''Ο διπλός άνθρωπος'' του Ντοστογιέφσκι, ο Γκολιάτκιν που κρύβουμε όλοι μέσα μας
Ένα
υπέροχο, ανατρεπτικό για εκείνη την εποχή, συναρπαστικό και ρηξικέλευθο
μυθιστόρημα του Ντοστογιέφσκι, είναι ''ο διπλός άνθρωπος''. Καλώ όσους
δεν το έχουν διαβάσει, να το διαβάσουν! Είναι κυριολεκτικά, μια κλωτσιά
στον δήθεν καθωσπρεπισμό, στους αλαζόνες και μισαλλόδοξους, στα
ρατσιστικά μυαλά και σ'όσους θαρρούν πως είναι τόσο τέλειοι που
αρνούνται να αγκαλιάσουν οτιδήποτε διαφορετικό, θεωρόντας το,
περιθωριακό και κατώτερο. Ένας ανεξίτηλος λεκές στ'ακριβά τους,
φρεσκοσιδερωμένα πουκάμισα!
Στο βιβλίο αυτό ο Ντοστογιέφσκι, περιγράφει έναν άνθρωπο ονόματι Γκολιάτκιν, ο οποίος ζεί μια ήρεμη, μοναχική ζωή, δίχως πολλές συναναστροφές με άλλους, παρά μόνο στην δουλειά του ελάχιστα και στο σπίτι του με τον υπηρέτη του. Άνθρωπος ντροπαλός, εσωστρεφής και όχι ιδιαίτερα επικοινωνιακός. Περίεργος, κουμπωμένος, ιδιαίτερος και διαφορετικός.
Γεμάτος με ανασφάλειες, φόβους και καθόλου αυτοπεποίθηση. Παρ'όλα αυτά αποζητά μανιωδώς τη προσοχή των συνεργατών του στη δουλειά και των γνωστών του. Επιθυμεί να επικοινωνήσει, να είναι μέρος μιας παρέας, να τραβήξει το ενδιαφέρον των γύρω του, να είναι αρεστός κι αποδεκτός απο αυτούς. Το εύχεται σιωπηλά, μην έχοντας τρόπο να το ζητήσει. Όμως κανείς δε φαίνεται να ζυγώνει προς το μέρος του. Κι εκείνος οδηγείται σε κάποιες απρεπείς και απελπιστικές κινήσεις, προκειμένου να του δώσουν σημασία. Μια απ'αυτές είναι όταν κάνει απόπειρα να πάει ακάλεστος στο γεύμα του γνωστού του κρατικού συμβούλου Ολσούφγι Ιβάνοβιτς. Θεωρόντας πως κι ας μην τον προσκάλεσε κανείς, είναι φυσιολογικό να πάει, λόγω του οτι ξέρει χρόνια τον Ιβάνοβιτς. Φτάνοντας εκεί, βρίσκεται προ δυσάρεστης εκπλήξεως όταν ο υπηρέτης στην είσοδο του ανακοινώνει πως έχει εντολή απ'το αφεντικό του, να μην τον αφήσει να περάσει. Θλίβεται και προσβάλλεται ταυτοχρόνως. Δεν μπορεί να το δεχτεί! Φεύγει κι ύστερα απο κάμποση ώρα επιστρέφει κι επιχειρεί να μπεί κρυφά στο διαμέρισμα του Ιβάνοβιτς απ'την είσοδο της υπηρεσίας. Μπαίνει στη σκάλα της υπηρεσίας και για αρκετή ώρα διστάζει να εισέλθει στο σαλόνι. Μια έντονη εσωτερική διαμάχη τον βασανίζει, δεν είναι σίγουρος γι'αυτό που πάει να κάνει. Ντρέπεται τόσο πολύ! Αποφασίζει τελικά να μπεί στο σαλόνι! Καθώς στέκεται μπροστά τους, μοιάζει με πάπια σκυφτή γύρω απο λυγερούς κύκνους. Όλοι εκεί μέσα πλούσιοι, καλοντυμένοι κι ευπρεπείς. Μια κοινωνία ελίτ! Άν και Ρώσοι, μιλούν όλοι φαρσί τα γαλλικά! Μιάς και στα μεγάλα σαλόνια, ταιριάζει καλύτερα αυτή η διάλεκτος. Μάταιη η προσπάθειά του! Κανείς απο δαύτους δεν είχε τη δυνατότητα να καταλάβει την ανάγκη που έσερνε μαζί του. Τα μάτια όλων, τον κοιτούσαν περιφρονητικά, δίχως ίχνος συμπόνιας, αποδοχής και ανθρωπιάς. Όλα τον έδιωχναν απο'κει μέσα! Άλλοι τον κοίταζαν με λύπηση, άλλο με αηδία και άλλοι αδιαφορούσαν. Ύστερα απο λίγο, όπως καταλαβαίνετε, τον έδιωξαν.
Κάπως έτσι λοιπόν ζούσε! Μαθαίνοντας να βιώνει την απόρριψη και τη σκληρότητα των συνανθρώπων του. Άλλοτε γελούσαν μαζί του κι άλλοτε απλώς αδιαφορούσαν. Κι όταν προσπαθούσε να επικοινωνήσει με άλλους, το άγχος του τον ανάγκαζε να φλυαρεί άσχετα και να τραυλίζει. Εκείνος χαμένος κι απογοητευμένος, μονολογούσε πολλές φορές. Χανόταν συνεχώς μέσα σε παραληρήματα. Σκέψεις μυριάδες, ασυνάρτητες, γεμάτες μίσος, πόνο κι απελπισία, τυραννούσαν το μυαλό του. Ώσπου αφέθηκε έρμαιο της θλίψης του κι έχασε τον έλεγχο! Υποτάχθηκε στη μελαγχολία που του επέβαλλε ο νούς του και παρανόησε. Άρχισε να έχει έμμονες ιδέες, να πιστεύει πως όλοι συνωμοτούν εναντίον του, να βλέπει παντού εχθρούς και να έχει παραισθήσεις. Το τελικό και καταστροφικό του στάδιο ήταν όταν άρχισε να νομίζει πως βλέπει έναν άνθρωπο που ήταν ολόιδιος με εκείνον, που είχε ακριβώς το ίδιο όνομα με εκείνον και που ξεκίνησε να δουλεύει εκεί που εργαζόταν εκείνος. Σαφώς και δεν υπήρχε αυτός ο άνθρωπος, παρά μονάχα στην παραίσθηση του Γκολιάτκιν. Ανησυχούσε λοιπόν πως αυτός ο άνθρωπος που έβλεπε, ήθελε να του κλέψει τη ζωή και τους φίλους που δεν κατάφερε ο ίδιος να έχει. Σύμφωνα με τη παραίσθησή του πάντα, αυτός ο σωσίας του πέτυχε να του κλέψει τα πάντα και να γίνει αυτός ένας άλλος Γκολιάτκιν, ένας Γκολιάτκιν με χιούμορ, με άνεση λόγου, κοινωνικός κι αγαπητός σε όλους! Με λίγα λόγια η παραίσθησή του αυτή περιλάμβανε έναν άνθρωπο ίδιο με εκείνον στην εμφάνιση και το όνομα, αλλά διαφορετικό στο χαρακτήρα. Έναν άνθρωπο που του έκλεψε τη ζωή, γιατί είχε το θάρρος να φερθεί, έτσι όπως δε μπορούσε να φερθεί ο γνήσιος Γκολιάτκιν. Σ'αυτόν τον άνθρωπο φαντάστηκε ίσως, το πώς θα'θελε να ήταν ο ίδιος. Για να μην μακρυγορώ, τελικά είχε αρχίσει να πάσχει απο σχιζοφρένεια και τον έκλεισαν στο ψυχιατρείο.
Το νόημα στο οποίο θέλω να καταλήξω και είναι λίγο παρόμοιο σε ένα μέρος του με αυτό που έγραφα στο άρθρο μου ''παιχνίδια μυαλού'', είναι οτι ο Γκολιάτκιν, έπεσε θύμα του εγκεφάλου του. Ενέδωσε ασυνείδητα στη παγίδα του νού του και η κατάληξή του ήταν μοιραία. Όλοι όμως μέσα μας κρύβουμε έναν Γκολιάτκιν! Ακόμη και οι νάρκισσοι! Πιστεύω μάλιστα πως γίνονται νάρκισσοι αθελά τους, λόγω του υπερβολικού φόβου τους, μήπως και νικήσει ο Γκολιάτκιν πού'χουν μέσα τους. Θέλοντας να τον καταπνίξουν, αυτόν κι όλες τις ανασφάλειες και τα κόμπλεξ τους, αρχίζουν και υπερβάλλουν με τον εαυτό τους.
Όλους μας, λίγο-πολύ, μας κατατρώνε το νού πού και πού, κάποιες τέτοιες ανασφάλειες και φόβοι σαν του Γκολιάτκιν. Όλοι μας καθημερινά αμφιβάλλουμε με τον εαυτό μας και κάποιες φορές νιώθουμε ανεπιθύμιτοι. Είναι ανθρώπινο! Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να χαλιναγωγούμε το μυαλό μας! Να το προλαβαίνουμε πρίν ξεφύγει αρκετά! Να μην ενδίδουμε σε τέτοιου είδους σκέψεις κι ας ριζώνουν απροσκάλεστες στο νόυ μας. Ειδάλλως μπορούμε πολύ εύκολα να ξεφύγουμε και να χάσουμε τον έλεγχο.
Ήταν σίγουρα ένα επαναστατικό βιβλίο, για την εποχή του! Το σημαντικότερο που πρέπει να γνωρίζετε είναι οτι μέσα σ'αυτό το μυθιστόρημα ο Ντοστογιέφσκι έκλεισε, λίγο απο τον εαυτό του. Έγραψε για κάτι που είχε βιώσει και ο ίδιος, στη προσωπική του ζωή. Καθώς υπήρξαν πολλοί που του φέρθηκαν σκάρτα και προσπάθησαν να τον κάνουν να νιώσει άσχημα με τον εαυτό του. Ο ήρωάς του, ο Γκολιάτκιν, έχει άμεση σχέση μαζί του! Είναι ένα μέρος του εαυτού του! Το έγραψε σε μιά περίοδο της ζωής του, που ένιωθε κάπως έτσι.
Αφού είχε ολοκληρώσει σε ηλικία 24 χρονών το πρώτο του μυθιστόρημα ''οι φτωχοί'', είχε εισπράξει αγάπη, θαυμασμό κι αποδοχή απο το κόσμο και τους τότε συγγραφείς και ποιητές! Έγινε γνωστός και είχε μεγάλη απήχηση το πρώτο του βιβλίο, καθώς και πολύ καλές κριτικές. Αυτή του η επιτυχία, του χάρισε την ελεύθερη είσοδο στα μεγάλα λογοτεχνικά σαλόνια. Το μυαλό του όμως, όπως είναι φυσικό κι ανθρώπινο, πήρε γρήγορα αέρα. Ζαλισμένος απ'την ίδια του τη φήμη, αρχίζει να φέρεται με έπαρση και ματαιοδοξία. Νευρωτικος κι επιθετικός ενδίδει τόσο ανώριμα στην απροσδόκητη επιτυχία του! Αυτή του η συμπεριφορά τον καθιστά αυτόματα, εύκολο στόχο! Τον μετατρέπει σε αναλυτή λεία για τα δόντια των υπόλοιπων λογοτεχνών! Έτσι καταντάει περίγελος, δινοντάς τους, άθελά του, τροφή για σχόλια είς βάρος του. Κι απο κεί που ήταν ψηλά στα μάτια όλων, αυτομάτως πέφτει! Ο Τουργκένιεφ, μαζί με άλλους αρχίζουν να παίζουν με το μυαλό του, σερνοντάς τον δίχως να το αντιλαμβάνεται σε άσκοπες λογομαχίες, οι οποίες έχουν σκοπό τη γελοιοποίησή του. Χαρακτηριστικό της απελπισίας του είναι εκείνο που λέει ο Ντοστογιέφσκι : ''Θεέ μου! είναι τρομερό! Όπου βρεθώ γελούν μαζί μου! ''
Κάπως έτσι αποσύρεται απ'τα λογοτεχνικά σαλόνια και περνά στην αφάνεια. Περνά μιά περίοδο άρνησης κι απογοήτευσης, συνοδευμένη απο αρκετές κρίσεις επιληψίας. Και τότε είναι που γράφει το Διπλό Άνθρωπο, το 1846. Εμπνευσμένος απ'όλη αυτή τη τραγωδία του! Ένα απόσπασμα του Διπλού Ανθρώπου που μας πιστοποιεί ακόμη μιά φορά την ομοιότητα του βιβλίου με τη ζωή του συγγραφέα : ''Έχω εχθρούς πολύ κακούς, που θέλουν να με καταστρέψουν...θέλουν να σκοτώσουν ηθικά έναν άνθρωπο''. Όπως ακριβώς και στην πραγματικότητα! Υπήρχαν άνθρωποι που αρέσκονταν στο να χλευάζουν συνεχώς τη προσωπικότητά του! Προσπαθούσαν να δολοφονήσουν ηθικά τον Ντοστογιέφσκι!
Αυτό το μυθιστόρημα σαφώς και δεν είχε απήχηση, μήτε αναγνώριση γιατί εξιστορεί την αλήθεια! Περιγράφει σταδιακά πως μπορούν κάποιοι παραδόπιστοι και αλαζόνες, να οδηγήσουν έναν άνθρωπο στη παράνοια. Περιγράφει ακριβέστατα τη ασχήμια αυτών των ανθρώπων και παράλληλα δημιουργεί αίσθημα συμπόνιας προς τον ήρωα του βιβλίου. Κι όπως είναι αναμενόμενο, η αλήθεια ποτέ δεν αρέσει, ποτέ δε χωνεύεται εύκολα! Άν την πασάρεις ωμή μέσα στη τέχνη,πονάει και πληγώνει! Γίνεται ο καθρέφτης μερικών μικρόψυχων ανθρώπων, που βλέπουν μέσα σ'αυτόν να απεικονίζεται ξεκάθαρα η φτήνια τους! Κι αυτό τους τρομάζει, δε τους αρέσει καθόλου, θέλουν να το θάψουν επιτόπου! Γι'αυτό λοιπόν κι αυτό το βιβλίο δεν πήρε εύσημα, ούτε αναγνωρίστηκε! Πιστεύω όμως οτι ρίζωσε τύψεις και ντροπή στις ψυχές μερικών απ'αυτών που τον υπονόμευαν κι ας μη το παραδέχτηκαν ποτέ! Δεν ταίριαζε ένα τέτοιο βιβλίο στη δική τους καλοφτιαγμένη κλίκα. Τους λέρωνε τη τέλεια βιτρίνα τους. Έμοιαζε με απόστημα σιχαμερό που έσταζε το πύον του, πάνω στο υπερβολικά μακιγιαρισμένο πρόσωπό τους. Η αλήθεια πού'χε εσώκλειστη αυτό το μυθιστόρημα δεν πήγαινε ασορτί με τη στολισμένη τους κοινωνία. Η δική τους νοοτροπία απαιτούσε ένα μυθιστόρημα που να περιγράφει γεγονότα με μπόλικη σάλτσα, ώστε το δράμα να'ναι πιο σικάτο και όχι τόσο ωμό. Άν ρωτήσετε εμένα όμως, θα σας πώ πως προτιμώ τον αλήτη απ'τον πρίγκηπα, προτιμώ τον γραφίτη απ'τον χρυσό, προτιμώ το ατελές απο το τέλειο και την παρακμή απ'τα πλούσια σαλόνια. Το περιθωριακό είναι εκείνο που με σαγηνεύει, που εξιτάρει τη φαντασία μου, που με προκαλεί να το ακολουθήσω και να λύσω το μυστήριό του. Οτιδήποτε άρτιο, άψογο και όμορφο με κάνει να βαριέμαι, δεν έχει τίποτα να μου διδάξει. Τις περισσότερες φορές είναι σαθρό και κούφιο στο πυρήνα του. Κενό τελείως! Ενώ το περιθώριο έχει όλη την ουσία συσσωρευμένη!
Ύστερα ακολούθησαν κι άλλα μυθιστορήματά του, τα οποία κι αυτά δεν είχαν ιδιαίτερη απήχηση! Ώσπου φτάνουμε κάπου στο1864, όπου χάνει τη γυναίκα του Μαρία Ντιμιτρίεβνα, και τον αγαπημένο του αδερφό Μιχαήλ. Έτσι βασανισμένος, πονεμένος και φορτωμένος με άσχημα χρόνια στη πλάτη του, γράφει εκείνη τη περίοδο το '' Έγκλημα και Τιμωρία''! Ένα αριστούργημα, το οποίο θα μπορούσαμε να πούμε πως τον καθιέρωσε ως έναν απ'τους μέγιστους συγγραφείς της ιστορίας! Το βιβλίο αυτό γνώρισε μεγάλη αγάπη απ'το κόσμο και τον καταξίωσε ξανά στα μάτια όλων. Αναγνωρίστηκε και πάλι το ταλέντο του! Έπειτα έγραψε κι άλλες πολλές επιτυχίες που ήρθαν να το συνοδέψουν, όπως ''Ο Παίκτης'', ''Ο Ηλίθιος'', ''Ο Αιώνιος Σύζυγος'', ''Οι Δαιμονισμένοι'', ''Το ημερολόγιο ενός συγγραφέα'' και τέλος ''οι Αδερφοί Καραμαζόφ''. Αυτά τα τελευταία επτά έργα του είναι και τα πιο γνωστά κι ευρέως διαδεδομένα! Χάρις αυτά αναγνωρίστηκε τότε ως σπουδαίος συγγραφέας κι άνοιξαν γι'αυτόν ξανά οι εισόδοι των φιλολογικών σαλονιών. Απολάμβανε και πάλι λίγο πριν το τέλος του, τον θαυμασμό,την αγάπη και το σεβασμό απο ολάκερη τη Ρωσία. Όλ'αυτά πού'χε στερηθεί άδικα για πολλά χρόνια. Το βράδυ της 27ης Ιανουαρίου του 1881, σε ηλικία 59 ετών, άφησε τη στερνή του πνοή. Στη κηδεία του μαζεύτηκαν να τον τιμήσουν,γύρω στα εξήντα χιλιάδες άτομα. Ο Θεός ας τον αναπαύει!
Κατά τη ταπεινή μου γνώμη, είναι ένας απ'τους κορυφαίους καλλιτέχνες που πέρασαν κι άφησαν διαχρονικό στίγμα στην κοινωνία,την ιστορία και το πολιτισμό! Μια αξεπέραστη μεγαλοφυΐα, που η υστεροφημία του κατάφερε να'ναι μεγαλύτερη κι απ΄το ίδιο του το συνολικό έργο! Μια υστεροφημία επάξια, που τη κέρδισε δικαίως! Το θλιβερό είναι πως έφυγε μ'ένα παράπονο, μ'έναν λυγμό εγκλωβισμένο στο λαιμό του για τριανταπέντε χρόνια! Πως κανείς δεν αναγνώρισε το Διπλό Άνθρωπο ως αξιόλογο και πρωτοποριακό δημιούργημα. Ήταν το αγαπημένο του έργο, ένα έργο που'χε πονέσει πολύ για να γράψει. Μάλιστα το 1887 γράφει για το Διπλό Άνθρωπο : ''Ουδέποτε έδωσα στη λογοτεχνία πιο σπουδαία ιδέα απο τούτην εδώ.'' Κι όμως πικραμένος διαπίστωσε πως και πάλι δεν βρέθηκαν πολλοί να συμφωνήσουν μαζί του. Μέχρι σήμερα αυτό το βιβλίο δε χρίζει μεγάλης σημασίας, διασημότητας και δημοτικότητας! Είναι θαμμένο και ξεχασμένο! Ενώ στην επιφάνεια βρίσκονται τα επτά τελευταία έργα του που προανέφερα. Αυτό είναι κρίμα κι άδικο προς την μνήμη του, αλλά και προς εμάς που στερούμε απ'τον εαυτό μας ένα τόσο υπέροχο και αξιόλογο βιβλίο! Εγώ προσωπικά συμφωνώ με τον Ντοστογιέφσκι, σ'αυτό που'χε γράψει κι ανέφερα παραπάνω, σχετικά με το Διπλό Άνθρωπο. Είναι όντως πρωτοποριακή η ιδέα που έδωσε στη Λογοτεχνία της τότε εποχής, μ'αυτό το συγκεκριμένο μυθιστόρημα. Αυτή η ιδέα της εσωτερικής πάλης με το εγώ μας, της διαμάχης των δύο εαυτών μας! Διαχρονικό και ενδιαφέρον θέμα πάντα! Εγώ το λάτρεψα το βιβλίο! Διαβάζοντάς το, βρήκα πολλά δικά μου στοιχεία μέσα του! Με προβλημάτισε αρκετά, μου διέγειρε τόσο περίτεχνα κι ευγενικά το μυαλό! Σας προτείνω να το διαβάσετε! Πρέπει στ'αλήθεια να το διαβάσετε!
Και κάπου εδώ κλείνω μ'αυτό πού'χε πεί πολύ ωραία ο Άγγελος Τερζάκης για τον Ντοστογιέφσκι :
''Ο Ντοστογιέφσκι δε φέρνει μαζί του βεβαιότητες. Έχει στις αρτηρίες του το δηλητήριο που είτε ζαλίζει, είτε μαυλίζει, είτε σκοτώνει. Όπως και η εποχή μας. Ανήκει σε μας περισσότερο, παρά στη δική του εποχή.''
Φίοντορ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκι
( 30/10/1821-27/1/1881 )
μαριάννα.
Στο βιβλίο αυτό ο Ντοστογιέφσκι, περιγράφει έναν άνθρωπο ονόματι Γκολιάτκιν, ο οποίος ζεί μια ήρεμη, μοναχική ζωή, δίχως πολλές συναναστροφές με άλλους, παρά μόνο στην δουλειά του ελάχιστα και στο σπίτι του με τον υπηρέτη του. Άνθρωπος ντροπαλός, εσωστρεφής και όχι ιδιαίτερα επικοινωνιακός. Περίεργος, κουμπωμένος, ιδιαίτερος και διαφορετικός.
Γεμάτος με ανασφάλειες, φόβους και καθόλου αυτοπεποίθηση. Παρ'όλα αυτά αποζητά μανιωδώς τη προσοχή των συνεργατών του στη δουλειά και των γνωστών του. Επιθυμεί να επικοινωνήσει, να είναι μέρος μιας παρέας, να τραβήξει το ενδιαφέρον των γύρω του, να είναι αρεστός κι αποδεκτός απο αυτούς. Το εύχεται σιωπηλά, μην έχοντας τρόπο να το ζητήσει. Όμως κανείς δε φαίνεται να ζυγώνει προς το μέρος του. Κι εκείνος οδηγείται σε κάποιες απρεπείς και απελπιστικές κινήσεις, προκειμένου να του δώσουν σημασία. Μια απ'αυτές είναι όταν κάνει απόπειρα να πάει ακάλεστος στο γεύμα του γνωστού του κρατικού συμβούλου Ολσούφγι Ιβάνοβιτς. Θεωρόντας πως κι ας μην τον προσκάλεσε κανείς, είναι φυσιολογικό να πάει, λόγω του οτι ξέρει χρόνια τον Ιβάνοβιτς. Φτάνοντας εκεί, βρίσκεται προ δυσάρεστης εκπλήξεως όταν ο υπηρέτης στην είσοδο του ανακοινώνει πως έχει εντολή απ'το αφεντικό του, να μην τον αφήσει να περάσει. Θλίβεται και προσβάλλεται ταυτοχρόνως. Δεν μπορεί να το δεχτεί! Φεύγει κι ύστερα απο κάμποση ώρα επιστρέφει κι επιχειρεί να μπεί κρυφά στο διαμέρισμα του Ιβάνοβιτς απ'την είσοδο της υπηρεσίας. Μπαίνει στη σκάλα της υπηρεσίας και για αρκετή ώρα διστάζει να εισέλθει στο σαλόνι. Μια έντονη εσωτερική διαμάχη τον βασανίζει, δεν είναι σίγουρος γι'αυτό που πάει να κάνει. Ντρέπεται τόσο πολύ! Αποφασίζει τελικά να μπεί στο σαλόνι! Καθώς στέκεται μπροστά τους, μοιάζει με πάπια σκυφτή γύρω απο λυγερούς κύκνους. Όλοι εκεί μέσα πλούσιοι, καλοντυμένοι κι ευπρεπείς. Μια κοινωνία ελίτ! Άν και Ρώσοι, μιλούν όλοι φαρσί τα γαλλικά! Μιάς και στα μεγάλα σαλόνια, ταιριάζει καλύτερα αυτή η διάλεκτος. Μάταιη η προσπάθειά του! Κανείς απο δαύτους δεν είχε τη δυνατότητα να καταλάβει την ανάγκη που έσερνε μαζί του. Τα μάτια όλων, τον κοιτούσαν περιφρονητικά, δίχως ίχνος συμπόνιας, αποδοχής και ανθρωπιάς. Όλα τον έδιωχναν απο'κει μέσα! Άλλοι τον κοίταζαν με λύπηση, άλλο με αηδία και άλλοι αδιαφορούσαν. Ύστερα απο λίγο, όπως καταλαβαίνετε, τον έδιωξαν.
Κάπως έτσι λοιπόν ζούσε! Μαθαίνοντας να βιώνει την απόρριψη και τη σκληρότητα των συνανθρώπων του. Άλλοτε γελούσαν μαζί του κι άλλοτε απλώς αδιαφορούσαν. Κι όταν προσπαθούσε να επικοινωνήσει με άλλους, το άγχος του τον ανάγκαζε να φλυαρεί άσχετα και να τραυλίζει. Εκείνος χαμένος κι απογοητευμένος, μονολογούσε πολλές φορές. Χανόταν συνεχώς μέσα σε παραληρήματα. Σκέψεις μυριάδες, ασυνάρτητες, γεμάτες μίσος, πόνο κι απελπισία, τυραννούσαν το μυαλό του. Ώσπου αφέθηκε έρμαιο της θλίψης του κι έχασε τον έλεγχο! Υποτάχθηκε στη μελαγχολία που του επέβαλλε ο νούς του και παρανόησε. Άρχισε να έχει έμμονες ιδέες, να πιστεύει πως όλοι συνωμοτούν εναντίον του, να βλέπει παντού εχθρούς και να έχει παραισθήσεις. Το τελικό και καταστροφικό του στάδιο ήταν όταν άρχισε να νομίζει πως βλέπει έναν άνθρωπο που ήταν ολόιδιος με εκείνον, που είχε ακριβώς το ίδιο όνομα με εκείνον και που ξεκίνησε να δουλεύει εκεί που εργαζόταν εκείνος. Σαφώς και δεν υπήρχε αυτός ο άνθρωπος, παρά μονάχα στην παραίσθηση του Γκολιάτκιν. Ανησυχούσε λοιπόν πως αυτός ο άνθρωπος που έβλεπε, ήθελε να του κλέψει τη ζωή και τους φίλους που δεν κατάφερε ο ίδιος να έχει. Σύμφωνα με τη παραίσθησή του πάντα, αυτός ο σωσίας του πέτυχε να του κλέψει τα πάντα και να γίνει αυτός ένας άλλος Γκολιάτκιν, ένας Γκολιάτκιν με χιούμορ, με άνεση λόγου, κοινωνικός κι αγαπητός σε όλους! Με λίγα λόγια η παραίσθησή του αυτή περιλάμβανε έναν άνθρωπο ίδιο με εκείνον στην εμφάνιση και το όνομα, αλλά διαφορετικό στο χαρακτήρα. Έναν άνθρωπο που του έκλεψε τη ζωή, γιατί είχε το θάρρος να φερθεί, έτσι όπως δε μπορούσε να φερθεί ο γνήσιος Γκολιάτκιν. Σ'αυτόν τον άνθρωπο φαντάστηκε ίσως, το πώς θα'θελε να ήταν ο ίδιος. Για να μην μακρυγορώ, τελικά είχε αρχίσει να πάσχει απο σχιζοφρένεια και τον έκλεισαν στο ψυχιατρείο.
Το νόημα στο οποίο θέλω να καταλήξω και είναι λίγο παρόμοιο σε ένα μέρος του με αυτό που έγραφα στο άρθρο μου ''παιχνίδια μυαλού'', είναι οτι ο Γκολιάτκιν, έπεσε θύμα του εγκεφάλου του. Ενέδωσε ασυνείδητα στη παγίδα του νού του και η κατάληξή του ήταν μοιραία. Όλοι όμως μέσα μας κρύβουμε έναν Γκολιάτκιν! Ακόμη και οι νάρκισσοι! Πιστεύω μάλιστα πως γίνονται νάρκισσοι αθελά τους, λόγω του υπερβολικού φόβου τους, μήπως και νικήσει ο Γκολιάτκιν πού'χουν μέσα τους. Θέλοντας να τον καταπνίξουν, αυτόν κι όλες τις ανασφάλειες και τα κόμπλεξ τους, αρχίζουν και υπερβάλλουν με τον εαυτό τους.
Όλους μας, λίγο-πολύ, μας κατατρώνε το νού πού και πού, κάποιες τέτοιες ανασφάλειες και φόβοι σαν του Γκολιάτκιν. Όλοι μας καθημερινά αμφιβάλλουμε με τον εαυτό μας και κάποιες φορές νιώθουμε ανεπιθύμιτοι. Είναι ανθρώπινο! Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να χαλιναγωγούμε το μυαλό μας! Να το προλαβαίνουμε πρίν ξεφύγει αρκετά! Να μην ενδίδουμε σε τέτοιου είδους σκέψεις κι ας ριζώνουν απροσκάλεστες στο νόυ μας. Ειδάλλως μπορούμε πολύ εύκολα να ξεφύγουμε και να χάσουμε τον έλεγχο.
Ήταν σίγουρα ένα επαναστατικό βιβλίο, για την εποχή του! Το σημαντικότερο που πρέπει να γνωρίζετε είναι οτι μέσα σ'αυτό το μυθιστόρημα ο Ντοστογιέφσκι έκλεισε, λίγο απο τον εαυτό του. Έγραψε για κάτι που είχε βιώσει και ο ίδιος, στη προσωπική του ζωή. Καθώς υπήρξαν πολλοί που του φέρθηκαν σκάρτα και προσπάθησαν να τον κάνουν να νιώσει άσχημα με τον εαυτό του. Ο ήρωάς του, ο Γκολιάτκιν, έχει άμεση σχέση μαζί του! Είναι ένα μέρος του εαυτού του! Το έγραψε σε μιά περίοδο της ζωής του, που ένιωθε κάπως έτσι.
Αφού είχε ολοκληρώσει σε ηλικία 24 χρονών το πρώτο του μυθιστόρημα ''οι φτωχοί'', είχε εισπράξει αγάπη, θαυμασμό κι αποδοχή απο το κόσμο και τους τότε συγγραφείς και ποιητές! Έγινε γνωστός και είχε μεγάλη απήχηση το πρώτο του βιβλίο, καθώς και πολύ καλές κριτικές. Αυτή του η επιτυχία, του χάρισε την ελεύθερη είσοδο στα μεγάλα λογοτεχνικά σαλόνια. Το μυαλό του όμως, όπως είναι φυσικό κι ανθρώπινο, πήρε γρήγορα αέρα. Ζαλισμένος απ'την ίδια του τη φήμη, αρχίζει να φέρεται με έπαρση και ματαιοδοξία. Νευρωτικος κι επιθετικός ενδίδει τόσο ανώριμα στην απροσδόκητη επιτυχία του! Αυτή του η συμπεριφορά τον καθιστά αυτόματα, εύκολο στόχο! Τον μετατρέπει σε αναλυτή λεία για τα δόντια των υπόλοιπων λογοτεχνών! Έτσι καταντάει περίγελος, δινοντάς τους, άθελά του, τροφή για σχόλια είς βάρος του. Κι απο κεί που ήταν ψηλά στα μάτια όλων, αυτομάτως πέφτει! Ο Τουργκένιεφ, μαζί με άλλους αρχίζουν να παίζουν με το μυαλό του, σερνοντάς τον δίχως να το αντιλαμβάνεται σε άσκοπες λογομαχίες, οι οποίες έχουν σκοπό τη γελοιοποίησή του. Χαρακτηριστικό της απελπισίας του είναι εκείνο που λέει ο Ντοστογιέφσκι : ''Θεέ μου! είναι τρομερό! Όπου βρεθώ γελούν μαζί μου! ''
Κάπως έτσι αποσύρεται απ'τα λογοτεχνικά σαλόνια και περνά στην αφάνεια. Περνά μιά περίοδο άρνησης κι απογοήτευσης, συνοδευμένη απο αρκετές κρίσεις επιληψίας. Και τότε είναι που γράφει το Διπλό Άνθρωπο, το 1846. Εμπνευσμένος απ'όλη αυτή τη τραγωδία του! Ένα απόσπασμα του Διπλού Ανθρώπου που μας πιστοποιεί ακόμη μιά φορά την ομοιότητα του βιβλίου με τη ζωή του συγγραφέα : ''Έχω εχθρούς πολύ κακούς, που θέλουν να με καταστρέψουν...θέλουν να σκοτώσουν ηθικά έναν άνθρωπο''. Όπως ακριβώς και στην πραγματικότητα! Υπήρχαν άνθρωποι που αρέσκονταν στο να χλευάζουν συνεχώς τη προσωπικότητά του! Προσπαθούσαν να δολοφονήσουν ηθικά τον Ντοστογιέφσκι!
Αυτό το μυθιστόρημα σαφώς και δεν είχε απήχηση, μήτε αναγνώριση γιατί εξιστορεί την αλήθεια! Περιγράφει σταδιακά πως μπορούν κάποιοι παραδόπιστοι και αλαζόνες, να οδηγήσουν έναν άνθρωπο στη παράνοια. Περιγράφει ακριβέστατα τη ασχήμια αυτών των ανθρώπων και παράλληλα δημιουργεί αίσθημα συμπόνιας προς τον ήρωα του βιβλίου. Κι όπως είναι αναμενόμενο, η αλήθεια ποτέ δεν αρέσει, ποτέ δε χωνεύεται εύκολα! Άν την πασάρεις ωμή μέσα στη τέχνη,πονάει και πληγώνει! Γίνεται ο καθρέφτης μερικών μικρόψυχων ανθρώπων, που βλέπουν μέσα σ'αυτόν να απεικονίζεται ξεκάθαρα η φτήνια τους! Κι αυτό τους τρομάζει, δε τους αρέσει καθόλου, θέλουν να το θάψουν επιτόπου! Γι'αυτό λοιπόν κι αυτό το βιβλίο δεν πήρε εύσημα, ούτε αναγνωρίστηκε! Πιστεύω όμως οτι ρίζωσε τύψεις και ντροπή στις ψυχές μερικών απ'αυτών που τον υπονόμευαν κι ας μη το παραδέχτηκαν ποτέ! Δεν ταίριαζε ένα τέτοιο βιβλίο στη δική τους καλοφτιαγμένη κλίκα. Τους λέρωνε τη τέλεια βιτρίνα τους. Έμοιαζε με απόστημα σιχαμερό που έσταζε το πύον του, πάνω στο υπερβολικά μακιγιαρισμένο πρόσωπό τους. Η αλήθεια πού'χε εσώκλειστη αυτό το μυθιστόρημα δεν πήγαινε ασορτί με τη στολισμένη τους κοινωνία. Η δική τους νοοτροπία απαιτούσε ένα μυθιστόρημα που να περιγράφει γεγονότα με μπόλικη σάλτσα, ώστε το δράμα να'ναι πιο σικάτο και όχι τόσο ωμό. Άν ρωτήσετε εμένα όμως, θα σας πώ πως προτιμώ τον αλήτη απ'τον πρίγκηπα, προτιμώ τον γραφίτη απ'τον χρυσό, προτιμώ το ατελές απο το τέλειο και την παρακμή απ'τα πλούσια σαλόνια. Το περιθωριακό είναι εκείνο που με σαγηνεύει, που εξιτάρει τη φαντασία μου, που με προκαλεί να το ακολουθήσω και να λύσω το μυστήριό του. Οτιδήποτε άρτιο, άψογο και όμορφο με κάνει να βαριέμαι, δεν έχει τίποτα να μου διδάξει. Τις περισσότερες φορές είναι σαθρό και κούφιο στο πυρήνα του. Κενό τελείως! Ενώ το περιθώριο έχει όλη την ουσία συσσωρευμένη!
Ύστερα ακολούθησαν κι άλλα μυθιστορήματά του, τα οποία κι αυτά δεν είχαν ιδιαίτερη απήχηση! Ώσπου φτάνουμε κάπου στο1864, όπου χάνει τη γυναίκα του Μαρία Ντιμιτρίεβνα, και τον αγαπημένο του αδερφό Μιχαήλ. Έτσι βασανισμένος, πονεμένος και φορτωμένος με άσχημα χρόνια στη πλάτη του, γράφει εκείνη τη περίοδο το '' Έγκλημα και Τιμωρία''! Ένα αριστούργημα, το οποίο θα μπορούσαμε να πούμε πως τον καθιέρωσε ως έναν απ'τους μέγιστους συγγραφείς της ιστορίας! Το βιβλίο αυτό γνώρισε μεγάλη αγάπη απ'το κόσμο και τον καταξίωσε ξανά στα μάτια όλων. Αναγνωρίστηκε και πάλι το ταλέντο του! Έπειτα έγραψε κι άλλες πολλές επιτυχίες που ήρθαν να το συνοδέψουν, όπως ''Ο Παίκτης'', ''Ο Ηλίθιος'', ''Ο Αιώνιος Σύζυγος'', ''Οι Δαιμονισμένοι'', ''Το ημερολόγιο ενός συγγραφέα'' και τέλος ''οι Αδερφοί Καραμαζόφ''. Αυτά τα τελευταία επτά έργα του είναι και τα πιο γνωστά κι ευρέως διαδεδομένα! Χάρις αυτά αναγνωρίστηκε τότε ως σπουδαίος συγγραφέας κι άνοιξαν γι'αυτόν ξανά οι εισόδοι των φιλολογικών σαλονιών. Απολάμβανε και πάλι λίγο πριν το τέλος του, τον θαυμασμό,την αγάπη και το σεβασμό απο ολάκερη τη Ρωσία. Όλ'αυτά πού'χε στερηθεί άδικα για πολλά χρόνια. Το βράδυ της 27ης Ιανουαρίου του 1881, σε ηλικία 59 ετών, άφησε τη στερνή του πνοή. Στη κηδεία του μαζεύτηκαν να τον τιμήσουν,γύρω στα εξήντα χιλιάδες άτομα. Ο Θεός ας τον αναπαύει!
Κατά τη ταπεινή μου γνώμη, είναι ένας απ'τους κορυφαίους καλλιτέχνες που πέρασαν κι άφησαν διαχρονικό στίγμα στην κοινωνία,την ιστορία και το πολιτισμό! Μια αξεπέραστη μεγαλοφυΐα, που η υστεροφημία του κατάφερε να'ναι μεγαλύτερη κι απ΄το ίδιο του το συνολικό έργο! Μια υστεροφημία επάξια, που τη κέρδισε δικαίως! Το θλιβερό είναι πως έφυγε μ'ένα παράπονο, μ'έναν λυγμό εγκλωβισμένο στο λαιμό του για τριανταπέντε χρόνια! Πως κανείς δεν αναγνώρισε το Διπλό Άνθρωπο ως αξιόλογο και πρωτοποριακό δημιούργημα. Ήταν το αγαπημένο του έργο, ένα έργο που'χε πονέσει πολύ για να γράψει. Μάλιστα το 1887 γράφει για το Διπλό Άνθρωπο : ''Ουδέποτε έδωσα στη λογοτεχνία πιο σπουδαία ιδέα απο τούτην εδώ.'' Κι όμως πικραμένος διαπίστωσε πως και πάλι δεν βρέθηκαν πολλοί να συμφωνήσουν μαζί του. Μέχρι σήμερα αυτό το βιβλίο δε χρίζει μεγάλης σημασίας, διασημότητας και δημοτικότητας! Είναι θαμμένο και ξεχασμένο! Ενώ στην επιφάνεια βρίσκονται τα επτά τελευταία έργα του που προανέφερα. Αυτό είναι κρίμα κι άδικο προς την μνήμη του, αλλά και προς εμάς που στερούμε απ'τον εαυτό μας ένα τόσο υπέροχο και αξιόλογο βιβλίο! Εγώ προσωπικά συμφωνώ με τον Ντοστογιέφσκι, σ'αυτό που'χε γράψει κι ανέφερα παραπάνω, σχετικά με το Διπλό Άνθρωπο. Είναι όντως πρωτοποριακή η ιδέα που έδωσε στη Λογοτεχνία της τότε εποχής, μ'αυτό το συγκεκριμένο μυθιστόρημα. Αυτή η ιδέα της εσωτερικής πάλης με το εγώ μας, της διαμάχης των δύο εαυτών μας! Διαχρονικό και ενδιαφέρον θέμα πάντα! Εγώ το λάτρεψα το βιβλίο! Διαβάζοντάς το, βρήκα πολλά δικά μου στοιχεία μέσα του! Με προβλημάτισε αρκετά, μου διέγειρε τόσο περίτεχνα κι ευγενικά το μυαλό! Σας προτείνω να το διαβάσετε! Πρέπει στ'αλήθεια να το διαβάσετε!
''Ο Ντοστογιέφσκι δε φέρνει μαζί του βεβαιότητες. Έχει στις αρτηρίες του το δηλητήριο που είτε ζαλίζει, είτε μαυλίζει, είτε σκοτώνει. Όπως και η εποχή μας. Ανήκει σε μας περισσότερο, παρά στη δική του εποχή.''
Φίοντορ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκι
( 30/10/1821-27/1/1881 )
μαριάννα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου