιανική. Ένα πραγματικά ηθοπλαστικό βιβλίο! Το διάβασμα του μου έδωσε περισσότερη ευχαρίστηση από όση είχα νιώσει για μακρό χρονικό διάστημα. Όταν δεις τον Ντοστογιέφσκι, δος του την αγάπη μου.

* * *

(Αρχές του 1881 )

Το μόνο που θέλω είναι να μπορούσα να πω όλα όσα αισθάνομαι για τον Ντοστογιέφσκι. Με την έκφραση των συναισθημάτων σου έχεις μερικώς επίσης εκφράσει καί τα δικά μου. Ποτέ δεν τον είδα, ούτε είχα καμία άμεση επικοινωνία μ' αυτόν, αλλά τώρα που είναι πεθαμένος συνειδητοποιώ ότι ήταν πιο αγαπητός, πιο κοντινός και πιο αναγκαίος για μένα από οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο. Ποτέ δεν σκέφτηκα να τον ανταγωνιστώ —ποτέ! Καθετί που έκανε ήταν τόσο καλό, τόσο γνήσιο, που έτερψε την καρδιά μου. Είμαι ικανός να ζηλέψω έναν άνθρωπο για τη διάνοιά του ή για το καλλιτεχνικό του ταλέντο, αλλά οι πράξεις που βγαίνουν από την καρδιά μόνο ευχαρίστηση μπορούν να μου δώσουν: Πάντοτε λογάριαζα τον Ντοστογιέφσκι μεταξύ των φίλων μου και ήλπιζα μια μέρα να τα καταφέρω να τον γνωρίσω, αλλά δεν ήταν γραφτό να συμβεί. Όταν διάβασα τα απροσδόκητα νέα του θανάτου του, ένιωσα σαν κάποιο στήριγμα να τραβήχτηκε από μένα. Τα είχα εντελώς χαμένα, και συνειδητοποίησα καθαρά για πρώτη φορά πόσο πολύ τον αγαπούσα. Ακόμα δεν έχω πάψει να θρηνώ τον χαμό του. Μόνο λίγο πρίν το θάνατό του διάβασα για πρώτη φορά, με βαθιά συγκίνηση, το μυθιστόρημα του Ταπεινωμένοι και Καταφρονεμένοι.

Από Το Δέντρο, τχ.100/Οκτ. 1997
Απόδοση (από την αγγλική μετάφραση του Paul England) : Δημήτριος Ι. Χατζόπουλος

(πρωτ. φωτογραφία: utoronto.ca)