Θεολογία και Ψυχοθεραπεία

www.psyche.gr/prooptikes.htm

Προοπτικές 1 Εναλλακτικές ερμηνευτικές προσεγγίσεις της προσωπικότητας του Νικήτα Καυκιού - Η αντίληψη της πραγματικότητας είναι ερμηνεία. Ο τρόπος που κατανοούμε τους ανθρώπους γύρω μας εξαρτάται κυρίως από την κοσμοθεωρητική προοπτική μέσα από την οποία φιλτράρουμε την πραγματικότητα. Παραθέτουμε παρακάτω τις προοπτικές του "μέσου ανθρώπου", της Εκκλησίας και της ψυχολογίας προσπαθώντας να ρίξουμε περισσότερο φως στην ετερότητα των διαφορετικών αυτών ερμηνευτικών προσεγγίσεων. Η προοπτική του "μέσου ανθρώπου" Πως βλέπει τον άνθρωπο ο "μέσος άνθρωπος"; - Συνήθως αξιολογούμε τους άλλους με επιφανειακά κριτήρια  με βάση την εξωτερική τους συμπεριφορά και τους τοποθετούμε σε κατηγορίες όπως καλοί, βλάκες, σωστοί κλπ. Το κριτήριο αξιολόγησης δεν είναι η εσωτερική ζωή των άλλων αλλά η καταμέτρηση των εξωτερικών τους επιδόσεων ή η συναισθηματική αντίδραση που η συμπεριφορά τους πυροδοτεί μέσα μας. Δεν βλέπουμε τον άλλο γι αυτό που είναι ως προς τον εαυτό του αλλά γι' αυτό που φαίνεται σε εμάς.  Οι αρνητικοί χαρακτηρισμοί που συνήθως χρησιμοποιούμαι είναι πολύ περισσότεροι από ότι οι θετικοί. Αυτές οι μεροληπτικές αξιολογήσεις αν και δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα προσδιορίζουν σε μεγάλο βαθμό τις διαπροσωπικές μας σχέσεις, την κοινωνική μας συμπεριφορά και τις πολιτικές μας επιλογές.  Η προοπτική της καθημερινότητας Κριτική αξιολόγηση της συμπεριφοράς με υποκειμενικά εγωκεντρικά κριτήρια. Ετικέτες και κατηγοριοποίηση. Καλός - Κακός Έξυπνος - Βλάκας Σωστός - Λάθος Ωραίος - Άσχημος In - Out Ευερέθιστος - Γαλήνιος Τολμηρός - Φοβισμένος Ρεαλιστής- Αιθεροβάμων Εγωκεντρικός - Αλτρουιστής Ζωηρός - Νωθρός Επιμελής - Αμελής Τρυφερός - Απόμακρος Κύριος - Αλήτης Άνετος - Ψαρωμένος Ενθουσιώδης - Απαισιόδοξος Καπάτσος - Ανίκανος Αυθόρμητος - Συνεσταλμένος Συντηρητικός - Φιλελεύθερος Ενδιαφέρον - Ξενέρωτος Νευρικός - Χαλαρός Σταθερός - Ασταθής Αξιόπιστος - Αναξιόπιστος Προχωρημένος - Καθυστερημένος Αξιοπρεπής - Ρεμάλι Γλυκός - Ξινός Ευαίσθητος- Αναίσθητος Αισιόδοξος - Απαισιόδοξος Κακόκεφος - Ευδιάθετος Δραστήριος - Τεμπέλης Προσγειωμένος - UFO Πρώτος - Χαμένος Ψαγμένος - Άσχετος Ολιγόλογος - Ομιλητικός Τσακάλι - Βούρλο Τίμιος - Απατεώνας Συμπαθητικός- Αντιπαθής Η προοπτική της Εκκλησίας. Πως βλέπει τον άνθρωπο ο πιστός χριαστιανός; - Στο χώρο της Εκκλησίας οι ανθρώπινες σχέσεις δεν βασίζονται στην κριτική αξιολόγηση αλλά στην άνευ όρων αγαπητική αποδοχή της ετερότητας. Ο πραγματικός χριστιανός εστιάζει στο πολύτιμο βάθος της ανθρώπινης φύσης. Δεν βλέπει τον άλλο ως αμαρτωλό αλλά ως εν δυνάμει άγιο, ως εικόνα του Θεού που τείνει στο καθ' ομοίωση.. Η πνευματική ερμηνευτική προοπτική δομείται με πνευματικές συντεταγμένες όπως: αρετή και αμαρτία, πίστη και απιστία, έπαρση και μετάνοια.. Σημ 1 Πνευματική προοπτική Διαστάσεις της προσωπικής ζωής που διαρθρώνουν το κοσμοθεωρητικό, αντιληπτικό πεδίο του πιστού και αφορούν κυρίως στην προσωπική πορεία πνευματικής ωρίμανσης. Αγάπη - Φιλαυτία Επιείκεια - Κατάκριση Υπακοή - Ανυποταγή Σαρκός νέκρωση - Φιληδονία Εγρήγορση - Ραθυμία Δάκρυα - Αμέλεια Εγκράτεια - Ακολασία Άσκηση - Ακηδία Αγαθοί λογισμοί- Κατάκριση Φυλακή του νοός - Μετεωρισμός του νοός Πόνος καρδιάς -  Σκληροκαρδία Παράκληση - Φιλονικία Παρθενία - Πορνεία Ευγνωμοσύνη - Αχαριστία Εγκράτεια - Λαγνεία Πραότητα - Φθόνος Μνήμη θανάτου - Πονηρή ενθύμηση Αγνή πολιτεία - Ασωτία Ευσπλαχνία - Λοιδορία Έφεση των καλών - Μισοκαλία Ανεξικακία - Εκδικητικότητα Εγκράτεια  - Λαγνεία Σεμνότητα - Ασέλγεια Σιωπή - Ματαιολογία Ευσέβεια - Ασέβεια Παραμυθία - Ταραχή Κενοδοξία - Ταπεινό φρόνημα Ευχαριστία - Αγνωμοσύνη Θεία βακχεία - Ηδυπάθεια Ζωοποιός νέκρωση - Εμπάθεια Πένθος - Φλυαρία Κακοπάθεια - Πλεονεξία Διακονία - Φιλονεικία Κοσμικό φρόνημα - Καταφρόνηση του παρόντος αιώνος Συντριβή - Αλαζονεία Κατάνυξη - Περιέργεια Συμπάθεια - Ονειδισμός Γλυκασμός - Πικρία Μακροθυμία - Θυμός Ελπίδα - Απόγνωση Γλυκυθυμία - Μνησικακία Φωτισμός - Σκοτασμός Ακύμαντος υπομονή - Απελπισία Ακηδία - Νίψη Η προοπτική της ψυχολογίας. Πως βλέπει τον άνθρωπο ο ψυχολόγος;  - Η επιστήμη της ψυχολογίας δεν αξιολογεί τη συμπεριφορά σύμφωνα με υποκειμενικές εγωκεντρικές παρορμήσεις ούτε με πνευματικά κριτήρια. Εξετάζει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και ερευνά τη συμπεριφορά εφαρμόζοντας - στο βαθμό που του επιτρέπεται από το αντικείμενο μελέτης του - την επιστημονική μεθοδολογία. Μέσα από τα δεδομένα της έρευνας και της κλινικής εμπειρίας οι ειδικοί της ψυχικής υγείας περιγράφουν όσο πιο αντικειμενικά γίνεται τις ψυχολογικές ιδιότητες που κρύβονται πίσω από τις συμπεριφορές που όλοι επιδοκιμάζουμε ή αποδοκιμάζουμε στην καθημερινή μας ζωή. Ψυχολογική προοπτική Διαστάσεις της προσωπικής ζωής που διαρθρώνουν το κοσμοθεωρητικό, αντιληπτικό πεδίο του ψυχολόγου και αφορούν κυρίως στην προσωπική πορεία ψυχολογικής ωρίμανσης. Ισορροπία - Ανισορροπία Αυτονομία - εξάρτηση Ωριμότητα - Ανωριμότητα Πρωτοβουλία - παθητικότητα Οικειότητα - Απομόνωση Συγκρότηση - Αποδιάρθρωση Ανθεκτικότητα   - Χαμηλές αντοχές Συμμετοχή - Αποχή Αποφασιστικότητα - Αναποφασιστικότητα Σταθερότητα - Αστάθεια Εκφραστικότητα - Συστολή Συνειδητοποίηση - Απώθηση Πανανθρώπινο ενδιαφέρον - Αυτό-απορρόφηση Προσαρμοστικότητα - Ακαμψία Επικοινωνία - Μοναξιά Ηρεμία - Άγχος Νηφαλιότητα - Σύγχυση Ανευθυνότητα - Υπευθυνότητα Θετική σκέψη - Αρνητική σκέψη Αλτρουισμός - Ναρκισσισμός Ανάπτυξη - Συρρίκνωση Ελαστικότητα - Ακαμψία Αισιοδοξία - Πεσσιμισμός Κοινωνικοποίηση - Κοινωνική απόσυρση Εμπιστοσύνη - καχυποψία Ενεργητικότητα - Παθητικότητα Αισιοδοξία - Απαισιοδοξία Αυτοεκτίμηση - Μειονεκτικότητα Αποτελεσματικότητα - Αναποτελεσματικότητα Νόημα - Κενό Δημιουργικότητα - Απραξία Αποδοχή της ετερότητας - Απόρριψη της ετερότητας Τόλμη - Φόβος Αυτοπεποίθηση - Ανασφάλεια Σεβασμός του άλλου- Αρνητική κριτική Ιδιότυπη προσωπική ταυτότητα - - Ταύτιση με τους κοινωνικούς ρόλους Συμφιλίωση - Ανταγωνισμός Ανάπτυξη- Αποτελμάτωση. Εφικτοί στόχοι - Ανεδαφικές προσδοκίες Συνειδητός αυθορμητισμός - Υποσυνείδητη υποκρισία Κοινωνική ένταξη - Περιθωριοποίηση Σημ.1: Οι ψυχολογικοί παράγοντες οι οποίοι  παίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην προσωπική πορεία πνευματικής ωρίμανσης των πιστών συνήθως δεν λαμβάνονται υπόψη από τους πνευματικούς πατέρες της Εκκλησίας. Όταν υποπέσουν στην αντίληψή τους συνήθως ανάγονται και εξαντλούνται ερμηνευτικά στο πνευματικό πεδίο. Για παράδειγμα η αδυναμία συμμετοχής σε κοινωνικές δραστηριότητες εκλαμβάνεται ως άρνηση του κοσμικού τρόπου ζωής, η παθολογική ενοχή ως ταπείνωση, η δυναμική εξωτερίκευση προσωπικών απόψεων ως εγωισμός και η ιδεοψυχαναγκαστική αυτοπειθαρχία ως ασκητική εγκράτεια. Βλ.Αρνητικά και Θετικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας