Συνέθετε υπέροχες μουσικές αν και ήταν κουφός επί 30
χρόνια.
Μπετόβεν, ο
πρωτοπόρος αντισυμβατικός συνθέτης με τις εκρήξεις θυμού.
Ήταν αντικοινωνικός
και μετακόμισε σε 40 σπίτια.
Ο Λούντβιχ βαν Μπετόβεν μετέτρεψε την κλασική μουσική σε
κάτι μεγαλύτερο, τολμηρότερο και πιο μεγαλεπήβολο από ποτέ. Και το εκπληκτικό
σ’ αυτό το επίτευγμα είναι ότι το κατάφερε όντας θεόκουφος. Ο Μπετόβεν ήταν
μόλις 26 ετών όταν άρχισε να χάνει την ακοή του αλλά συνέχισε να συνθέτει για
πάνω από τριάντα χρόνια. Δεν υπάρχει άλλο τέτοιο κατόρθωμα στην ιστορία της
τέχνης. Σαν να ήταν τυφλός ο Μικελάντζελο αλλά παρά ταύτα να ζωγράφιζε την
Καπέλα Σιστίνα. Δυστυχώς, η κώφωση δεν μετριάσε την άγρια διάθεση του Μπετόβεν.
Όσο έχανε την ακοή του, οι κρίσεις θυμού γίνονταν ανεξέλεγκτες και τα
ξεσπάσματα του όλο και πιο παράλογα. Κι όμως, όσο πιο παράξενη η συμπεριφορά
τόσο πιο θεσπέσια η μουσική.
Γιατί δεν γίνεσαι Βόλφγκανγκ;
Ο Μπετόβεν γεννήθηκε σε οικογένεια μουσικών στη Βόννη της
Γερμανίας. Ο πατέρας του ο Γιόχαν, τενόρος στην τοπική Αυλή και ελαφρώς
αλκοολικός, αδιαφόρησε για τη γέννηση του γιου του το 1770 και δεν του έδωσε
καμία σημασία, μέχρι που ανακάλυψε ότι το αγοράκι είχε ενστικτώδες μουσικό
χάρισμα. Ο Γιόχαν θυμόταν το παράδειγμα της πρώιμης επιτυχίας του Μότσαρτ κι έτσι
αποφάσισε ότι και η δική του φήμη μπορούσε να στηριχθεί στους εύθραυστους ώμους
του γιου του. Ενώ όμως ο μικρός Λέοπολντ Μότσαρτ ήταν ένας εύθυμος
εκμεταλλευτής, ο πιτσιρικάς Γιόχαν Μπετόβεν ήταν ένας σκληρός και βίαιος νταής.
Οι γείτονές δεν ξέχασαν ποτέ την εικόνα του μικρού Λούντβιχ να κλαίει πάνω από
το πιάνο. Κι όταν δεν έπαιζε πιάνο, μελετούσε Ιστορία της Μουσικής ή μάθαινε
βιολί. Λίγες ήταν οι μέρες που ο Λούντβιχ δεν κατέληγε κλειδωμένος στο υπόγειο
ή δαρμένος με βούρδουλα. Οι μέθοδοι του πατέρα του Γιόχαν ήταν κτηνώδεις αλλά
αποτελεσματικές: από την ηλικία των 10 ετών, ο Λούντβιχ κατείχε εγκυκλοπαιδική
γνώση της μουσικής θεωρίας και εξαίρετες ικανότητες στον πιάνο. Επειδή όμως δεν
είχε πολύ χρόνο για το σχολείο, ήταν φριχτός στην ορθογραφία και κακός στην
αριθμητική. Όταν έγινε 11 ετών, εγκατέλειψε οριστικά το σχολείο.
Μεγάλοι δάσκαλοι,
μικρά μαθήματα.
Ο Γιόχαν δεν κατάφερε να κάνει το γιο του διάσημο
παιδί-θαύμα, αλλά το ταλέντο του Λούντβιχ κέρδισε την προσοχή αριστοκρατών της
περιοχής και το 1787 κάποιοι προστάτες των τεχνών τον έστειλαν στη Βιέννη για
να μαθητεύσει κοντά στον Μότσαρτ. Ο ντροπαλός 17χρονος γνώρισε τον δάσκαλο,
αλλά πριν αρχίσουν τα μαθήματα, έφτασε στη Βιέννη το νέο ότι η μητέρα του
Μπετόβεν ήταν βαριά άρρωστη. Ο νεαρός μουσικός έφτασε στο σπίτι του εγκαίρως
για να δει τη μητέρα του να πεθαίνει. Δεν επέστρεψε στη Βιέννη: οι δύο νεότεροι
αδελφοί του χρειάζονταν φροντίδα κι ο πατέρας τους ήταν εντελώς άχρηστος γι’
αυτό. Μέσα σε λίγα χρόνια, ο Γιόχαν Μπετόβεν είχε καταλήξει τόσο αναξιόπιστος
στη δουλειά του, που οδηγήθηκε σε πρόωρη σύνταξη και λάμβανε το μισό ποσό, ενώ
το άλλο μισό πήγαινε στον Λούντβιχ για να φροντίζει τα αδέλφια του. Μόλις το
1792 κατάφερε ο Μπετόβεν να επιστρέψει στη Βιέννη, όπου, με τη βοήθεια ενός
πλούσιου σπόνσορα, έκανε μαθήματα με τον Γιόζεφ Χάιντν. Εδώ όμως απογοητεύτηκε:
θεώρησε ότι ο Χάιντν δεν τον εκπαίδευε με τη δέουσα πυγμή, ενώ ο Χάιντν
ενοχλήθηκε από την έπαρση του 22χρονου. Όχι ότι ο Μπετόβεν χρειαζόταν πολλή
εκπαίδευση. Το 1795 έκανε το ντεμπούτο του με το Δεύτερο κονσέρτο για πιάνο,
ενώ το 1800 παίχτηκε η Πρώτη Συμφωνία. Η Βιέννη είχε πια ένα νέο 30χρονο αστέρι.
Εξαίσιες συνθέσεις, απαίσιες συνθέσεις Τότε ήταν που οι φίλοι του Μπετόβεν
παρατήρησαν ότι απέφευγε τις κοινωνικές συγκεντρώσεις. Ο Χάιντν σχολίασε ότι
δεν τον επισκεπτόταν καθόλου κι ένας επισκέπτης στο διαμέρισμα του Μπετόβεν
παραξενεύτηκε που βρήκε το πιάνο ξεκούρδιστο. Ο Μπετόβεν ήξερε πολύ καλά τι
συνέβαινε: είχε χάσει σταδιακά την ακοή του και δεν άκουγε τίποτε απολύτως.
Επίσης είχε κι άλλα προβλήματα υγείας, όπως κοιλιακές κράμπες, περιοδική
διάρροια και συχνούς πονοκέφαλους. Ήταν τόσο δυστυχισμένος που σκέφτηκε να
αυτοκτονήσει. Το μόνο που τον εμπόδισε ήταν η ένθερμη πίστη στην τέχνη του. Το
φθινόπωρο του 1802, ενώ έμενε στην κωμόπολη Χάλιγκενσταντ, περιέγραψε τι τον
κράτησε ζωντανό: “Μου φαινόταν αδύνατο να αφήσω τον κόσμο μέχρι να προσφέρω όλα
όσα ένιωθα ότι βρίσκονταν μέσα μου”, έγραψε στη Διαθήκη του Χάιλιγκενσταντ,
όπως είναι γνωστό το κείμενο, που γράφτηκε ως επιστολή στους αδελφούς του αλλά
παρέμεινε κλεισμένο στο γραφείο του για το υπόλοιπο της ζωής του.
Μετά τη νέα απόφαση, ο Μπετόβεν έσφυζε από ενέργεια και
ιδέες. Η Τρίτη, ή “Ηρωική” Συμφωνία ήταν αρχικά αφιερωμένη στον Ναπολέοντα
Βοναπάρτη, μέχρι που εκείνος αποφάσισε να εισβάλει στην Αυστρία. Ήταν τόσο
επαναστατική που η ορχήστρα συχνά διέκοπτε τις πρόβες από τη σύγχυση, ενώ οι
κριτικοί έβρισκαν το έργο “παράξενο”. Το κοινό επίσης διαμαρτυρόταν για τη
διάρκεια του έργου. Η “παραξενιά” του Μπετόβεν δεν περιοριζόταν στις μουσικές
του εκκεντρικότητες. Συνέθετε καλύτερα ενώ περπατούσε κι έτσι έγινε γνωστός
στην πόλη ως κάποιος που έπαιρνε τους δρόμους, κουνώντας τα χέρια και
βρυχώμενος μουσικά σπαράγματα, αδιάφορος για τις ορδές περίεργων παιδιών που
τον ακολουθούσαν. Ποτέ δεν έμεινε πολύ καιρό στο ίδιο μέρος. Στη Βιέννη
μετακόμισε τουλάχιστον σε σαράντα διαμερίσματα και κάποτε συντηρούσε ταυτόχρονα
τέσσερα σπίτια. Ήταν και ακατάστατος: ένας επισκέπτης στο διαμέρισμα του το
1809 τον βρήκε να ζει στο “πιο βρόμικο, πιο ακατάστατο μέρος που μπορεί να
φανταστεί κανείς”. Πάνω στις καρέκλες βρίσκονταν πιάτα με αποφάγια και πεταμένα
ρούχα. Το πιάνο και το γραφείο δίπλα του ήταν γεμάτα με μισοτελειωμένες
παρτιτούρες. Και κάτω από το πιάνο βρισκόταν ένα γεμάτο δοχείο νυχτός. Ούτε
εμφανισιακά ήταν ελκυστικός. Τα ρούχα του ήταν τόσο σχισμένα και βρόμικα που οι
φίλοι του, αηδιασμένοι, πότε πότε του αγόραζαν καινούρια. Μελαχρινός στα νιάτα
του, τώρα είχε γίνει κάτωχρος απ’ την αρρώστια. Το πρόσωπό του ήταν γεμάτο
σπυριά και τα γκρίζα μαλλιά του όρθια.
Δεν είναι καθόλου απορίας άξιο που τα μέλη του ωραίου φύλου
δεν ανταπέδιδαν το ένθερμο ενδιαφέρον του. Ο Μπετόβεν είχε την κακή συνήθεια να
ερωτεύεται μη διαθέσιμες γυναίκες, συνήθως ανώτερης τάξης και κατά κανόνα παντρεμένες. Ο μεγαλύτερος έρωτάς του έχει
αποκτήσει μυθικές διαστάσεις, αφού τον γνωρίζουμε χάρη σ’ ένα γράμμα που δεν
ταχυδρομήθηκε, απευθυνόμενο στην “Αθάνατη αγαπημένη”. Η ταυτότητά της
αμφισβητείται, αλλά σήμερα οι περισσότεροι ιστορικοί συμφωνούν ότι ήταν η
Αντονί Μπρεντάνο, σύζυγος ενός τραπεζίτη από τη Φρανκφούρτη. Ντελικάτη και
κομψή, η Αντολί λάτρευε τον Μπετόβεν. “Περπατά σαν θεός εν μέσω θνητούς,”
έγραφε. Αλλά παρέμενε πιστή στον άντρα της. Η όποια οδύνη του Μπετόβεν
μετριαζόταν ίσως από τη σκέψη ότι ένας ανεκπλήρωτος έρωτας είναι κάτι πιο
ρομαντικό από μία σύζυγο που τον υποχρέωνε να βάζει τα άπλυτα στο καλάθι.
Τελευταίες συμφωνίες και ασυμφωνίες Όταν ο αδελφός του Μπετόβεν, Κασπάρ, έπαθε
φυματίωση, ο συνθέτης αποφάσισε να πάρει την κηδεμονία του γιου του, Καρλ, ο
οποίος έφτασε στην ενηλικίωση με συναισθηματικά τραύματα. Ο Μπετόβεν δεν τον
άφηνε στιγμή και, όταν ο Καρλ ανακοίνωσε ότι θα γινόταν στρατιωτικός, ο
κηδεμόνας του ξέσπασε σε τέτοιες άγριες κρίσεις που ο σπιτονοικοκύρης του
αναγκάστηκε να τους διώξει. Ο συνθέτης τον ήθελε μουσικό. Το 1826, ο Καρλ δεν
άντεξε κι αυτοπυροβολήθηκε στο κεφάλι. Κι όμως γλίτωσε. Η μία σφαίρα αστόχησε
και η άλλη μπήκε στο κρανίο χωρίς να πειράξει τον εγκέφαλο. Ο Καρλ βγήκε από το
νοσοκομείο αποφασισμένος να τραβήξει το δρόμο του και μπήκε αμέσως στο στρατό.
Οι φίλοι του Μπετόβεν τον έβλεπαν να καταρρέει. Υπήρξε μια ανακωχή, όταν ο
αδελφός του Μπετόβεν, Γιόχαν, τους κάλεσε να μείνουν στο εξοχικό του μέχρι να
αρχίσει η υπηρεσία του καρλ. Όταν μπήκε το φθινόπωρο, ο Γιόχαν ζήτησε από τον
αδελφό και τον ανιψιό του να φύγουν από το σπίτι. Οι δύο άνδρες ταξίδεψαν σε
ανοιχτή άμαξα και κοιμήθηκαν σ’ ένα πανδοχείο χωρίς θέρμανση, παρ’ όλο το δριμύ
κρύο.
Όταν πια ο Μπετόβεν έφτασε στη Βιέννη, ψηνόταν απ’ τον
πυρετό και είχε πνευμονία. Ποτέ δεν ανάρρωσε, απλώς συνέχισε να μαραίνεται για
σχεδόν τρεις μήνες. Το τι συνέβη κατόπιν είναι ασαφές. Σύμφωνα με μία εκδοχή, ο
συνθέτης βρισκόταν σε κώμα για 48 ώρες όταν, στις 26 Μαρτίου 1827, εν μέσω
άγριας καταιγίδας, ξαφνικά άνοιξε τα μάτια, ενώ μια αστραπή φώτιζε το δωμάτιο.
Ύψωσε το δεξί χέρι, έκανε γροθιά και έπεσε νεκρός. Πάνω από δέκα χιλιάδες
άνθρωποι συνόδευσαν το φέρετρό του. Ο Μπετόβεν έγινε είδωλο για την επόμενη
γενιά ρομαντικών συνθετών, που επικροτούσαν, όχι μόνο την έντονη κι εκφραστική
μουσική του, αλλά και την άρνηση του να συμμορφωθεί με τις τάσεις της εποχής.
Σήμερα τα θέματα και τα μοτίβα του αναγνωρίζονται αμέσως.
///////////////////////////////////////////
Η ιστορία πίσω από τη “Für Elise” του Μπετόβεν
Η πιο δημοφιλής σύνθεση του Μπετόβεν κι ένα από τα πιο
αναγνωρίσιμα έργα της κλασσικής μουσικής, έκανε πρεμιέρα στις 27 Απριλίου του
1810.
Η πιο δημοφιλής σύνθεση του Μπετόβεν και ένα από τα πιο
αναγνωρίσιμα έργα της κλασσικής μουσικής, γνωστή με τη γερμανική της ονομασία
Für Elise («Για τη Λίζα»).
Πρόκειται για μια τρίλεπτη μπαγκατέλα (μικρής διάρκειας
σύνθεση για πιάνο με ελαφρύ περιεχόμενο) σε λα ελάσσονα, η πρεμιέρα της οποίας
δόθηκε στις 27 Απριλίου 1810.
Οι ειδικοί περί το έργο του Μπετόβεν, όσο και αν έχουν
προσπαθήσει, δεν έχουν καταφέρει να μάθουν ποια ήταν η Λίζα. Πιστεύουν βάσιμα
ότι ο μεγάλος Γερμανός μουσουργός έγραψε στα σαράντα του ένα έργο «Για την
Τερέζα» («Für Therese»), προκειμένου να εντυπωσιάσει τη δεκαοκτάχρονη Τερέζα
Μαλφάτι φον Ρόρενμπαχ τσου Ντέτσα, στην οποία είχε κάνει πρόταση γάμου.
Ο Μπετόβεν, που δεν ευδοκίμησε στις σχέσεις του με το
«ασθενές» φύλο, είχε δεχθεί μία ακόμη απόρριψη από τη μικρή Τερέζα, σε μια
περίοδο που τα οικονομικά του δεν ήταν ιδιαιτέρως ανθηρά.
Η κόρη του Βιεννέζου εμπόρου Γιάκομπ Μαλφάτι προτίμησε τη
σιγουριά, τα νιάτα και τους τίτλους ευγενείας του Βίλχελμ φον Ντρόσντικ,
ανώτερου υπαλλήλου στην Αυλή των Αψβούργων.
Το έργο εκδόθηκε το 1865 και ο μουσικολόγος Λούντβιχ Νολ, εξαιτίας
του άσχημου γραφικού χαρακτήρα του Μπετόβεν, το αντέγραψε λανθασμένα, Ελίζε
αντί για Τερέζα.
Το Für Elise έχουν ερμηνεύσει και ηχογραφήσει σπουδαίοι
πιανίστες, όπως οι Βλαντμίρ Ασκενάζι, Μάρεϊ Περάχια, Μπάλας Σοκολάι, Ρόμπερτ
Σίλβερμαν, Άλφρεντ Μπρέντελ και Βαν Κλάιμπερν.
5η Συμφωνία
Αρχικό μοτίβο της 5ης Συμφωνίας
H 5η Συμφωνία σε Ντο ελάσσονα έργο αρ. 67 του Λούντβιχ βαν
Μπετόβεν (Ludwig van Beethoven), αποκαλούμενη και Συμφωνία της Μοίρας, είναι η
πιο διάσημη από τις συμφωνίες του και ένα από τα δημοφιλέστερα και συχνότερα
παιγμένα έργα της κλασικής μουσικής.
Το έργο αποτελείται από τέσσερα μέρη και ξεκινά με ένα
ξεκάθαρο, μάλλον ανορθόδοξο μοτίβο, που έχει ταυτιστεί με ολόκληρη τη συμφωνία:
τα τρία χαρακτηριστικάόγδοα σολ, τα αποία ακολουθεί χωρίς αλλαγή της δυναμικής
(fortissimo) ένα μακρόσυρτο μι ύφεση.
Οι γεμάτες πάθος ερμηνείες του περιεχομένου της 5ης
Συμφωνίας έχουν σήμερα υποχωρήσει μπροστά σε πιο αντικειμενικές θεωρήσεις.
Είναι ωστόσο εύκολο να διαπιστωθεί πως η 5η Συμφωνία, μαζί με την 3η και ακόμα
περισσότερο με την 9η, έχουν επηρεάσει καθοριστικά τη συμφωνική δημιουργία του
19ου αιώνα, από το Μπραμς και τον Τσαϊκόφσκι μέχρι το Μπρούκνερ και το Μάλερ.
Εξάλλου συγκαταλέγεται στα έργα που είχαν πάντοτε την ικανότητα να ελκύουν τόσο
τους φίλους της κλασικής μουσικής, όσο και εκείνους που κατά τα άλλα δεν
ενδιαφέρονται γι’ αυτό το είδος. Η δύναμη του ρυθμού της, που προβάλλει με
ξεχωριστή σαφήνεια ήδη στο αρχικό μοτίβο σε unisono των εγχόρδων, είναι ένα από
τα στοιχεία που την κάνουν τόσο επιβλητική.
Δεδομένα για το έργο
Χρονολογία σύνθεσης: Τα πρώτα σχεδιάσματα ανάγονται στο
1800. Άμεσες καταγραφές βρίσκονται και στο "σημειωματάριο" του
Μπετόβεν για τους μήνες Φεβρουάριο και Μάρτιο 1804. Η ολοκλήρωση χρονολογείται
στην περίοδο μεταξύ Απριλίου 1807 και αρχών 1808.
Πρώτη εκτέλεση: Το έργο πρωτοπαίχτηκε μαζί με την
Ποιμενική, το Κοντσέρτο αρ. 4 για πιάνο σε Σόλ μείζονα έργο αρ. 58, μέρη της
Λειτουργίας σε Ντο μείζοναέργο αρ. 86 και τη Φαντασία για πιάνο, χορωδία και
ορχήστρα σε Ντο ελάσσονα, έργο αρ. 80 στις 22 Δεκεμβρίου 1808 στο Θέατρο της
Βιέννης (Theater an der Wien), σε μια μαραθώνια συναυλία που διεύθυνε ο ίδιος ο
Μπετόβεν.
Διάταξη ορχήστρας: 1 πίκολο, 2 φλάουτα, 2 όμποε, 2
κλαρινέτα, 2 φαγκότα, 1 κοντραφαγκότο, 2 κόρνα, 2 τρομπέτες, 3 τρομπόνια,
τύμπανα, ορχήστρα εγχόρδων(1ο βιολί, 2ο βιολί, βιόλα, βιολοντσέλλο,
κοντραμπάσο˙ βιολοντσέλλο και κοντραμπάσο παίζουν σε κάποια σημεία χωριστά).
Η γένεση της 5ης Συμφωνίας
Τα πρώτα σχεδιάσματα της 5ης Συμφωνίας ανάγονται στα έτη
1803 και 1804, δηλαδή ανάμεσα στην ολοκλήρωση της3ης και την έναρξη των εργασιών
για την 4η Συμφωνία, η οποία ολοκληρώθηκε το φθινόπωρο του 1806. Η σύνθεσή της
ξεκίνησε με παραγγελία του κόμη της Άνω Σιλεσίας Φραντς φον Όπερσντορφ (Franz
von Oppersdorff), διακόπηκε όμως και ο Μπετόβεν ασχολήθηκε με άλλα έργα.
Ολοκληρώθηκε τελικά το 1807 και τις αρχές του 1808, το έτος ολοκλήρωσης και της
6ης Συμφωνίας. Έτσι, το έργο συνδέεται με την περίοδο μετά το 1798, οπότε
άρχισε να αμβλύνεται η ακοή του Μπετόβεν, και μετά το 1802, το έτος της
Διαθήκης του Χάιλιγκενστατ (Heiligenstadt). Πρόκειται για την εποχή
τωνναπολεόντειων πολέμων, των πολιτικών αναταραχών στην Αυστρία και της κατοχής
της Βιέννης από τα στρατεύματα τουΝαπολέοντα το 1805. To 1808 o Μπετόβεν
πρόσφερε το έργο στον εκδοτικό οίκο Μπράιτκοπφ ουντ Χέρτελ (Breitkopf &
Härtel) προσδοκώντας καλύτερη αμοιβή. Τελικά το έργο εκδόθηκε το 1809 με
αφιέρωση στον κόμη Αντρέι Κιρίλοβιτς Ραζουμόφσκι (Andrej Kirillowitsch
Rasumowskij), στον οποίο αφιερώθηκαν αργότερα και τα τρία Κουαρτέτα εγχόρδων
έργο αρ. 59, καθώς και στον δούκα Λόμπκοβιτς (Lobkowitz).
Για τις σκέψεις και τα κίνητρα του Μπετόβεν σε σχέση με την
5η Συμφωνία δεν μπορούν να ειπωθούν πολλά, καθώς δεν έχουν διασωθεί λόγια του
ίδιου για το θέμα. Οι περισσότερες, υποτίθεται αυθεντικές δηλώσεις του
βασίζονται σε δηλώσεις του γραμματέα του Άντον Σίντλερ (Anton Schindler) και
πρέπει να αξιολογούνται με επιφύλαξη. Κατά τον Σίντλερ ο Μπετόβεν εξέφρασε την
άποψη ότι «έτσι χτυπά η μοίρα την πόρτα» ερμηνεύοντας την αρχή του πρώτου
μέρους. Ανεξάρτητα από το γεγονός ότι δεν σώζονται αυθεντικές απόψεις του
συνθέτη για το θέμα, οι μουσικολόγοι βλέπουν την 5η Συμφωνία σαν συνδετικό
κρίκο μεταξύ της 3ης, 7ης και 9ης Συμφωνίας, στις οποίες ο Μπετόβεν κατέκτησε
μια εντελώς ιδιαίτερη μουσική γλώσσα στη συμφωνική γραφή.
Αυτόγραφο της πρώτης σελίδας της 5ης Συμφωνίας του Μπετόβεν
Τρεις επιστολές του Λούντβιχ Βαν Μπετόβεν προς την Αθάνατη
Αγαπημένη
Βρέθηκαν μετά το
θάνατό του σ' ένα μυστικό συρτάρι μαζί με την αποκαλούμενη Διαθήκη του
Χάιλιγκενσταντ (εξομολογητική επιστολή προς τα δύο αδέρφια του)
Σελίδα 1
'Εξι Ιουλίου, το
πρωί. -
΄Αγγελέ μου, εσύ το 'Ολον μου, ο εαυτός μου - μόνο λίγα
λόγια
σήμερα, κι αυτά με
μολύβι - (το δικό σου) - Κατά πρώτο λόγο, το
διαμέρισμά μου έχει
σίγουρα κρατηθεί μόνο μέχρι αύριο, τι άσκοπο
χάσιμο χρόνου μ'
αυτές τις λεπτομέρειες - γιατί αυτή η βαθιά
θλίψη όταν η ανάγκη
μιλάει - Μπορεί η Αγάπη μας να επιβιώσει
αλλιώς παρά μόνο με θυσίες, χωρίς να απαιτούμε τα πάντα,
μπορείς ν' αποφύγεις
να μην είσαι ολότελα δική μου κι εγώ
ολότελα δικός σου - Αχ, Θεέ
Σελίδα 2
Απόλαυσε την ωραία φύση ηρεμώντας το πνεύμα σου και
αναλογίσου αυτά που
πρέπει να γίνουν - ο έρωτας απαιτεί δικαίως
τα πάντα, έτσι γίνεται για μένα με σένα και για σένα με
μένα - μόνο
που ξεχνάς τόσο
εύκολα πως πρέπει να ζήσω για μένα και για σένα -
αν ήμασταν εντελώς
μαζί, θα ένιωθες αυτόν τον πόνο τόσο λίγο
όσο κι εγώ - Το
ταξίδι μου ήταν φρικτό, έφτασα εδώ χθες κοντά
στις τέσσερις η ώρα
το πρωϊ γιατί δεν είχαν αρκετά άλογα, η
ταχυδρομική άμαξα ακολούθησε μιαν άλλη διαδρομή, αλλά τι
Σελίδα 3
απαίσιος δρόμος, στον προτελευταίο σταθμό μου συνέστησαν να
μην ταξιδέψω νύχτα,
επειδή θα διασχίζαμε ένα δάσος, αλλά αυτό
με συνεπήρε
περισσότερο - έσφαλα όμως γιατί η άμαξα
τσακίστηκε σ' αυτό
το κακοτράχαλο, φρικτό δρόμο, έναν απλό
επαρχιακό δρόμο, και
χωρίς τους δύο αμαξάδες μου, θα είχα
μείνει εκεί.
Ο Esterhazi είχε την
ίδια τύχη με μένα στον άλλον τον κανονικό
δρόμο με 8 άλογα, ενώ τα δικά μου ήταν μόνο 4. - Ωστόσο,
αυτό εν
μέρει μ'
ευχαρίστησε,
Σελίδα 4
όπως πάντα, όταν
προσπερνώ με επιτυχία ένα εμπόδιο. -
τώρα, ας περάσουμε
από τα εξωτερικά στα εσωτερικά, θα
ιδωθούμε μάλλον
σύντομα, γι' αυτό και δεν μπορώ να μοιραστώ
μαζί σου τις σκέψεις
που έκανα αυτές τις λίγες μέρες για τη ζωή
μου - αν οι καρδιές
μας ήταν πάντα σφιγμένες η μία δίπλα στην
άλλη, δεν θα τις
έκανα, τόσα πράγματα θα
σου έλεγα μέσα από
τα
σωθικά μου - Αχ -
υπάρχουν στιγμές που μου φαίνεται πως ο λόγος
δεν είναι τίποτα - να είσαι χαρούμενη - μείνε ο πιο πιστός
και
μοναδικός θησαυρός μου, το παν για μένα, όπως είμαι κι εγώ
για
σένα, όσο για τα
υπόλοιπα, θα πρέπει να μας στείλουν οι Θεοί αυτό
που για μας θα
πρέπει να αποτελεί υποχρέωση και καθήκον.
Ο πολύ πιστός σου
Ludwig
Σελίδα 5
Υποφέρεις εσύ η μονάκριβή μου - μόλις συνειδητοποιώ πως τα
γράμματα θα πρέπει
να παραδοθούν το χάραμα. Τη Δευτέρα - την
Πέμπτη - οι μόνες
μέρες που πηγαίνει η ταχυδρομική άμαξα από
δω ως το Κ. -
υποφέρεις - Αχ, όπου βρίσκομαι είσαι κι εσύ μαζί
μου, μαζί μου και με
σένα μιλάω και επέτρεψε να
μπορέσω να ζήσω μαζί
σου, τι ζωή !!!! έτσι !!!! χωρίς εσένα - ενώ με καταδιώκει
εδώ κι εκεί η καλοσύνη των ανθρώπων, την οποία ούτε θέλω να
κερδίσω ούτε πιστεύω
πως αξίζω - Ταπεινότητα του ανθρώπου
απέναντι στον άνθρωπο - με πονάει - κι όταν αντιλαμβάνομαι
τον
εαυτό μου
Σελίδα 6
μέσα στο Σύμπαν, τι είμαι και ποιος είναι αυτός - που τον
ονομάζουμε υπέρτατο
κι όμως - εδώ έγκειται το θεϊκό της
ανθρωπότητας - κλαίω καθώς σκέφτομαι πως δεν θα λάβεις
πιθανόν νωρίτερα από
το Σάββατο τα πρώτα νέα μου - όσο κι αν μ'
αγαπάς - σε αγαπώ
πάντως ακόμη πιο δυνατά - αλλά μην κρύβεσαι
ποτέ
Σελίδα 7
Από μένα - καληνύχτα
- ως λουόμενος (*) πρέπει να πάω να
κοιμηθώ - (σβησμένο : ω, έλα μαζί, έλα μαζί -) Αχ Θεέ, τόσο
κοντά,
τόσο μακριά ! Η
αγάπη μας μήπως δεν είναι ένα ουράνιο
οικοδόμημα - αλλά το ίδιο στέρεο με τον ουράνιο θόλο. -
Νωρίς το πρωί, 7 Ιουλίου.
'Ηδη από το κρεβάτι
οι σκέψεις μου τρέχουν προς εσένα, αθάνατη
αγαπημένη μου, κάποτε χαρούμενες, κι έπειτα πάλι λυπημένες,
προσδοκώντας από τη
μοίρα να μάθουμε αν θα μας ακούσει - μόνο
μαζί σου μπορώ να
ζήσω πλήρως, αλλιώς καθόλου,
Σελίδα 8
Ναι, αποφάσισα να
περιπλανηθώ μακριά μέχρι να
μπορέσω να πετάξω
στην αγκαλιά σου και να πω ότι δίπλα σου είμαι στο σπίτι
μου, μέχρι να
μπορέσω να στείλω τη ψυχή μου στεφανωμένη από
σένα στη Βασιλεία
των πνευμάτων - ναι δυστυχώς αυτό πρέπει να
γίνει - θα το
καταλάβεις καλύτερα γνωρίζοντας πόσο πιστός σου
είμαι, ποτέ καμία
άλλη δεν θα μπορέσει να κατακτήσει την καρδιά
μου, ποτέ - ποτέ - Ω
Θεέ γιατί πρέπει να αποχωριζόμαστε αυτούς
που αγαπάμε τόσο
πολύ, και πράγματι η ζωή μου στο V. όπως
τώρα είναι μία άθλια
ζωή - Ο ερωτάς σου με κάνει τον πιο ευτυχισμένο και πιο
δυστυχισμένο ταυτόχρονα - στην ηλικία μου
θα μου ήταν αναγκαία
μία ζωή ομοιόμορφη και επίπεδη - αυτό.
Σελίδα 9
μπορεί να συμβεί, δεδομένης της σχέσης μας ; - 'Αγγελε, μαθαίνω
μόλις πως το
ταχυδρομείο φεύγει κάθε μέρα - κι επομένως πρέπει
να σταματήσω για να λάβεις αμέσως το γράμμα - να είσαι
ήρεμη,
μόνο αν δούμε την
ύπαρξή μας νηφάλια θα μπορέσουμε να πετύχουμε το σκοπό μας να
ζήσουμε μαζί - μείνε
ήρεμη - αγάπα με -
σήμερα - χθες - πόση
επιθυμία λουσμένη με δάκρυα για σένα -
σένα - σένα - η
Σελίδα 10
ζωή μου - το παν για μένα - Αντίο - Ω, συνέχισε να μ'
αγαπάς - μην
παραγνωρίζεις την
τόσο πιστή καρδιά του αγαπημένου σου
L.
για πάντα για σένα
για πάντα για μένα
για πάντα για μας
(*) Ο Μπετόβεν
έγραψε τα τρία αυτά γράμματα το 1812 ενώ βρισκόταν για θεραπεία στα ιαματικά
λουτρά του Toeplitz στη Βοημία. Η ταυτότητα της "Αθάνατης Αγαπημένης"
παραμένει ως σήμερα άγγνωστη.
[μετάφραση από τα
γαλλικά Σ.Σ. Βλ. lvbeethoven.com]
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
9η ΣΥΜΦΩΝΙΑ - ΩΔΗ ΣΤΗ ΧΑΡΑ
Η συμφωνική μουσική του Beethoven και ιδιαίτερα η 9η
συμφωνία του, διαδραματίζει ιδιαίτερο ρόλο στην παγκόσμια πολιτιστική
αυτογνωσία και συχνά ταυτίζεται με τους πιο ετερόκλητους εθνικούς και
κοινωνικούς στόχους. Σε διάφορες ιστορικές στιγμές η 9η συμφωνία απετέλεσε μέσο
εμψύχωσης και ανάτασης, μέσο παρηγοριάς και ελπίδας .
Το 1915 ορίστηκε αυτή η συμφωνία, ενός γερμανού συνθέτη, ως
ο ύμνος των συμμαχικών δυνάμεων του α' παγκοσμίου πολέμου ενάντια στις
λεγόμενες «κεντρικές δυνάμεις», Γερμανία και Αυστρο-Ουγγαρία. Στη συνέχεια
υιοθετήθηκε δε η «Ωδή στη Χαρά» που συμβολίζει την ελευθερία και την αδελφοσύνη
των λαών (... seid umschlungen, Millionen ...), ως ύμνος της Κοινωνίας των
Εθνών, προδρόμου οργανισμού του ΟΗΕ.
Απ' την άλλη πλευρά
και τα συνέδρια του γερμανικού ναζιστικού κόμματος άρχιζαν με την εκτέλεση
αυτού του έργου!
Τέλος, η 9η συμφωνία αποτελεί τον «ύμνο» της Ευρωπαϊκής
Ένωσης, όταν αυτή εκπροσωπείται επίσημα σε διεθνείς διοργανώσεις και τελετές.
Η 9η συμφωνία αποτελεί όμως σημείο αναφοράς ακόμα και λαών
που δεν σχετίζονται με την ευρωπαϊκή μουσική και τη γενικότερα πολιτισμική
παράδοση της Ευρώπης, όπως του ιαπωνικού και του κινέζικου λαού.
Ιάπωνες αξιωματικοί, αιχμάλωτοι πολέμου ζήτησαν το 1918 να
παιχτεί για ψυχαγωγία τους στο στρατόπεδο Bando που είχαν απομονωθεί, η 9η
συμφωνία του Μπετόβεν, η οποία στα γιαπωνέζικα έχει ιδιαίτερο όνομα, Νταϊκού.
Επίσης στην Ιαπωνία
το 1944, ζήτησαν φοιτητές που είχαν επιστρατευτεί, να ακούσουν πριν αναχωρήσουν
για το μέτωπο την 9η συμφωνία για να διατηρήσουν στο μυαλό τους κάτι που τους
«θυμίζει την πατρίδα»! Θεωρείται δε παράδοση σ' αυτή τη χώρα να τραγoυδιέται το
χορωδιακό μέρος της 9ης συμφωνίας από τεράστιες χορωδίες 3, 5 και 7 χιλιάδων
ατόμων, με αποτέλεσμα ένας εντυπωσιακός αριθμός Ιαπώνων ερασιτεχνών χορωδών να
εξασκείται κάθε χρόνο για πολλούς μήνες στη μελέτη και απόδοση αυτού του έργου.
Στην Κίνα, το
καθεστώς έχει την επίσημη θέση ότι η 9η συμφωνία εκφράζει τη «νίκη μέσα από την
πάλη» του λαού ενάντια στους καταπιεστές του. Έτσι η εκτέλεση αυτής της
συμφωνίας αποτελεί σ' αυτή τη χώρα αποκορύφωμα πολλών εθνικών και πολιτικών
εκδηλώσεων, όπου τραγουδούν την «Ωδή της Χαράς» και πάλι πολυπληθέστατες
χορωδίες.
Είναι λοιπόν
εντυπωσιακό, πώς ένα ευρωπαϊκό μουσικό έργο των αρχών του 19ου αιώνα
υιοθετείται από άσχετες μεταξύ τους πολιτισμικές παραδόσεις, αξιοποιείται
διαχρονικά από τόσο ετερόκλητους κοινωνικούς και πολιτιστικούς φορείς και
εντάσσεται στην προσπάθεια για επίτευξη τελείως αντιφατικών στόχων.
Ludwig van Beethoven
Symphonie no 9 en ré mineur op. 125, Partition autographe, 4e mouvement
Η Συμφωνία Νο 9 σε ρε ελάσσονα, Op. 125 (μερικές φορές
γνωστή απλά ως "Χορωδιακή"), είναι η τελική πλήρης συμφωνική του
Λούντβιχ βαν Μπετόβεν (1770 - -1.827). Ολοκληρωμένη το 1824, η συμφωνία είναι
ένα από τα πιο γνωστά έργα του ρεπερτορίου της κλασικής μουσικής. Μεταξύ των
κριτικών θεωρείται σχεδόν καθολικά από τα μεγαλύτερα έργα του Μπετόβεν. Για
μερικούς είναι το μεγαλύτερο κομμάτι της μουσικής που γράφτηκε ποτέ.
Πρώτο «κίνημα»: το θέμα και παραλλαγές με αργή εισαγωγή.
Κύριο θέμα το οποίο εμφανίζεται για πρώτη φορά στα βιολοντσέλα και τα μπάσα και
αργότερα "ανακεφαλαιώνεται" με τις φωνές.
Δεύτερη «κίνημα»: 6/8 σκέρτσο σε στρατιωτικό στυλ (αρχίζει
στο "Alla Marcia", οι λέξεις "Froh, wie γρι Sonnen
fliegen"), το "τουρκικό στυλ». Καταλήγει με 6/8 παραλλαγή του
κεντρικού θέματος με χορωδία.
Τρίτο "κίνημα": αργή διαλογισμό με ένα νέο θέμα
σχετικά με το κείμενο "Σείντ umschlungen, Millionen!" (αρχίζει στο
"Andante maestoso")
Τέταρτη "κίνημα": Fugato φινάλε για τα θέματα του
πρώτου και του τρίτου "κινήσεις" (αρχίζει στο "Allegro
energico")
Το κίνημα έχει μια θεματική ενότητα, στην οποία κάθε μέρος
μπορεί να αποδειχθεί με βάση είτε το κύριο θέμα, το "Σείντ
umschlungen" θέμα, ή κάποιο συνδυασμό των δύο.
Κατά τη διαίρεση της Γερμανίας στην περίοδο του Ψυχρού
Πολέμου, η «Ωδή στη Χαρά» τμήμα της συμφωνικής επίσης έπαιξε αντί του ύμνου
στους Ολυμπιακούς Αγώνες για την Ενοποιημένη ομάδα της Γερμανίας μεταξύ 1956
και 1968.
Το 1972, το μουσικό
υπόστρωμα (χωρίς τις λέξεις) υιοθετήθηκε ως ύμνος της Ευρώπης από το Συμβούλιο
της Ευρώπης και στη συνέχεια από τις Ευρωπαϊκές Κοινότητες (τώρα η Ευρωπαϊκή Ένωση)
.
Η "Ωδή στη Χαρά" χρησιμοποιήθηκε ως εθνικός ύμνος
της Ροδεσίας μεταξύ 1974 και 1979, ως "Rise, Oι Φωνές της Ροδεσίας".
///////////////////////////////////////////////////////////////////////////
Το μεγαλύτερο μέρος της μουσικής που έγραψε ο Μπετόβεν στα
τελευταία χρόνια της ζωής του, ήταν εσωστρεφές και ΄΄αγωνιώδες΄΄. Η προφανής
εξαίρεση από τον κανόνα αυτό είναι η Ενάτη Συμφωνία, ένα έργο που οραματίζεται
ένα ουτοπικό μέλλον οικουμενικής αδελφοσύνης, και απευθύνεται σε ολόκληρη την
ανθρωπότητα. Αυτός είναι και ο λόγος που επικράτησε, η Ενάτη Συμφωνία, να
ακούγεται σε σημαντικές ιστορικές επετείους η γεγονότα, τα οποία έχουν και
κάποιο ''ηρωικό'' χαρακτήρα, όπως ήταν για παράδειγμα, η πτώση του Βερολίνου το
1989.
Η πιο εντυπωσιακή καινοτομία που εισήγαγε ο Μπετόβεν στην
Ενάτη Συμφωνία, ήταν η χρήση χορωδίας και τεσσάρων σολίστ στο τελευταίο μέρος.
Την ιδέα να μελοποιήσει την ''ΩΔΗ ΣΤΗ ΧΑΡΑ'' του Φρήντριχ
Σίλερ , την είχε από το 1792, χρειάστηκε όμως να περάσουν αρκετά χρόνια, ώστε
το 1823-1824 να αποφασίσει να την εντάξει σε μία συμφωνία. Επιπλέον, προς
κατάπληξη του συντηρητικού κοινού της Βιέννης, οδήγησε την κλιμάκωση της
συμφωνίας στο τέταρτο μέρος. Μέχρι τότε, οι συμφωνίες γράφονταν με γνώμονα την
αντίθεση μεταξύ των διαδοχικών μερών, με το τελευταίο από αυτά να είναι γρήγορο
και ελαφρύ. Στην Ενάτη Συμφωνία όμως, όλα τα μέρη οδηγούν στην κορύφωση του
τέταρτου μέρους, όπου ορχήστρα, χορωδία, και σολίστες, τραγουδούν την ''Ωδή''
του Φρήντριχ Σίλερ.
Το 1972, η Ωδή στη Χαρά του Μπετόβεν έγινε ο ύμνος του
Συμβουλίου της Ευρώπης, και το 1985 αναγνωρίστηκε από τους ηγέτες της ΕΕ ως ο
ύμνος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Χωρίς στίχους, και με την παγκόσμια γλώσσα της
μουσικής, αυτός ο ύμνος εκφράζει τα ευρωπαϊκά ιδανικά της ελευθερίας, της
ειρήνης και της αλληλεγγύης.
Ο ύμνος της ΕΕ δεν προορίζεται να αντικαταστήσει τους
εθνικούς ύμνους, αλλά να εξυμνήσει τις κοινές αξίες των κρατών μελών της ΕΕ.
Ο ύμνος δεν συμβολίζει απλώς την Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και
την Ευρώπη γενικότερα.
Το ποίημα "Ωδή στη Χαρά" εκφράζει την ιδεαλιστική
άποψη του Σίλερ για συναδέλφωση όλων των λαών, την οποία συμμεριζόταν ο
Μπετόβεν.
///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
Το 1823 ολοκληρώνεται η "9η Συμφωνία" ή
"Ύμνος στη Χαρά", η κατά πολλούς καλύτερη Συμφωνία του Μπετόβεν. Γράφεται
σε πολύ δύσκολες συνθήκες: σωματικοί πόνοι, οικονομικά προβλήματα, αδιάκοπη
αγωνία για τον "άτακτο" και ψυχρό ανιψιό του Καρλ -του οποίου είναι
κηδεμόνας από το 1815- δε σταματούν τον Μπετόβεν. Αντίθετα βρίσκει τη δύναμη να
φτάσει μέσα από τον πόνο στη χαρά και να διδάξει στους ανθρώπους το δρόμο της
αδελφοσύνης και της ευτυχίας. Στην ωδή στη χαρά ο Μπετόβεν μιλά για την κοινή
Μοίρα όλων των ανθρώπων στο μακρύ Δρόμο της Ανθρωπότητας, για την τελική ένωση
όλων των Ψυχών στο ΠΑΝ. Το Μάιο του 1825 η 9η παρουσιάζεται στο κοινό και ο
δημιουργός αποθεώνεται. Εκείνος όμως καθισμένος στην πλατεία δεν ακούει ούτε
ένα χειροκρότημα και χρειάζεται να τον πάρει μια από τις κορίστες και να τον
γυρίσει στο κοινό για να μπορέσει τουλάχιστον να δει τον μεγάλο ενθουσιασμό.
Όταν η συναυλία τελειώνει, λιποθυμά.
Moλονότι τα θεμέλια για τη σύνθεση της 9ης συμφωνίας είχαν
τοποθετηθεί από το 1811/12,το κύριο σώμα της εργασίας πραγματοποιήθηκε κατά τη
διετία 1823/24 όταν ανέλαβε-παρά τα σοβαρά προβλήματα υγείας που τον
ταλαιπωρούσαν- τη σχετική παραγγελία από την London Philharmonic Society.Η
απόφαση να χρησιμοποιηθούν αποσπάσματα από την ΄΄Ωδή στη Χαρά΄΄ του Friedriech
Schiller,είχε ληφθεί ένα χρόνο νωρίτερα.Ο Μπετόβεν κατά τη σύνθεση κράτησε όσα
θεωρούσε σημαντικότερα και αφού άλλαξε τη σειρά,μοίρασε την ερμηνεία τους
ανάμεσα σε φωνητικούς σολίστ και χορωδία.Διαρθρώνοντας την ΄΄Ωδή΄΄ κατ'αυτόν
τον τρόπο,επέτυχε να υποβάλλει τον ακροατή σ'ένα δοξαστικό κι έμπλεο αγαλλίασης
επίλογο που από τότε ορθώνεται σαν αξεπέραστη μουσική εκδήλωση ιδεολογικής και
ουμανιστικής πίστης.
Η πρεμιέρα της Ενάτης έγινε την 7/5/1824 κατά τη διάρκεια
ενός κοντσέρτο που διοργάνωσε ο ίδιος ο Μπετόβεν στο Hoftheater κοντά στο
Karntnertor.Η ξέφρενη υποδοχή του κοινού και η παρέμβαση ενός μέλους της
ορχήστρας στον πλήρως απωλέσαντα πια την ακοή του συνθέτη να σταματήσει να
κουνά τα χέρια του προκειμένου να στραφεί επιτέλους προς τους χειροκροτούντες
έχουν ήδη λάβει μυθική υπόσταση.Η πρεμιέρα στο Λονδίνο έγινε την 21/3/1825 και
η πρώτη μέχρι τότε συμφωνία με χρονική διάρκεια άνω της ώρας κυκλοφόρησε με την
αφιέρωση στο βασιλιά της Πρωσίας Φρειδερίκο Γουλιέλμο τον Τρίτο.
Η μορφή της ΄΄σονάτας΄΄-όπου το πρώτο μέρος έστηνε το
σκηνικό ενώ το δεύτερο ανέπτυσσε την πλοκή μέχρι την τελική κάθαρση- ήταν ήδη
αρκετά δημοφιλής μέθοδος για τη δραματοποιημένη μετάδοση του μουσικού
περιεχομένου στους ακροατές.Η ενσωμάτωση κατ'ακολουθία των ΄΄ρητορικών΄΄ κι
έντονα δραματοποιημένων φωνητικών όπως και η έντονη συναισθηματική φόρτιση που
κυριαρχεί μέσα στις θεματικές ενότητες,αναδεικνύουν την απώτερη πρόθεση του
Μπετόβεν να μην προσφέρει μονάχα ένα έργο ορόσημο της εποχής του
Ρομαντισμού,αλλά να περάσει ένα παγκόσμιο και διαχρονικό μήνυμα μέσω της
μουσικής.
Είναι ακριβώς το φωνητικό στοιχείο που εκτοξεύει το νόημα
της μουσικής από το υπαινικτικό πεδίο σε μια κατάσταση πλήρους εμπέδωσης κι
ενσυνείδητης αποδοχής από το ευρύ κοινό,όπως υπαγορεύει το "Seid
Umschlungen Millionen..."(Ας αγκαλιαστούν ο ένας με τον άλλο τα
εκατομμύρια ανθρώπων...).Η ανάπτυξη των τριών συμφωνικών κινήσεων που
προηγούνται δημιουργεί την εντύπωση ότι το μουσικό ταξίδι δεν αποτελεί παρά μια
πρόφαση για τον τελικό προορισμό του οργιαστικού επιλόγου.
/////////////////////////////////////////////////////
Για πολλούς, το κορυφαίο ανθρώπινο δημιούργημα στον τομέα
της μουσικής και ασφαλώς το σπουδαιότερο έργο του Γερμανού συνθέτη Λούντβιχ φαν
Μπετόβεν. Ένας ύμνος στη χαρά και την παγκόσμια συναδέλφωση.
Η Συμφωνία αρ. 9 (Symphony No. 9) υπήρξε αρχικά παραγγελία
προς τον συνθέτη της Φιλαρμονικής Εταιρείας του Λονδίνου, το 1817, η οποία στη
συνέχεια δεν ευοδώθηκε. Δώδεκα χρόνια μετά την ολοκλήρωση της Όγδοης Συμφωνίας,
ο Μπετόβεν άρχισε να δουλεύει το νέο του έργο το 1818 και το ολοκλήρωσε το
1824. Έξι χρόνια για τη σύνθεση ενός κολοσσιαίων διαστάσεων έργου δεν ήταν και
μεγάλο διάστημα, δεδομένων και των έντονων προβλημάτων κωφότητας που
αντιμετώπιζε.
Στο μυαλό του από το 1793 στριφογύριζε η μελοποίηση του
ποιήματος του Φρίντριχ Σίλερ «Για τη Χαρά» ή όπως το γνωρίζουμε «Ωδή στη Χαρά».
Ήδη είχε κάνει κάποιες απόπειρες, αλλά η σύνθεση της «Ενάτης» του έδωσε την
ευκαιρία να επιχειρήσει κάτι μοναδικό μέχρι τότε, να ενσωματώσει φωνητική
μουσική σε ένα συμφωνικό έργο.
Στα τρία πρώτα μέρη της Συμφωνίας («Allegro ma non tropo,
un poco maestoso», «Molto Vivace», «Adagio molto e cantabile») δεν αντιμετώπισε
ιδιαίτερες δυσκολίες, αλλά το τέταρτο («Presto… Prestissimo») που θα περιείχε
και το ποίημα του Σίλερ, τον δυσκόλεψε αρκετά. Άλλωστε, το τέταρτο μέρος είναι
από μόνο μία Συμφωνία με τέσσερα διακριτά μέρη που εκτελούνται χωρίς διακοπή.
Ο Μπετόβεν επιθυμούσε η πρεμιέρα της «Ενάτης» να δοθεί στο
Βερολίνο και όχι στη Βιέννη, όπως τον προέτρεπαν φίλοι και χρηματοδότες, επειδή
το έργο ήταν αφιερωμένο στον Πρώσσο βασιλιά Φρειδερίκο - Γουλιέλμο τον 3ο και ο
ίδιος δεν συμφωνούσε με το μουσικό κλίμα της πρωτεύουσας των Αψβούργων. Τελικά,
πείσθηκε και η πρεμιέρα της «Ενάτης» δόθηκε τη Δευτέρα 7 Μαΐου του 1824 στο
κατάμεστο «Κερντνερτορτεάτερ» της Βιέννης.
Η συναυλία περιελάμβανε ακόμη αποσπάσματα από τη «Missa
Solemnis» και την εισαγωγή «Die Weihe des Hauses». Εκτός του αρχιμουσικού
Μίκαελ Ουμλάουφ, που διηύθυνε τη συναυλία, στη σκηνή βρισκόταν και ο κωφός
Μπετόβεν. Η κοινή συνύπαρξη των δύο επί σκηνής είχε αποδειχθεί καταστροφική σε
μια γενική πρόβα της όπερας Φιντέλιο πριν από δύο χρόνια. Έτσι, ο Ούμλαουφ είπε
στους μουσικούς και τους μονωδούς να αγνοήσουν τις υποδείξεις του Μπετόβεν και
να υπακούουν μόνο σ' αυτόν.
Η συναυλία κύλησε ομαλά και το νέο έργο φαίνεται ότι
ενθουσίασε το ακροατήριο, που ξέσπασε σε επευφημίες και χειροκροτήματα στο
φινάλε. Ο κουφός Μπετόβεν, με γυρισμένη την πλάτη στο κοινό και προσηλωμένος
στο έργο, φυσικό ήταν να μην καταλάβει τίποτα. Όταν η κοντράλτο Καρολίν Ούνγκερ
τον βοήθησε να στραφεί προς το ακροατήριο και να αντιληφθεί τις αντιδράσεις
του, συγκινήθηκε βαθύτατα.
Η παρουσίαση της «Ενάτης» αποδείχτηκε θρίαμβος για τον
Μπετόβεν. Δέχθηκε πέντε μπιζαρίσματα, γεγονός που θεωρήθηκε απαράδεκτο έως και
απρεπές για ένα κοινό θνητό, καθώς οι ανάλογες τιμές προς τον βασιλιά δεν
ξεπερνούσαν τα τρία μπιζαρίσματα. Παρά την αποδοχή του κόσμου, το έργο δέχθηκε
χλιαρές έως αρνητικές κριτικές κι έτσι στην επανάληψη της συναυλίας στις 23
Μαΐου, το θέατρο ήταν μισογεμάτο.
Τη σφραγίδα τους στην Ενάτη Συμφωνία έχουν βάλει μεγάλοι
μαέστροι: Βίλχελμ Φουρτβέγκλερ, Αρτούρο Τοσκανίνι, Όττο Κλέμπερερ, Μπέρναρντ
Χάιτνικ, Καρλ Μπεμ, Ραφαέλ Κούμπελικ, Χέρμπερτ Φον Κάραγιαν, Λέοναρντ Μπερνστάιν,
Τζον Ελιοτ Γκάρντινερ, Σάιμον Ρατλ, οι οποίοι διηύθυναν σπουδαίες ορχήστρες:
Φιλαρμονική Βερολίνου, Φιλαρμονική Βιέννης, Συμφωνική Ορχήστρα του NBC,
Συμφωνική της Νέας Υόρκης, Συμφωνική της Βαυαρικής Ραδιοφωνίας, Συμφωνική του
Κλίβελαντ και Φιλαρμόνια του Λονδίνου.
Η «Ενάτη Συμφωνία» είναι ένα από τα γνωστότερα έργα της
κλασικής μουσικής, με πολλές διασκευές για τον κινηματογράφο, την τηλεόραση και
τη λαϊκή μουσική. Ένα τμήμα της και συγκεκριμένα η «Ωδή στη Χαρά» στην οργανική
διασκευή του Χέρμπερτ Φον Κάραγιαν είναι ο επίσημος ύμνος της Ευρωπαϊκής
Ένωσης.
Κυκλοφορεί ως αστικός μύθος ότι η χωρητικότητα του CD στα
74 λεπτά προσδιορίστηκε από τη διάρκεια της «Ενάτης», που είναι γύρω στα 71
λεπτά. Θρυλείται ότι ήταν μια πρόταση του μαέστρου Χέρμπερτ Φον Κάραγιαν προς τον
πρόεδρο και συνιδρυτή της SONY Ακίο Μορίτα για να ακούγεται το έργο χωρίς
διακοπή.
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
Ποίημα: "Ωδή στη Χαρά", του Φρίντριχ Σίλερ
Κόρη εσύ των Ηλυσίων,
ω Χαρά, σπίθα πανέμορφη, Θεϊκή,
ένα πύρινο μεθύσι
στο δικό σου το ναό μας οδηγεί.
Η κακιά ό,τι σκόρπισε συνήθεια
να τα μάγια σου το δένουνε ξανά,
όλοι οι άνθρωποι, ω θεά, αδερφώνονται, όπου
η φτερούγα η απαλή σου τριγυρνά.
Όλα τα έθνη αγκαλιαστείτε! Σε όλον, όλο
στέλνω εγώ τον κόσμο τούτο το φιλί.
Έναν έχουμε πατέρα, αδέρφια, εκεί
απ' των άστρων πιο ψηλά το θόλο.
Όποιος ενός φίλου ο φίλος είναι,
όποιος πέτυχε τέτοια έξοχη ζαριά,
όποιος βρήκε μια καλή γυναίκα, ας σμίξει
τη φωνή του στα χαρούμενα βουητά.
Φτάνει μόνο μια ψυχή στον κόσμο τούτον
να μπορεί κανείς δικιά του να την πει.
Αλλ' αυτός που δεν το πέτυχε ποτέ του,
κλαίοντας έξω από τον κύκλο ας τραβηχτεί.
Τη συμπάθεια να τιμά και να λατρεύει
όποιος ζει σ' αυτή τη γη.
Προς τ' αστέρια αυτή οδηγεί
όπου του Άγνωστου είν' ο θρόνος κι αφεντεύει.
Όλα τα όντα από τα στήθια της μεγάλης
Φύσης τη χαρά ρουφούν,
και οι καλοί μα και κακοί τα ρόδινά της
ίχνη πάντα ακολουθούν.
τα φιλιά και τα σταφύλια αυτή μας δίνει,
ένα φίλο, κι ως το θάνατο πιστό.
Ηδονή και το σκουλήκι ακόμα νιώθει,
στέκει ορθό το Χερουβείμ μπρος στο Θεό.
Έθνη, εσείς χάμω θα πέσετε, εσείς μόνο;
Πες! Τον πλάστη τον μαντεύεις, κόσμε εσύ;
Θα τον βρεις πάνω απ' των άστρων τη σκηνή.
Πάνω απ' τ' άστρα το μεγάλο του έχει θρόνο.
Η φτερούγα η δυνατή στην αιώνια φύση
ονομάζεται χαρά.
Τους τροχούς μες στο τρανό ρολόϊ του κόσμου
η χαρά τους σπρώχνει πάντοτε μπροστά.
Απ' τα ουράνια, στης χαράς το κάλεσμα ήλιοι
ξεπετιούνται, κι απ' τα σπέρματα οι ανθοί.
Η χαρά μέσα στο χάος γυρίζει σφαίρες
που αστρονόμου δεν τις γνώρισε γυαλί.
Όπως οι ήλιοι αναγαλλιάζοντας πετάνε
στην ουράνια, την υπέρλαμπρη απλωσιά,
μπρος!, αδέλφια, με χαρούμενη καρδιά,
όμοιοι με ήρωες που γραμμή στη νίκη πάνε.
Απ' τον πέτρινο καθρέφτη της αλήθειας
στον ερευνητή χαμογελά.
Στην τραχιά της αρετής κορφή ανεβάζει
τον που σηκώνει ένα φορτίο και δεν βογκά.
οι σημαίες της κυματίζουνε στης πίστης
το βουνό το φωτερό.
σπάει το φέρετρο και μέσα απ' τις ραγάδες
λάμπει εκείνη στων αγγέλων το χορό.
Λαοί, θάρρος! η αντοχή να μη σας λείψει,
και για ανώτερο έναν κόσμο υπομονή!
Πάνω εκεί, περ' απ' των άστρων τη σκηνή,
ένας θεός στέκει τρανός, και θ' ανταμείψει.
Με τους θεούς πώς να τα βάλεις; Είν' ωραίο
να τους μοιάσεις. τούτο αρκεί.
Ας σιμώσουν οι φτωχοί κι οι πονεμένοι
να χαρούν με τους χαρούμενους κι αυτοί.
Όχι εκδίκηση και μίση. ας ξεχαστούνε.
στον θανάσιμον οχτρό συγγνώμη πια.
ας μην πιέζουνε τα μάτια του τα δάκρυα,
κι άλλο τύψη ας μην του τρώει πια την καρδιά.
Μας χρωστούν; Όλ' ας σκιστούνε τα τεφτέρια!
Συμφιλίωση γενική!
Όπως κρίναμε, αδελφοί,
έτσι κρίνει κι ο Θεός ψηλά απ' τ' αστέρια.
Η χαρά σπιθοβολάει μες στα ποτήρια.
μέσα στο αίμα το χρυσό του σταφυλιού
ηρωισμού ρουφούν ορμή οι απελπισμένοι,
κι οι κανίβαλοι γαλήνεμα του νου.
Το ποτήρι όταν το γύρο του θα κάνει,
απ' τις θέσεις σας αδέρφια μου, όλοι ορθοί!
Ως ψηλά τον ουρανό οι αφροί ας ραντίσουν
προς το πνεύμα του Αγαθού τούτη η σπονδή!
Που γι αυτόν χορός αγγέλων ύμνους ψάλλει
και των άστρων τον δοξάζουν οι χοροί.
Προς το πνεύμα του Αγαθού τούτη η σπονδή
περ' απ' τ' άστρα, μες στου απείρου την αγκάλη.
Αντοχή στα πικρά βάσανα, βοήθεια
όπου ένας αθώος θρηνεί,
σταθερότητα στον όρκο, την αλήθεια
και σ' οχτρούς μα και σε φίλους αντικρύ.
μπρος σε θρόνους ρηγικούς αντρείκια στάση,
κι αν, αδέλφια μου, στοιχίσει ή αίμα ή βιός,
το βραβείο να πάει σ' αυτόν που δούλεψε άξια,
και στις γέννες της ψευτιάς ξολοθρεμός!
Πιο σφιχτά στον άγιο κύκλο αυτόν πιαστείτε,
όρκο δώστε στο σπιθάτο αυτό κρασί
πως θα μείνετε στο τάξιμο πιστοί.
Στον ουράνιο δικαστή μας ορκιστείτε.
Η Ωδή στη Χαρά (στα γερμανικά Ode an die Freude) είναι ωδή
που γράφτηκε το 1785 από τον Γερμανό ποιητή και ιστορικό Φρήντριχ Σίλερ την
οποία και δημοσίευσε το επόμενο έτος. Η ωδή αυτή που περιλαμβάνει 108 στίχους,
στη τελική του μορφή, έγινε ευρύτερα γνωστή όταν μελοποιήθηκε από τον Λούντβιχ
βαν Μπετόβεν το 1824, ο οποίος την ενέταξε στο τέταρτο και τελευταίο μέρος της
Ενάτης συμφωνίας του, ως χορωδιακή συμφωνία, για τέσσερις σόλο φωνές, χορωδία
και ορχήστρα σε ρε μείζονα.
Λιγότερο γνωστές μελοποιήσεις είναι αυτή του Φραντς
Σούμπερτ (για φωνή και πιάνο του 1815) και του Πιότρ Τσαϊκόφσκι (για σόλο
φωνές, χορωδία και ορχήστρα και στίχους στα ρώσικα, του 1865).
Το 1972, η από τον Μπετόβεν σύνθεση υιοθετήθηκε ως ύμνος
του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, το 1985 οι Ευρωπαίοι ηγέτες υιοθέτησαν ομοίως ως
επίσημο ύμνο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (χωρίς τους στίχους). Χρησιμοποιείται ομοίως
σε επίσημες συνελεύσεις τόσο του Συμβουλίου της Ευρώπης όσο και της Ευρωπαϊκής
Ένωσης.
Η Ωδή στη Χαρά (μικρό τμήμα)
Χρήσεις
Σημειώνεται ότι η "Ωδή στη Χαρά" αν και
συμπεριλαμβάνεται σήμερα στα ρεπερτόρια των μεγαλυτέρων συμφωνιών του κόσμου
επίσημα έχει χρησιμοποιηθεί και ως εμβληματικός ύμνος στον Β' Π.Π. από την
Ναζιστική Γερμανία, καθώς και από την Ιαπωνία, στην οποία τον εισήγαγαν (σύμμαχοι
τότε) Γερμανοί στρατιώτες στο στρατόπεδο αιχμαλώτων Μπάντο. Έκτοτε
χρησιμοποιείται στην Ιαπωνία ως επετειακός ύμνος πρωτοχρονιάς.
Επίσης ως εθνικός ύμνος με αλλαγή στίχων χρησιμοποιήθηκε
από την ρατσιστική δημοκρατία της Ροδεσίας την περίοδο 1974-1979 υπό τον τίτλο
"Ανατολή: Η φωνή της Ροδεσίας", καθώς επίσης και ως επιφανής ύμνος
των εορτασμών της πτώσης του τείχους του Βερολίνου. Ομοίως ως επετειακός ύμνος
χρησιμοποιήθηκε και κατά την ανεξαρτησία του Κοσόβου το 2008, λόγω έλλειψης
εθνικού ύμνου, ενώ τέθηκε και ως υποψήφιος εθνικός ύμνος του Κοσόβου ένα μήνα
μετά την κήρυξη της ανεξαρτησίας.
Εκτός των παραπάνω χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον και ως
εθνικιστικός ύμνος σε εθνικές εορτές των δικτατοριών της Λατινικής Αμερικής.
Κρίσεις
Εξετάζοντας εκτενέστατα τις παραπάνω χρήσεις ο Αργεντινός
μουσικολόγος Έστεμπαν Μπουχ στο έργο του "Μπετόβεν: "Η 9η
Συμφωνία" - Μια πολιτική ιστορία" αναρωτιέται σύμφωνα με το στίχο του
Σίλερ αν μπορούν όλοι οι άνθρωποι να γίνουν αδέλφια, καταλήγοντας στη διαπίστωση:
"είτε η μουσική γλώσσα δεν έχει ηθική, είτε εκφράζει μια ηθική που
συμπεριλαμβάνει τους τυράννους"!
=========================================================
Η σταδιακή καταβύθιση του κορυφαίου μουσουργού, και συνθέτη
στη σιωπηλή επικράτεια της κώφωσης, επηρέασε σε σημαντικό βαθμό τις μουσικές
του συνθέσεις. Οι Ολλανδοί ερευνητές του κέντρου Μεταβολισμικής του Λάιντεν
δημοσίευσαν τη σχετική μελέτη στο Βρετανικό ιατρικό περιοδικό British Medical
Journal, σύμφωνα με την οποία ο Μπετόβεν όσο έχανε την ακοή του και η κατάσταση
του επιδεινωνόταν, χρησιμοποιούσε όλο και συχνότερα χαμηλής συχνότητας νότες
και όταν πια κουφάθηκε εντελώς επέστρεψε στις υψηλές νότες.
Οι Ολλανδοί ερευνητές ανέλυσαν εξονυχιστικά τα κουαρτέτα
εγχόρδων του Μπετόβεν, τα κατέταξαν σε τέσσερις ομάδες από τα πρώιμα 1798 –
1800, μέχρι τα τελευταία του 1824 – 1826 και έβγαλαν τα εξής σημαντικά
συμπεράσματα: Ο συνθέτης χρησιμοποιούσε νότες με συχνότητα 1.568 Hertz και άνω,
και όσο έχανε την ακοή του χρησιμοποιούσε όλο και περισσότερες νότες με μεσαίες
και χαμηλές συχνότητες προκειμένου να ακούει καλύτερα τα έργα που συνέθετε.
Όμως στις τελευταίες του συνθέσεις και όταν ο Μπετόβεν ήταν εντελώς κουφός,
επέστρεψε στις υψηλές νότες.
Σύμφωνα με τους Ολλανδούς: “από τη στιγμή που κατάλαβε ότι
πλέον δεν θα μπορούσε να ακούσει, στράφηκε αποκλειστικά στο “εσωτερικό του
αυτί” και απελευθέρωσε τον μουσικό του κόσμο, δημιουργώντας μερικά από τα
αξεπέραστα αριστουργήματα του”
Ο Μπετόβεν εμφάνισε πρόβλημα ακοής το 1801 σε ηλικία 30
χρόνων. Στα 41 του για να ακούσει έπρεπε οι άλλοι να φωνάζουν δίπλα του και στα
49 του άρχισε να επικοινωνεί μόνο με γραπτά σημειώματα. Τα τελευταία χρόνια της
ζωής του και μέχρι το 1827 οπότε και πέθανε η κώφωση του ήταν πλήρης.
////////////////////////////////////////////////////////////////////
Οι Τρεις Δημιουργικές Περίοδοι του Beethoven
Α΄ Περίοδος (έως περ. 1800/02)
Σχέση με παράδοση (Haydn, Mozart)
Ισορροπία γραμμών, ωριμότητα δομής, εσωτερικότητα
Σκληρή εργασία για διαμόρφωση υλικού
Πιάνο βασικό όργανο σε όλες τις περιόδους
Allegro Sonata Form:
ΕΚΘΕΣΕΙΣ μεγάλες και πολυθεματικές, ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΕΣ σχετικά
μικρές
ΑΡΓΑ ΜΕΡΗ μεγάλα και λυρικά με καλλωπισμούς (ornamentation)
αντικατάσταση minuet από scherzo αλλά με διατήρηση
χαρακτηριστικών minuet
FINALEs πνευματώδη και κομψά
Ιδιωματική χρήση δυναμικών / αυτοσχεδιαστικά στοιχεία
Χειρίζεται δεξιοτεχνικά κοινότυπο υλικό
Β΄ Περίοδος (1802-1812/14)
Χάραξη νέων δρόμων
Έμφαση σε εξωμουσικά στοιχεία, νέες δομές και μορφές
Αμεσότητα. Ανθρωποκεντρική μουσική
Τα περισσότερα έργα ρεπερτορίου προέρχονται από αυτήν τη
περίοδο
Αυτοσχεδιαστικό υλικό με λεπτομερή επεξεργασία (διαφορά από
Α΄ Περίοδο)
Σχετικά απλή αρμονία (μερικές φορές απλούστερη από Mozart).
Νεωτεριστικός όμως ο τρόπος που χρησιμοποιεί την αρμονία σε σχέση με το μουσικό
μέτρο.
Η συγχορδία σαν βάση για την δημιουργία των κυρίων θεμάτων
του με ποικίλους τρόπους χρήσης εντάσεων και δυναμικών
Κάθε έργο είναι πρότυπο και πρωτότυπο
Allegro Sonata Form:
ΕΚΘΕΣΕΙΣ μικρότερες από Α΄ Περίοδο, ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΕΣ
μεγαλύτερες και CODAs
ΑΡΓΑ ΜΕΡΗ μικρότερα και μερικές φορές εγκαταλείπονται
το 3ο μέρος είναι τώρα πάντα ένα scherzo με συχνή χρήση
αιφνίδιων τονισμών και συγκοπών
FINALE με μεγαλύτερη βαρύτητα, συχνά γίνονται το κύριο
μέρος ενός έργου
Οι καλλωπισμοί σταδιακά εγκαταλείπονται. Κάθε νότα γίνεται
λειτουργική μελωδικά και αρμονικά
Γ΄ Περίοδος (1814-1827)
Αναφορά σε μια ιδανική κοινωνία ανθρώπων. Ποιητικό
περιεχόμενο
Πλήρως συγκεντρωμένη μουσική σκέψη
Διεύρυνση του αρμονικού και textural φάσματος
Σχέση με Bach και Handel. Χρήση Αντίστιξης
Δεν χάνεται η απλότητα και αμεσότητα
Κεντρική συνθετική τεχνική η Variation
Χρήση πληθώρας συνθετικών
τεχνικών: Fugue, Variation, Dance, Allegro Sonata, March. Επίσης:
Τροπικότητα, Πεντατονικότητα, μελωδία με 5 φθόγγους
///////////////////////////////////////////////////////
Ο Λούντβιχ βαν Μπετόβεν (Ludwig van Beethoven, προφορά στα
γερμανικά: Λούντβιχ φαν Μπέτοφεν, Βόννη, βαπτίστηκε 17 Δεκεμβρίου 1770 —
Βιέννη, 26 Μαρτίου 1827) ήταν Γερμανός συνθέτης και πιανίστας.
Αποτέλεσε μία από τις κεντρικότερες μορφές της κλασικής μουσικής
και συγκαταλέγεται σήμερα ανάμεσα στους ευρύτερα αποδεκτούς συνθέτες όλων των
μουσικών περιόδων και τους πλέον γνωστούς όλων των εποχών. Ο Μπετόβεν αν και
ανήκει περισσότερο στην κλασική περίοδο, συνδέθηκε με το κίνημα του ρομαντισμού
που ακολούθησε και τα τελευταία του έργα διακρίνονται από έντονα ρομαντικά
στοιχεία. Οι συμφωνίες και τα κοντσέρτα για πιάνο που συνέθεσε αποτελούν τα πιο
δημοφιλή έργα του. Από πολλούς αναγνωρίζεται ως μια από τις μουσικές ιδιοφυίες,
παράδειγμα και μέτρο σύγκρισης για όλους τους μεταγενέστερους συνθέτες.
Πορτραίτο του Μπετόβεν σε πίνακα του Waldmüller (1804 )
Η ζωή του
Ο Μπετόβεν γεννήθηκε στη Βόννη το 1770. Η ακριβής
ημερομηνία γέννησης του δεν είναι γνωστή, βαφτίστηκε όμως στις 17 Δεκεμβρίου.
Καταγόταν από μουσική οικογένεια, αν και κανένας από τους προγόνους του δεν
διακρίθηκε στη σύνθεση. Ο παππούς του ήταν φλαμανδικής καταγωγής και διευθυντής
χορωδίας στην Αυλή του Πρίγκηπα Εκλέκτορα της Κολωνίας στη Βόννη. Ο πατέρας
του, Johann van Beethoven, εργάστηκε ως επαγγελματίας τενόρος στην ίδια χορωδία
ενώ παρέδιδε και μαθήματα πιάνου και τραγουδιού. Παράλληλα αποτέλεσε τον πρώτο
δάσκαλο μουσικής του Λούντβιχ, ωστόσο η σχέση τους ήταν μάλλον κακή, καθώς ο
πατέρας του τον καταπίεζε διαρκώς και προσπαθούσε να τον εκμεταλλευτεί
παρουσιάζοντας τον ως παιδί θαύμα, όπως ήταν ο Μότσαρτ. Αργότερα, ο Κρίστιαν
Νέεφε (Christian Neefe) ανέλαβε το έργο της μουσικής του εκπαίδευσης.
Σε ηλικία 12 ετών δημοσιεύτηκε η πρώτη του σύνθεση και ο
Νέεφε δήλωσε πως επρόκειτο για τον νέο Μότσαρτ. Ο Μπετόβεν συνέχισε να συνθέτει
έργα ενώ συγχρόνως άρχισε να εργάζεται ως οργανίστας στην Αυλή. Το 1787 μια
ξαφνική αρρώστια της μητέρας του, στερεί τη δυνατότητα από τον νεαρό Μπετόβεν
να μεταβεί στη Βιέννη προκειμένου να κάνει μαθήματα με τον Μότσαρτ. Λίγο
αργότερα όμως, το 1792, ο Γιόζεφ Χάυντν, κανόνισε να πάει τελικά στη Βιέννη για
να αναλάβει τη διδασκαλία του. Η εκπαίδευσή του στο πλευρό του Χάυντν διήρκεσε
συνολικά δύο χρόνια. Επιπλέον σπούδασε αντίστιξη για ένα χρόνο με τον Γιόχαν
Γκέοργκ Αλμπρεχτσμπέργκερ (Johann Georg Allbrehtsberger) και φωνητική σύνθεση
με τον Αντόνιο Σαλιέρι (Antonio Salieri). Σταδιακά, άρχισε να αναγνωρίζεται η
αξία του, αρχικά ως πιανίστας αλλά αργότερα και ως συνθέτης. Σε αντίθεση με την
πλειοψηφία των συνθετών της εποχής, ο Μπετόβεν δεν ανήκε στην Αυλή ούτε
εργάστηκε για την εκκλησία, αλλά διατήρησε την ανεξαρτησία του ως συνθέτης.
Κατόρθωνε να συντηρείται είτε με έσοδα από τις δημόσιες συναυλίες του, είτε
παράγοντας και έργα κατά παραγγελία. Την πρώτη δημιουργική του περίοδο κατάφερε
να καθιερωθεί στη Βιέννη χάρη στην σημαντική υποστήριξη του αριστοκρατικού
κύκλου της Αυστρίας, της Βοημίας και της Ουγγαρίας.
Ένα από τα σημαντικότερα και το πιο τραγικό γεγονός της
ζωής του Μπετόβεν αποτέλεσε η κώφωση του. Άρχισε να χάνει την ακοή του σταδιακά
από την ηλικία των 26 ετών, το 1796 (κατά άλλους αρχίζει λίγα χρόνια αργότερα)
και, περίπου το 1820, θεωρείται πως ήταν ολοκληρωτικά κωφός. Το γεγονός αυτό
προκαλούσε μεγάλη θλίψη στον Μπετόβεν, η οποία αποτυπώνεται και σε γράμμα του
προς τους αδελφούς του, το 1802, με την παράκληση να διαβαστεί μετά το θάνατό
του, γνωστό και ως Διαθήκη του Heiligenstadt. Παρά την απώλεια της ακοής του,
έγραψε μουσική μέχρι το τέλος της ζωής του. Η υγεία του Μπετόβεν ήταν γενικά
κακή και το 1826 επιδεινώθηκε δραστικά, γεγονός που οδήγησε και στο θάνατο του
τον επόμενο χρόνο.
Στην κηδεία του Μπετόβεν που έγινε στις 29 Μαρτίου ο Φραντς
Σούμπερτ ήταν ένας από τους 36 λαμπαδηφόρους.
Μουσικό έργο
Το έργο του Μπετόβεν διακρίνεται κυρίως σε τρεις χρονικές
περιόδους. Η πρώτη αρχίζει από τις πρώτες δημιουργίες του μέχρι το 1802 που
δημιουργεί τελικά ένα προσωπικό ύφος. Η δεύτερη περίοδος διαρκεί περίπου μέχρι
το 1816 και ο Μπετόβεν είναι ήδη ένας αναγνωρισμένος συνθέτης. Η τελευταία
περίοδος διακρίνεται από την παρουσία του ρομαντικού στοιχείου στις συνθέσεις
του.
Πρώτη περίοδος
Η πρώτη σελίδα της Διαθήκης Heiligenstadt του Μπετόβεν.
Τις πρώτες σονάτες που συνέθεσε, ο Μπετόβεν τις αφιέρωσε
στον Χάυντν, που αποτέλεσε και τον σημαντικότερο δάσκαλό του. Οι σονάτες αυτές
χαρακτηρίζονται και από μεγάλες ομοιότητες με αντίστοιχες συνθέσεις του Χάυντν.
Η σημαντικότερη ίσως από αυτές είναι η "Παθητική" (op. 13). Άλλες
εμφανείς επιδράσεις είναι ο Μότσαρτ, ο Μούτσιο Κλεμέντι (Muzio Clementi) και ο
Γιαν Ντούσεκ (Jan Dussek). Τον Απρίλιο του 1800 ο Μπετόβεν παρουσίασε την 1η
Συμφωνία και δύο χρόνια αργότερα την 2η Συμφωνία. Η πρώτη ακολουθεί περισσότερο
τα κλασικά πρότυπα, ενώ η δεύτερη χαρακτηρίζεται από περισσότερες καινοτομίες,
κυρίως ως προς τη δομή της. Τα πρώτα έργα του Μπετόβεν διακρίνονται γενικά από
συχνές εναλλαγές στη δυναμική και έντονες αντιθέσεις ή εξάρσεις. Στην πρώτη
περίοδο ανήκουν επιπλέον τα έξι πρώτα κουαρτέτα εγχόρδων (op. 18) και τα δύο
πρώτα κοντσέρτα για πιάνο.
Δεύτερη περίοδος
Χειρόγραφη παρτιτούρα του Μπετόβεν (Σονάτα op. 109)
Κατά τη διάρκεια της δεύτερης δημιουργικής περιόδου του, ο
Μπετόβεν έχει αναγνωριστεί σχεδόν σε ολόκληρη την Ευρώπηως συνθέτης και
πιανίστας. Παράλληλα αναπτύσσει ένα περισσότερο προσωπικό ύφος το οποίο
χαρακτηρίζεται συχνά ως"ηρωικό". Η περίοδος αυτή ξεκινά με την 3η
Συμφωνία (ή Ηρωική Συμφωνία), η οποία είναι πολύ μεγάλη σε διαστάσεις για τα
πρότυπα της εποχής και χαρακτηρίζεται από αρκετές παρεκτροπές από την κλασική
δομή των συμφωνιών. Το δεύτερο μέρος (Πένθιμο Εμβατήριο) έχει εμβατηριακό
χαρακτήρα και θεωρείται αναφορά στην Γαλλική Επανάσταση. Αφιερώθηκε αρχικά στον
Ναπολέοντα Βοναπάρτη.
Την ίδια περίοδο ο Μπετόβεν συνθέτει και την μοναδική του
όπερα Φιντέλιο. Κεντρικός χαρακτήρας της είναι η Λεονόρα, η οποία μεταμφιεσμένη
σε άνδρα σώζει τον σύζυγο της από τη φυλακή. Η όπερα παραπέμπει επίσης στην
Γαλλική Επανάσταση, με την Λεονόρα να ενσαρκώνει τα ιδανικά της. Η πρώτη
παράσταση της όπερας δόθηκε το 1805 αλλά ακολούθησαν άλλες δύο εκδοχές της, το
1806 και το 1814.
Την περίοδο 1806 - 1808, ο Μπετόβεν ολοκλήρωσε την 4η, την
5η και την 6η Συμφωνία (ή Ποιμενική), ενώ το 1812 γράφτηκε η 7η και η 8η
Συμφωνία. Στην δεύτερη περίοδο του Μπετόβεν ανήκουν ακόμα τα τρία τελευταία
κοντσέρτα για πιάνο, το μοναδικό κοντσέρτο για βιολί, πέντε κουαρτέτα εγχόρδων
(7-11) και έξι επιπλέον σονάτες για πιάνο στις οποίες περιλαμβάνεται η σονάτα
Waldstein και η Appasionata.
Τρίτη περίοδος
Το 1816, το προχωρημένο στάδιο απώλειας ακοής του Μπετόβεν,
αναγκάζει τον συνθέτη να αποσυρθεί σε μεγάλο βαθμό από πολλές κοινωνικές εκδηλώσεις.
Οι συνθέσεις αυτής της περιόδου είναι μεγαλοπρεπείς, με μεγαλύτερο πνευματικό
βάθος, ενώ η δομή τους θεωρείται γενικά πιο αφηρημένη και ασαφής. Στα τελευταία
έργα του, ο Μπετόβεν χρησιμοποίησε επίσης πολύ συχνά το στοιχείο των
παραλλαγών. Οι παραλλαγές Diabelli θεωρούνται από τα σημαντικότερα έργα αυτού
του είδους και αποτέλεσαν σημείο αναφοράς για αρκετά έργα της ρομαντικής
περιόδου. Η τρίτη δημιουργική περίοδος χαρακτηρίζεται από την ολοκλήρωση της
9ης Συμφωνίας, η οποία παρουσιάστηκε δημόσια τον Μάιο του 1824. Αναφέρεται πως
ο Μπετόβεν, που φαινομενικά διηύθυνε το έργο, δεν ήταν σε θέση να ακούσει τα
χειροκροτήματα του πλήθους και χρειάστηκε να τον στρέψει προς το κοινό για
υπόκλιση μία από τις σολίστ. Στην ένατη συμφωνία υπάρχει ένα στοιχείο καινοτομίας
που είναι η χρήση χορωδίας και τεσσάρων μονωδών στην μελοποίηση του ποιήματος
Ωδή στη Χαρά του Σίλερ (Shiller). Θεωρείται ως σήμερα ένα από τα αριστουργήματα
στην ιστορία της μουσικής αν και, σε ορισμένα σημεία, ο συνθέτης έχει (πιθανόν
λόγω της κώφωσής του) γράψει για ορισμένα όργανα (όπως το κόρνο) νότες που δεν
τις διαθέτουν. Άλλα έργα που ανήκουν στην τελευταία περίοδο δημιουργίας του
Μπετόβεν είναι τα τελευταία έξι κουαρτέτα εγχόρδων, οι τελευταίες έξι σονάτες
για πιάνο καθώς και η Missa Solemnis (Επίσημη Λειτουργία), έργο θρησκευτικής
αντιστικτικής μουσικής.
////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
ΠΗΓΕΣ
5η Συμφωνία (Μπετόβεν) - Βικιπαίδεια
Μπετόβεν 9η Συμφωνία: Άγγελοι και Διάβολοι... | AVsite
www.avsite.gr › Forum › Μουσική › Κλασική Μουσική
Ωδή στη Χαρά - Βικιπαίδεια
Λούντβιχ βαν Μπετόβεν - Βικιπαίδεια
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου